Futbol üzrə İtaliya çempionatı
İtaliya A Seriyası — İtaliya futbol liqasının ali divizionu, dünyada ən güclü futbol divizionlarından biri sayılır, UEFA ölkə reytinqində IV yerdədi (2014 ilə əsasən) Çempionatın rəsmi sponsoru Telecom Italia sayılır, elə çempionatın adıda bununla bağlıdı it. Lega Nazionale Professionisti Serie A TIM.
== Format ==
2004–05 sezonundan etibarən italyan çempionatda 20 komanda iştirak edir. Futbol mövsümü ərzində (avqustdan maya qədər) hər bir komanda bir biri ilə 2 dəfə qarşılaşırlar. Beləliklə bir klub mövsüm ərzində 38 oyun keçirdir (andata adlanan 1-ci dövrədə 19, və ritorno adlanan 2-ci dövrədə 19 oyun). Görüşlərin ardıcıllığı hər iki dövrədə eynidir.
Komandalar qələbəyə görə 3, heç-heçəyə görə isə 1 xal qazanırlar. Məğlubiyyətə görə xal verilmir. Klublarin eyni miqdarda xal topladığı halda, vurulmuş və buraxılmış topların fərqi müqayisə olunur. Əgər eyni miqdarda xalı çempionatda birinci yerdə olan komandalar qazanıblarsa, onda bu qayda etibarsız sayılır. Hər mövsümün sonunda hamıdan çox xal toplamış klub qalib elan edilir.
Gürcüstan–İtaliya münasibətləri
Gürcüstan–İtaliya münasibətləri — Gürcüstan Respublikası və İtaliya arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. Hər iki ölkə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvüdür. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər 11 may 1992-ci ildə qurulmuşdur. Hər iki ölkə Avropa Şurasının həqiqi üzvüdür. 1994-cü ildə İtaliyada Gürcüstan səfirliyi və altı il sonra Tiflisdə İtaliya nümayəndəliyini açılır. Ölkələr müdafiə, iqtisadiyyat, nəqliyyat, mədəniyyət, təhsil və s. sahələrdə əməkdaşlığı əhatə edən 18 müqavilə imzalamışlar. 2004-cü ildən bəri, Gürcüstan-İtalyan biznes forumları vaxtaşırı olaraq keçirilir. İqtisadiyyatın perspektivli və prioritet sahələri tikinti, infrastruktur, kənd təsərrüfatı və turizmdir.
== Ticarət və iqtisadi əlaqələr ==
İtaliya ticarət baxımından Gürcüstanın onuncu ticarət tərəfdaşıdır.
Gənc İtaliya
Gənc İtaliya (it. Giovine Italia) — 1831–1834-cü və 1840–1848-ci illərdə fəaliyyət göstərmiş italyan inqilabi təşkilatı.
== Tarixi ==
Fransada 1830-cu il inqilabı İtaliya vilayətlərinə böyük təsir göstərdi. 1831-ci ilin fevralında Parma, Modena və Romada silahlı üsyanlar baş verdi. Bolonyada yaradılmış müvəqqəti hökumət papanın dünyəvi hakimiyyətinin ləğvini və Müəssislər Məclisinin çağırılmasını elan etdi, lakin hakimiyyəti ələ keçirən burjuaziya xarici müdaxilənin qarşısını almaq üçün Parma və Modena üsyançıları ilə əməkdaşlığı dayandırdı. 1831-ci ilin martında Avstriya ordusu Roma vilayətində üsyanı yatırdı. 1831-ci il üsyanlarının məğlubiyyəti nəticəsində ölkədə karbonarilərin və digər qrupların nüfuzu əsaslı şəkildə zəiflədi.
İtaliyada azadlıq hərəkatının proqram və metodlarının dəyişilməsi zəruri idi. Bu vəzifənin icrasını Cüzeppe Madzininin başçılığı altında XIX əsrin 30-cu illərinin əvvəlində yaradılmış demokratik cərəyan öz üzərinə götürdü. Karbonarilərlə əlaqələri kəsən C. Madzini 1831-ci ildə Marseldə gizli şəkildə fəaliyyət göstərən "Gənc İtaliya" təşkilatını yaratdı.
Hermione italica
Tazet nərgizgülü (lat. Narcissus tazetta) — nərgizgülü cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Hermione ambigena Salisb.
Hermione amoena Jord. & Fourr.
Hermione antipolensis Jord. & Fourr.
Hermione aperticorona Haw.
Hermione auranticorona Haw.
Hermione biancae Tod.
Kampaniya (İtaliya)
Kampaniya (it. Campania) — İtaliya muxtar vilayətlərindən biri. Regiounun əhalisi 5,8 milyon nəfərdir və bu göstəriciyə görə Kampaniya İtaliya regionları arasında ikinci yeri tutur. 13.590 km² ərazisi olan Kampaniya əhalisinin sıxlığına görə ölkədə birinci yerdədir.
== Tarixi ==
Antik dövrdə Kampaniya Böyük Yunanıstanın tərkib hissəsi idi. Pun müharibələri vaxtı ərazi Hannibal tərəfindən tutulmuşdu. Sonra Kampaniya Roma hakimiyyəti altında keçdi. 476-cı ildə Roma imperiyasının düşməsindən sonra ərazi ostqotlar, Bizanslılar və lanqobardların hakimiyyəti altında idi. XI əsrdən etibarən Kampaniyanın ərazisi Siciliya krallığına daxil olurdu. 1282-ci ildə baş vermiş antifransız üsyanından sonra keçmiş Siciliya krallığının materik hissəsi Neopol krallığı adlanmağa başladı.
Kiçik İtaliya
Kiçik İtaliya (ing. Little İtaly) - Kiçik İtaliya anlayışı XIX əsrdə Amerika Birləşmiş Ştatlarında yaranmışdır. Həmin dövrlərdə İtaliyadan minlərlə miqrant, gəmilər vasitəsilə Amerika Birləşmiş Ştatlarına miqrasiya edirdi. Amerika dövlət idarəsi, italyanların kompakt yaşaması məqsədilə şəhərlərdə yeni qəsəbələrin təşkil edilməsinə qərar vermişdi. Gəlmə italyanlar arasında qanuna qarşı itəatsizlik, işsizlik və mifia əlaqləri güçlü olduğundan, dövlətin İtaliyalı miqrantları vahid
ərazidə çəmləməsində maraqlı idi. Müasir dövrdə Kanada, Avstraliya və ABŞ-də Kiçik İtaliyalar mövcuddur. Çin məhəllələridən fərqli olaraq, kiçik italiya etnik italyanlar azlıq təşkil edir.
Lana, İtaliya
Lana— İtaliyanın şimalındakı Cənubi Tirol şəhərindəki bir bələdiyyə. Lana Ultental girişində, Etsçtalda (Etsç vadisi) Bolzano və Merano arasında yerləşir. 2010-cu ildə əhalisi 11,206 nəfər idi. Cənubi Tirolun 3 bələdiyyəsindən biridir, adı XX əsrin başlanğıcında alman adlarının italyan adları ilə dəyişilməsi proqramına əsasən dəyişdirilmişdir. Digər 2 bələdiyyə Qaiz və Plauzadır.
Ligustrum italicum
Adi birgöz (lat. Ligustrum vulgare) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin zeytunkimilər fəsiləsinin birgöz cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Ligustrum album Gueldenst. ex Ledeb.
Ligustrum angustifolium Gilib. [Invalid]
Ligustrum decipiens Gand.
Ligustrum insulare Decne.
Ligustrum insulense Decne.
Ligustrum italicum Mill.
Ligustrum lodense Glogau
Ligustrum oviforme Gand.
Ligustrum vulgare subsp. italicum
Adi birgöz (lat. Ligustrum vulgare) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin zeytunkimilər fəsiləsinin birgöz cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Ligustrum album Gueldenst. ex Ledeb.
Ligustrum angustifolium Gilib. [Invalid]
Ligustrum decipiens Gand.
Ligustrum insulare Decne.
Ligustrum insulense Decne.
Ligustrum italicum Mill.
Ligustrum lodense Glogau
Ligustrum oviforme Gand.
Ligustrum vulgare var. italicum
Adi birgöz (lat. Ligustrum vulgare) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin zeytunkimilər fəsiləsinin birgöz cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Ligustrum album Gueldenst. ex Ledeb.
Ligustrum angustifolium Gilib. [Invalid]
Ligustrum decipiens Gand.
Ligustrum insulare Decne.
Ligustrum insulense Decne.
Ligustrum italicum Mill.
Ligustrum lodense Glogau
Ligustrum oviforme Gand.
Nickelodeon (İtalya)
Nickelodeon — İtaliya televiziya kanalı. Televiziya 1 noyabr 2004-cü ildə qurulub. Sahibi Telecom Italia Media (51%) və MTV Italy — Viacomdur.
Ostin (İtaliya)
Austis (sardin. Aùstis) — Sardiniyanın Nuoro əyalətindəki kommuna və kiçik şəhər. Sahəsi 50,81 km²-dir.
Kommunanın əhalisi 820 nəfər, əhalinin sıxlığı isə 16 nəfər/km²-dir.
Austis kommunası aşağıdakı kommunalarla həmsərhəddir: Neoneli, Nughedu Santa Vittoria, Olzai, Ortueri, Sorgono, Teti və Tiana.
Phlomis italica
Phlomis italica (lat. Phlomis italica) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin bozaqgülü cinsinə aid bitki növü.
Prunus italica
Prunus italica (lat. Prunus italica) — gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.
Regional şura (İtaliya)
Regional şura (it. Consiglio regionale) — İtaliya Konstitusiyasının 121-ci maddəsində nəzərdə tutulan hər bir regionun nümayəndəsi olan qanunvericilik orqanı.
1947-ci ildə təsis edilən Siciliya Regional Şurası, regional şura yerinə, Sicilya Regional Məclisi və ya Siciliya Parlamenti adı altında fəaliyyət göstərir və üzvləri deputatlar rütbəsinə sahibdir..
Şura regionun qanunvericilik orqanıdır, digər konstitusional əlaqəli qurumlar kimi, hüquqi şəxsiyyətə, muxtar qaydalara və qərargahına malikdir.
İtaliya Konstitusiyasının 126-cı maddəsinə əsasən Regional Şura aşağıda sadalanan səbəblərə görə ləğv edilə bilər:
Təbii mandatın sona çatması (5 il).
İtaliya Konstitusiyasına qarşı qanun pozuntuları törədildikdə.
Milli təhlükəsizlik səbəblərinə görə.
Birbaşa vətəndaşlar tərəfindən seçildiyi təqdirdə Region Prezidenti vəzifəsindən imtina edərsə.
Regional şura üzvlərinin əksəriyyəti istefa edərsə.
Regional Məsələlər üzrə Deputatlar və Senatorlar Komitəsini dinlədikdən sonra İtaliya Prezidentinin əsaslandırılmış qərarı ilə.
Serb Respublikasında italyanlar
Serb Respublikasında italyanlar (serb. Италијани у Републици Српској, it. Gli italiani della Repubblica Serba) — Serb Respublikası əraziaində yaşayan və işləyən italyan əsilli əhali. İtalyan diasporası Serb Respublikasının 12 milli azğlığı siyahısına daxil edilmişdir. Onların maraqlarını və hüquqlarını Serb Respublikasının Milli Azlıqlar Soveti tərəfindən qorunur. 2013-cü il siyahısına alınmasına görə Serb Respublikasında 248 italyan yaşayır.
Hazırkı Serb Respublika italyanlar 1882-ci ildə peyda olmuşlar. İlk yaşayış məntəqələri 1883-cü ilin sentyabrında Banya-Luka, Laktaşi və Ştivor ətrafında salınmışdır. Torpaq sahəsi, heyvan və toxum əldə etdikdən sonra italyanlar üzüm və ağac əkməyə başlamışlar. Bir müddət sonra isə onlar konyan və digər içkilər hazırlayırdılar.
Seria A-da ilin ən yaxşı italyan futbolçusu
Seriya A-da ilin ən yaxşı italyan futbolçusu adı 1997-ci ildən 2010-cu ilədək "İtaliya Futbolçular Assossasiyası" tərəfindən təşkil edilmiş futbol mükafatıdır (İtalyanca: Migliore calciatore italiano). Mükafat hər il baş tutan Oskar del Kalço mükafatlandırma gecəsində sahibinə təqdim edilirdi.
Seria A ilin italyan futbolçusu
Seriya A-da ilin ən yaxşı italyan futbolçusu adı 1997-ci ildən 2010-cu ilədək "İtaliya Futbolçular Assossasiyası" tərəfindən təşkil edilmiş futbol mükafatıdır (İtalyanca: Migliore calciatore italiano). Mükafat hər il baş tutan Oskar del Kalço mükafatlandırma gecəsində sahibinə təqdim edilirdi.
Seriya A-da ilin ən yaxşı italyan futbolçusu
Seriya A-da ilin ən yaxşı italyan futbolçusu adı 1997-ci ildən 2010-cu ilədək "İtaliya Futbolçular Assossasiyası" tərəfindən təşkil edilmiş futbol mükafatıdır (İtalyanca: Migliore calciatore italiano). Mükafat hər il baş tutan Oskar del Kalço mükafatlandırma gecəsində sahibinə təqdim edilirdi.
Silene italica
İtaliya qoyunqulağı (lat. Silene italica) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin qərənfilkimilər fəsiləsinin qoyunqulağı cinsinə aid bitki növü.
Avropanın cənubundan İranın çimal-qərbinə qədərə ərazilərdə yayılmışdır.İtaliya qoyunqulağı:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
Cucubalus catholicus Ficinus
Cucubalus clavicarpus Schult.
Cucubalus floccosus Ficinus
Cucubalus italicus L.
Cucubalus mollissimus Waldst. & Kit.
Cucubalus pilosus Willd. ex Spreng.
Cucubalus silenoides Vill.
Silene multifida Edgew.
Slovakiya italyanları
Slovakiya italyanları (slovak. Taliani na Slovensku) — milli azlıqlardan biri hesab olunur. 2011-ci il siyahıyaalmasına görə, Slovakiyada rəsmi olaraq "digər" millətlərə (9825 nəfər) daxil olan 687 italyan mənşəli insan yaşayırdı (onlardan 65-i Slovakiyada doğulmuşdur). Siyahıyaalma zamanı 551 nəfər italyan dilini ana dili adlandırmış, 2033 nəfər iş və məktəbdə italyan dilində danışır, daha 1436 nəfər isə evdə italyan dilində danışır.
Son orta əsrlərdə Slovakiyanın Macarıstan tərəfindən idarə edildiyi zaman, roman dillərində danışan insanlar arasında italyanlar böyük rol oynamışlar. Tokay-Hedyalya və Srem bölgələrində, Eger şəhərində məskunlaşan Valloniyanın yerli sakinlərindən fərqli olaraq, zaman-zaman italyanlar Macarıstana köçdülər. İtalyan mənşəli Macarıstan padşahları Andras III (Venesiya) və Karl Robert (Neapol) özü ilə bərabər bir çox inşaatçı, elm adamı, sənətkar, tacir və burjua nümayəndələrini gətirir. 14-cü əsrdə Apennin yarımadasından ticarətlə məşğul olan çox sayda mühacir (mədənçilik, duz sənayesi, sikkə) Macarıstanda və Slovakiyada meydana çıxdı.
Koşitsedə italyanların görünməsi şaxt və bankların yaradılması ilə əlaqələndirilir. XIV-XV əsrlərin sonunda sənədlərə əsasən şəhərdə "qaliki" roman mənşəli mühacirlərin əksəriyyəti italyanlar idi.
İtaliya cəbhəsi (1943–1945)
İtaliya cəbhəsi — 10 İyul 1943 və 2 May 1945-ci il tarixləri arasında Britaniya və Amerika donanmalarının Husky hərəkatı ilə Siciliyaya etmiş olduğu təxliyə nəticəsində açılmış bir cəbhədir.
Müttəfiqlər, Şimali Afrikadakı Alman hərbi varlığını ortadan qaldırdıqdan sonra İtaliyaya üz tutdular.İtaliyaya hərbi təxliyə edilməsindən əvvəl Siciliya adasındakı Alman hərbi gücünün də qırılması önəmli idi.İtaliya ərazilinə Müttəfiq qoşunların hərbi təxliyəsi iki nöqtədən keçirilmişdir.General Montgomery-inin 8-ci Ordusu, Siciliyadan hərkətə başlayaraq dar Messin boğazını keçərək İtaliyan çəkməsinin barmaq ucuna çıxmışdır.
İkinci təxliyə əməliyyatı olan Salerno əməliyyatı isə, Salernonun cənubundakı iki çimərliyə, bir İngilis, bir Amerikan korpusu tərəfindən aparılmışdır.Təxliyənin üçüncü günündə Müttəfiqlərin əməliyyatı dayandırılmış, ancaq sonrakı günlərdəki döyüşlər və ağır bombardmanlar nəticəsində sağlam bir körpü başı yaradılmışdı.Həmin gün İtaliya, Müttəfiqlərlə bir müqavilə imzaladı, lakin bu müqavilə Salerno əməliyyatı qədər gizli saxlanılıb.Təxliyə qoşunları əsas hədəfləri olan Neapola əməliyyatın üçüncü həftəsində nail olurlar.2 Yanvar 1944-cü ildə Müttəfiqlər Romanın 40 km cənubunda, Anzioyaya bir hərbi təxliyə daha edirlər.Çox gərgin münaqişələrlə keçən İtaliya cəbhəsi, 29 Aprel 1945-ci ildə İtaliya ərazisindəki Alman qoşunlarının Müttəfiqlərə yenilməsi və İtaliyanın qeyd-şərtsiz təslim olması ilə cəbhə bağlanıb.
İtaliya kampaniyası
İtaliya kampaniyası aşağıdakılara aid edilə bilər:
Birinci İtaliya kampaniyası (1796–1797) — Napoleon müharibələri zamanı inqilabi Fransa silahlı qüvvələrinin Avstriya və Pyemonta qarşı hərbi əməliyyatları.
Suvorovun İtaliyaya yürüşü (1799) — Aleksandr Suvorovun başçılıq etdiyi Rusiya–Avstriya ordusunun 1799-cu ilin aprel–avqust aylarında İtaliyanın şimalında Fransa qoşunlarına qarşı döyüşü.
İkinci İtaliya kampaniyası (1800) — Fransa silahlı qüvvələrinin Marenqo döyüşündə Napoleonun qələbəsi ilə başa çatan Avstriyaya qarşı hərbi əməliyyatları.
İtaliya kampaniyası (1915–1918) — Birinci Dünya müharibəsi illərində İtaliya silahlı qüvvələrinin Avstriya-Macarıstana qarşı hərbi əməliyyatları.
İtaliya kampaniyası (1941–1943) — İkinci Dünya müharibəsi zamanı İtaliya silahlı qüvvələrinin SSRİ-yə qarşı hərbi əməliyyatları.
İtaliya kampaniyası (1943–1945) — İkinci Dünya müharibəsi zamanı ABŞ, Birləşmiş Krallıq və onların müttəfiqlərinin silahlı qüvvələrinin Almaniya və İtaliyaya qarşı hərbi əməliyyatları.
