Portal (veb)
İnternet portalı həmçinin veb-portal — e-poçtlar, onlayn forumlar və axtarış mühərrikləri kimi müxtəlif mənbələrdən məlumatları vahid şəkildə bir araya gətirən xüsusi hazırlanmış veb-sayt. Adətən, hər bir informasiya mənbəyi məlumatı göstərmək üçün səhifədə öz xüsusi sahəsinə malik olur. Çox vaxt istifadəçi onlardan hansıları göstərmək üçün tələb olunan konfiqurasiyanı tətbiq edə bilər. Portalların variantlarına rəhbərlər və menecerlər tərəfindən istifadə edilməsi üçün meşap və intranet panelləri daxildir. Məzmunun "vahid şəkildə" nümayiş etdirilmə dərəcəsi nəzərdə tutulan istifadəçidən, məqsəddən və məzmunun müxtəlifliyindən asılı ola bilər. Çox vaxt dizaynda məzmunun təqdimatını konfiqurasiya etmək və fərdiləşdirmək üçün müəyyən bir "metafora"lara, seçilmiş icra çərçivəsi və ya kod kitabxanalarına vurğu edilir. Bundan əlavə, istifadəçinin təşkilatdakı rolu hansı məzmunun portala əlavə oluna biləcəyini və ya portal konfiqurasiyasından silinə biləcəyini müəyyən edə bilər.
Portal istifadəçilərə intranet məzmununu axtarışa verməsi üçün axtarış mühərrikinin tətbiqi proqramlaşdırma interfeysindən (API) istifadə edə bilər. Hansı domenlərin axtarıla biləcəyini məhdudlaşdırmaqla ekstranet məzmunundan fərqli olaraq həyata keçirilir. Bu ümumi axtarış mühərrikləri xüsusiyyətindən başqa, veb-portallar e-poçt, xəbərlər, birja kotirovkaları, verilənlər bazalarından məlumat və əyləncə məzmunu kimi digər xidmətlər də təklif edə bilər.
Semantik veb
Semantik veb və ya Veb 3.0 — Ümumdünya Hörümçək Toru Konsorsiumu (W3C) tərəfindən müəyyən edilmiş standartlar vasitəsilə Ümumdünya hörümçək torunun genişlənməsidir. Semantik vebin məqsədi internet məlumatlarını maşın tərəfindən oxunabilən etməkdir.
Semantikanın verilənlərlə kodlaşdırılmasını təmin etmək üçün Resurs Təsvir Çərçivəsi (ing. Resource Description Framework; RDF) və Veb Ontologiya Dili (ing. Web Ontology Language) kimi texnologiyalardan istifadə olunur. Bu texnologiyalar metaməlumatı formal şəkildə təmsil etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, ontologiya anlayışları, varlıqlar arasındakı əlaqələri və əşyaların kateqoriyalarını təsvir edir. Bu daxil edilmiş semantika verilənlər üzərində əsaslandırma və müxtəlifnövlü məlumat mənbələri ilə işləmək kimi əhəmiyyətli üstünlüklər də təklif edir.
Bu standartlar internetdə, əsasən RDF-də olduğu kimi ümumi məlumat formatlarını və mübadilə protokollarını təşviq edir. W3C-yə görə, "Semantik veb məlumatların proqram, şirkət və cəmiyyət sərhədləri arasında paylaşılmasına və təkrar istifadə edilməsinə imkan verən ümumi bir çərçivəni təmin edir." Buna görə də Semantik veb müxtəlif məzmun və məlumat tətbiqləri arasında birləşdirici kimi qiymətləndirilir.
Veb-analitika
Veb-analitika – veb-saytların keyfiyyətinin yüksəldilməsi və optimallaşdırılması üçün istifadəçilər haqqında informasiyanın yığılması, ölçülməsi, tədqiqi, təsviri və interpretasiyasıdır.
Veb-analitika internet-marketinqin fundamental əsasını təşkil edir, onun tərkib hissəsidir.
Veb-analitika, internet-texnologiya və marketinq kommunikasiyaları sahəsində biliklərin məcmusudur.
Veb-analitikanın əsas məqsədlərindən biri veb-saytların monitorinqinin aparılmasıdır.
Veb-analitikanın tətbiqi ilk baxışda göründüyündən daha genişdir. O, yalnız şəbəkənin fəaliyyəti və saytın ziyarətçilərinin təhlilindən ibarət deyil. Veb-analitikanın köməyi ilə marketinq şirkətlərini proqnozlaşdırmaq, bazarı təhlil etmək, alıcıların mallara münasibətinin monitorinqini aparmaq və s. mümkündür.
Veb təhlil edilir, üç mərhələyə: məlumat toplamaq, təhlil etmək, məlumatlar və davranış dəyişdirmək daha səmərəli.
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Веб-аналитика : анализ информации о посетителях веб-сайтов.
Veb-anime
ONA (ing. Original net animation, Orijinal Şəbəkə Animasiyası) və ya Yaponiyada tanınan adı ilə Veb Anime (Web(ウェブ)アニメ, Webu Anime) — anime serialların xüsusi formatı. Bu tip animelər telekanallarda yox, rəsmi olaraq internetdə nümayiş olunur. Treyler və anonslar məhz ONA formatında buraxılır, lakin bəzi animelər yalnız bu halda olur. Məsələn, "Nyoron Churuya-san" animesi Kadokawa Shoten tərəfindən YouTube-da buraxılır. Otakuların yaratdığı və internetdə yaydığı animasiyaları da hərdən ONA-ya aid edirlər.
ONA adi anime seriyasından qısa olur və bəzən cəmi bir neçə dəqiqə davam edir.
Veb-brauzer
Brauzer (ing. Browser), daha dəqiq sözlə Veb brauzer — istifadəçilərin veb-serverlər üzərindəki HTML səhifələrini açmasına imkan verən proqram təminatıdır. Bu proqram təminatları Azərbaycan dilində bəzən Veb səyyah da adlandırılır. Hazırda ən çox istifadə edilən brauzerlər Google Chrome, Mozilla Firefox, Internet Explorer (IE) / Microsoft Edge, Opera , Safari və Galeondur.
== Ümumi məlumat ==
Veb-sayt hazırlarkən ortaya çıxan əsas problemlərdən biri, müxtəlif brauzerlərdə səhifə elementlərinin fərqli təsvir olunmasıdır. W3C standartlarına uyğun kodlaşdırmanın aparılması bu problemi sadəcə qismən ortadan qaldırır. Heç bir brauzer W3C standartlarına tam uyğun deyil. Belə problemlərin ortaya çıxması brauzer istehsalçılarının, uzun illərdir müzakirə edilməsinə baxmayaraq, hələ də eyni standartların tətbiq etməməsidir. Əksər veb masterlər dizayn və kodlaşdırma işlərində, hal hazırda brauzerlər arasında ən çox istifadə olunan İE6 və istifadəçi sayı getdikcə artan İE7 brauzerlərini əsas alırlar. Bəzi hallarda Mozilla Firefox və Opera brauzerləri də nəzərə alınır.
Veb-dizayn
Veb-dizayn (ing. Web Design) — veb-səhifələrin vizual tərtibatıdır.
Ümumdünya şəbəkədə nəşr olunan hər hansı bir resurs — gün ərzində on minlərlə istifadəçilər daxil olan qlobal informasiya portalından tutmuş, ayda iki dəfə istifadəçilərin daxil olduğu şəxsi saytların hamısı bədii əsərdir. Bu mühəndis-dizayner həllinin mürəkkəb kompleksidir. Belə əsərlərin yaradılması veb-dizayn adlanır.
Veb-dizayn mühitində siz bütün imkanlarınızı bütövlükdə göstərə bilərsininz və həm də burada əməyinizin nəticəsinin senzurası siz özünüz və sizin səhifəyə daxil olanlardır. Resursların ölçüsündə, onun məzmununda, kompanovkasında sizin üçün heç kim məhdudiyyət və hər hansı bir qəti çərçivə qoymur. Nəticədə İnternet istifadəçilərinin çoxmilliyonlu auditoriyası tərəfindən sizin yaratdığınız layihə qiymətləndirilir.
== Lazım olan ləvazimatlar ==
Yeni layihə yaradarkən Veb-masterin işini asanlaşdırmaq məqsədi ilə onu lazım olan proqram təminatı ilə təmin etmək vacibdir. Təcrübəsi az olan Veb-masterlərin qarşısında hal-hazırda mövcud olan saysız-hesabsız proqramlar arasında özünə lazım olan proqramları seçmək və onlarla işləmək çox çətindir.
Veb-hostinq
Veb hostinq — (ing. Web Hosting) və yaxud internet hostinq servisləri müştərilərinin veb saytlarını özünə aid məlumat mərkəzlərində saxlayır və həmin veb saytların bütün dünya üzərində əlçatan olmasını təmin edir. Müştərilərinin veb saytlarını özünə aid kompüterlərdə(serverlərdə) və yaxud data centerlərdə saxlayan şirkətlər veb host olaraq da adlandırılır.
Tipik veb hostinqlərdə aşağıdakı keyfiyyətlər olur:
Saytları host etmək üçün bir və ya birdən çox server. Bu serverlər fiziki və ya virtual ola bilər.
Serverləri saxlamaq üçün məkan. Bu bir kolokasiya mərkəzi ola bilər. Həmin bu məkanda elektrik enerjisi, cihazlar üçün fiziki yer və internet bağlantısı olmalıdır.
DNS-in olması. DNS domenləri veb hostinqə yönəltmək üçün istifadə olunur.
Veb-komiks
Veb-komiks və ya onlayn-komikslər (ing. Webcomic) – İnternetdə yayımlanan komikslərdir. Bir çox veb-komikslər yalnız onlayn rejimində çap olunurlar, kommersiya və ya bədii istifadə üçün şəbəkə arxivinə malikdirlər.
Praktiki olaraq hər kəs şəxsi veb-komiksini yaradaraq İnternetdə çap edə bilər. Hal-hazırda İnternetdə minlərlə komikslər mövcuddur.
Veb-sayt
Veb-sayt (ing. website, web – hörümçək toru, site — "yer") – HTTP/HTTPS protokolları vasitəsilə İnternetdə müraciət etmək mümkün olan, vahid mövzulu veb-səhifələrin sistemidir. Veb saytların ümumi yığımı Ümumdünya hörümçək torunu yaradır. Dövlət qurumları, müxtəlif idarə, təşkilat, müəssisə və şirkətlər öz xidmətləri və imkanları haqqında məlumatları yaymaq üçün veb-saytlardan istifadə edirlər. Veb-saytlar konkret məzmuu olan informasiya platforması kimi, ya da gəlir qazanmaq üçün yaradılır.
Ölü sayt — (ing.gravesite, ru. мертвый узел) – 1. Fəaliyyət göstərən, ancaq heç bir dəstəyi olmayan veb-sayt. 2. İstifadəçilər arasında qabaqcadan nəzərdə tutulmuş populyarlığı olmayan veb-sayt.
Veb-server
Veb-server (ing. Web server) – istifadəçilərin internetdəki veb-səhifələrə və digər verilənlərə daxil olmasına şərait yaradan xüsusi proqramlar ilə təmin olunmuş kompüterdir. Veb-server veb-saytın əsasını təşkil edir. Veb-server informasiyaların saxlanılmasını, təşkilini və göndərilməsini təmin edir. Veb-server veb-brauzerdən qəbul etdiyi sorğu əsasında soruşulan sənədin elektron surətini istifadəçiyə göndərir. Belə sorğuların emal edilməsi və yerinə yetirilmə ardıcıllığı HTTP protokolu vasitəsilə yerinə yetirilir. Sənəd yüklənən zaman server həmin sənədin hər bir hissəsi ilə (mətn, ayrı-ayrı təsvirlər və multimediya obyektləri) ayrı-ayrılıqda birləşmə yaradır. Bu da veb-serverin eyni vaxtda yüzlərlə brauzerdən sorğu qəbul etməsinə imkan verir. Veb-serverin əsas funksiyalarından biri sistemin təhlükəsizliyini təmin etməkdir. Veb-server ona daxil olan əvvəlki sorğular haqqında heç bir informasiya saxlamır.
Veb-səhifə
Veb-səhifə — İnternet üçün nəzərdə tutulmuş, ən azı bir hiperkeçidə malik olan, xüsusi format olunmuş və özündə mətn (text), qrafika (graphic), istinadları (hyperlink) və animasiyaları (animation) göstərən sənəddir. Veb səhifə dedikdə veb saytın hər hansı bir səhifəsi nəzərdə tutulur. Veb saytların hazırlanması hər bir veb-səhifəyə uyğun olan informasiyanın yerləşdirilməsi, funksional əlavələrin quraşdırılması və media (şəkil və s.) elementlərinin əlavə edilməsi nəticəsində həyata keçirilir.
Veb-səhifələr 2 cür olurlar: Statik və dinamik.
Statik Veb-səhifələr "təmiz" html teqlərindən ibarət olurlar.
Dinamik Veb-səhifələrdə aktiv kodlardan istifadə edilir: RNR, ASR, SSI... və s.
Statik Veb-səhifələrdə səhifə brauzerə göndərilməzdən öncə göstərilən tarix hər dəfə Veb-master tərəfindən dəyişdirilirsə, dinamik Veb-səhifələrdə tarix Veb-serverdə avtomatik dəyişilir.
Veb-saytın bütün səhifələri ümumi struktura və quruluşa malik olmalıdırlar. Veb-səhifəyə daxil olan əsas elementlər:
Səhifənin başlığı (banner);
Naviqasiya elementləri (menyu) – bir səhifədən digərinə keçmək üçün istifadə olunur;
Qrafik təsvirlər;
Mətn blokları.
Veb Hostinq
Veb hostinq — (ing. Web Hosting) və yaxud internet hostinq servisləri müştərilərinin veb saytlarını özünə aid məlumat mərkəzlərində saxlayır və həmin veb saytların bütün dünya üzərində əlçatan olmasını təmin edir. Müştərilərinin veb saytlarını özünə aid kompüterlərdə(serverlərdə) və yaxud data centerlərdə saxlayan şirkətlər veb host olaraq da adlandırılır.
Tipik veb hostinqlərdə aşağıdakı keyfiyyətlər olur:
Saytları host etmək üçün bir və ya birdən çox server. Bu serverlər fiziki və ya virtual ola bilər.
Serverləri saxlamaq üçün məkan. Bu bir kolokasiya mərkəzi ola bilər. Həmin bu məkanda elektrik enerjisi, cihazlar üçün fiziki yer və internet bağlantısı olmalıdır.
DNS-in olması. DNS domenləri veb hostinqə yönəltmək üçün istifadə olunur.
Veb brauzer
Brauzer (ing. Browser), daha dəqiq sözlə Veb brauzer — istifadəçilərin veb-serverlər üzərindəki HTML səhifələrini açmasına imkan verən proqram təminatıdır. Bu proqram təminatları Azərbaycan dilində bəzən Veb səyyah da adlandırılır. Hazırda ən çox istifadə edilən brauzerlər Google Chrome, Mozilla Firefox, Internet Explorer (IE) / Microsoft Edge, Opera , Safari və Galeondur.
== Ümumi məlumat ==
Veb-sayt hazırlarkən ortaya çıxan əsas problemlərdən biri, müxtəlif brauzerlərdə səhifə elementlərinin fərqli təsvir olunmasıdır. W3C standartlarına uyğun kodlaşdırmanın aparılması bu problemi sadəcə qismən ortadan qaldırır. Heç bir brauzer W3C standartlarına tam uyğun deyil. Belə problemlərin ortaya çıxması brauzer istehsalçılarının, uzun illərdir müzakirə edilməsinə baxmayaraq, hələ də eyni standartların tətbiq etməməsidir. Əksər veb masterlər dizayn və kodlaşdırma işlərində, hal hazırda brauzerlər arasında ən çox istifadə olunan İE6 və istifadəçi sayı getdikcə artan İE7 brauzerlərini əsas alırlar. Bəzi hallarda Mozilla Firefox və Opera brauzerləri də nəzərə alınır.
Veb sayt
Veb-sayt (ing. website, web – hörümçək toru, site — "yer") – HTTP/HTTPS protokolları vasitəsilə İnternetdə müraciət etmək mümkün olan, vahid mövzulu veb-səhifələrin sistemidir. Veb saytların ümumi yığımı Ümumdünya hörümçək torunu yaradır. Dövlət qurumları, müxtəlif idarə, təşkilat, müəssisə və şirkətlər öz xidmətləri və imkanları haqqında məlumatları yaymaq üçün veb-saytlardan istifadə edirlər. Veb-saytlar konkret məzmuu olan informasiya platforması kimi, ya da gəlir qazanmaq üçün yaradılır.
Ölü sayt — (ing.gravesite, ru. мертвый узел) – 1. Fəaliyyət göstərən, ancaq heç bir dəstəyi olmayan veb-sayt. 2. İstifadəçilər arasında qabaqcadan nəzərdə tutulmuş populyarlığı olmayan veb-sayt.
Veb server
Veb-server (ing. Web server) – istifadəçilərin internetdəki veb-səhifələrə və digər verilənlərə daxil olmasına şərait yaradan xüsusi proqramlar ilə təmin olunmuş kompüterdir. Veb-server veb-saytın əsasını təşkil edir. Veb-server informasiyaların saxlanılmasını, təşkilini və göndərilməsini təmin edir. Veb-server veb-brauzerdən qəbul etdiyi sorğu əsasında soruşulan sənədin elektron surətini istifadəçiyə göndərir. Belə sorğuların emal edilməsi və yerinə yetirilmə ardıcıllığı HTTP protokolu vasitəsilə yerinə yetirilir. Sənəd yüklənən zaman server həmin sənədin hər bir hissəsi ilə (mətn, ayrı-ayrı təsvirlər və multimediya obyektləri) ayrı-ayrılıqda birləşmə yaradır. Bu da veb-serverin eyni vaxtda yüzlərlə brauzerdən sorğu qəbul etməsinə imkan verir. Veb-serverin əsas funksiyalarından biri sistemin təhlükəsizliyini təmin etməkdir. Veb-server ona daxil olan əvvəlki sorğular haqqında heç bir informasiya saxlamır.
Veb serverlər
Veb-server (ing. Web server) – istifadəçilərin internetdəki veb-səhifələrə və digər verilənlərə daxil olmasına şərait yaradan xüsusi proqramlar ilə təmin olunmuş kompüterdir. Veb-server veb-saytın əsasını təşkil edir. Veb-server informasiyaların saxlanılmasını, təşkilini və göndərilməsini təmin edir. Veb-server veb-brauzerdən qəbul etdiyi sorğu əsasında soruşulan sənədin elektron surətini istifadəçiyə göndərir. Belə sorğuların emal edilməsi və yerinə yetirilmə ardıcıllığı HTTP protokolu vasitəsilə yerinə yetirilir. Sənəd yüklənən zaman server həmin sənədin hər bir hissəsi ilə (mətn, ayrı-ayrı təsvirlər və multimediya obyektləri) ayrı-ayrılıqda birləşmə yaradır. Bu da veb-serverin eyni vaxtda yüzlərlə brauzerdən sorğu qəbul etməsinə imkan verir. Veb-serverin əsas funksiyalarından biri sistemin təhlükəsizliyini təmin etməkdir. Veb-server ona daxil olan əvvəlki sorğular haqqında heç bir informasiya saxlamır.
Veb səhifə
Veb-səhifə — İnternet üçün nəzərdə tutulmuş, ən azı bir hiperkeçidə malik olan, xüsusi format olunmuş və özündə mətn (text), qrafika (graphic), istinadları (hyperlink) və animasiyaları (animation) göstərən sənəddir. Veb səhifə dedikdə veb saytın hər hansı bir səhifəsi nəzərdə tutulur. Veb saytların hazırlanması hər bir veb-səhifəyə uyğun olan informasiyanın yerləşdirilməsi, funksional əlavələrin quraşdırılması və media (şəkil və s.) elementlərinin əlavə edilməsi nəticəsində həyata keçirilir.
Veb-səhifələr 2 cür olurlar: Statik və dinamik.
Statik Veb-səhifələr "təmiz" html teqlərindən ibarət olurlar.
Dinamik Veb-səhifələrdə aktiv kodlardan istifadə edilir: RNR, ASR, SSI... və s.
Statik Veb-səhifələrdə səhifə brauzerə göndərilməzdən öncə göstərilən tarix hər dəfə Veb-master tərəfindən dəyişdirilirsə, dinamik Veb-səhifələrdə tarix Veb-serverdə avtomatik dəyişilir.
Veb-saytın bütün səhifələri ümumi struktura və quruluşa malik olmalıdırlar. Veb-səhifəyə daxil olan əsas elementlər:
Səhifənin başlığı (banner);
Naviqasiya elementləri (menyu) – bir səhifədən digərinə keçmək üçün istifadə olunur;
Qrafik təsvirlər;
Mətn blokları.
Veb səyyah
Brauzer (ing. Browser), daha dəqiq sözlə Veb brauzer — istifadəçilərin veb-serverlər üzərindəki HTML səhifələrini açmasına imkan verən proqram təminatıdır. Bu proqram təminatları Azərbaycan dilində bəzən Veb səyyah da adlandırılır. Hazırda ən çox istifadə edilən brauzerlər Google Chrome, Mozilla Firefox, Internet Explorer (IE) / Microsoft Edge, Opera , Safari və Galeondur.
== Ümumi məlumat ==
Veb-sayt hazırlarkən ortaya çıxan əsas problemlərdən biri, müxtəlif brauzerlərdə səhifə elementlərinin fərqli təsvir olunmasıdır. W3C standartlarına uyğun kodlaşdırmanın aparılması bu problemi sadəcə qismən ortadan qaldırır. Heç bir brauzer W3C standartlarına tam uyğun deyil. Belə problemlərin ortaya çıxması brauzer istehsalçılarının, uzun illərdir müzakirə edilməsinə baxmayaraq, hələ də eyni standartların tətbiq etməməsidir. Əksər veb masterlər dizayn və kodlaşdırma işlərində, hal hazırda brauzerlər arasında ən çox istifadə olunan İE6 və istifadəçi sayı getdikcə artan İE7 brauzerlərini əsas alırlar. Bəzi hallarda Mozilla Firefox və Opera brauzerləri də nəzərə alınır.
Veb 3
"Web3" (həmçinin Veb 3.0 olaraq tanınır ) Ümumdünya hörümçək torunun yeni bir iterasiyası olub, məzmunu desentralizasiya, blokçeyn texnologiyaları və token əsaslı iqtisadiyyat kimi konseptləri əhatə edən bir ideyadır. Bəzi texnoloqlar və jurnalistlər onu Veb 2.0 ilə müqayisə ediblər. Burada məlumat və məzmunun əsasən "Böyük Texnologiya" adlandırılan sayca kiçik şirkətlər qrupunda mərkəzləşdiyini söyləyiblər. "Web3" termini 2014-cü ildə Ethereum həmtəsisçisi Gavin Vud tərəfindən irəli sürülüb və bu ideya 2021-ci ildə kriptovalyuta həvəskarları, böyük texnologiya şirkətləri və vençur kapitalı firmaları tərəfindən maraqla qarşılanıb. Web3 anlayışı ilk dəfə 2013-cü ildə təqdim edilmişdir.
Tənqidçilər sərvətin kiçik bir qrup investor və fərdə mərkəzləşdirilməsi və ya daha geniş məlumatların toplanması səbəbindən məxfiliyin itirilməsi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etdilər. İlon Mask və Cek Dorsi kimi milyarderlər "Web3"-ün dəbə görə deyilən sadə bir söz və ya marketinq termini kimi xidmət etdiyini iddia edirlər.
== Fon ==
Veb 1.0 və Veb 2.0 müxtəlif texnologiyalar və formatlar vasitəsilə inkişaf etdiyi üçün Ümumdünya İnternet tarixindəki dövrlərə aiddir. Veb 1.0 təxminən 1989-cu ildən 2004-cü ilə qədər olan dövrə aiddir, burada əksər saytlar statik səhifələrdən ibarət idi və istifadəçilərin böyük əksəriyyəti məzmun istehsalçıları deyil, istehlakçılar idi. Veb 2.0 "veb platforma kimi" ideyasına əsaslanır və digər xidmətlər arasında forumlara, sosial mediaya və şəbəkə xidmətlərinə, bloqlara və vikilərə yüklənmiş istifadəçi tərəfindən yaradılmış məzmuna əsaslanır.
Veb portal
İnternet portalı həmçinin veb-portal — e-poçtlar, onlayn forumlar və axtarış mühərrikləri kimi müxtəlif mənbələrdən məlumatları vahid şəkildə bir araya gətirən xüsusi hazırlanmış veb-sayt. Adətən, hər bir informasiya mənbəyi məlumatı göstərmək üçün səhifədə öz xüsusi sahəsinə malik olur. Çox vaxt istifadəçi onlardan hansıları göstərmək üçün tələb olunan konfiqurasiyanı tətbiq edə bilər. Portalların variantlarına rəhbərlər və menecerlər tərəfindən istifadə edilməsi üçün meşap və intranet panelləri daxildir. Məzmunun "vahid şəkildə" nümayiş etdirilmə dərəcəsi nəzərdə tutulan istifadəçidən, məqsəddən və məzmunun müxtəlifliyindən asılı ola bilər. Çox vaxt dizaynda məzmunun təqdimatını konfiqurasiya etmək və fərdiləşdirmək üçün müəyyən bir "metafora"lara, seçilmiş icra çərçivəsi və ya kod kitabxanalarına vurğu edilir. Bundan əlavə, istifadəçinin təşkilatdakı rolu hansı məzmunun portala əlavə oluna biləcəyini və ya portal konfiqurasiyasından silinə biləcəyini müəyyən edə bilər.
Portal istifadəçilərə intranet məzmununu axtarışa verməsi üçün axtarış mühərrikinin tətbiqi proqramlaşdırma interfeysindən (API) istifadə edə bilər. Hansı domenlərin axtarıla biləcəyini məhdudlaşdırmaqla ekstranet məzmunundan fərqli olaraq həyata keçirilir. Bu ümumi axtarış mühərrikləri xüsusiyyətindən başqa, veb-portallar e-poçt, xəbərlər, birja kotirovkaları, verilənlər bazalarından məlumat və əyləncə məzmunu kimi digər xidmətlər də təklif edə bilər.
Sosial veb
Sosial veb — insanları ümumdünya hörümçək toru vasitəsilə birləşdirən sosial əlaqələr toplusu. Sosial veb sosial əlaqəni dəstəkləmək və inkişaf etdirmək üçün veb-saytların və proqram təminatının necə tərtib və inkişaf etdirildiyini əhatə edir. Bu onlayn sosial əlaqə onlayn alış-veriş, təhsil, oyun və sosial şəbəkə xidmətləri də daxil olmaqla bir çox onlayn fəaliyyətin əsasını təşkil edir. Veb 2.0 kommunikasiyasının sosial aspekti oxşar zövqə malik insanlar arasında qarşılıqlı əlaqəni asanlaşdırmaq olmuşdur. Bu zövqlər hədəf auditoriyanın kim olduğuna və nə axtardığına görə dəyişir. İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsində çalışan şəxslər üçün fəaliyyət istiqaməti ardıcıl olaraq dəyişir və sosial şəbəkədən təsirlənir.
İnsanların İnternetdəki fəaliyyəti və ünsiyyəti artdıqca onların sosial əlaqələri haqqında məlumatlar daha da əlçatan olur. İndiki dövrdə yüz milyonlarla internet istifadəçisi dostları ilə əlaqə saxlamaq, yeni "dostlar" tapmaq və fotoşəkillər, videolar və bloqlar kimi istifadəçi tərəfindən yaradılmış məzmunu paylaşmaq üçün minlərlə sosial veb-saytdan istifadə edir. Onlar bunu hətta mobil telefonlar üçün mobil platforma dəstəyi vasitəsilə də edirlər. 2017-ci ilin ikinci rübündə "Facebook" 1,86 milyard üzvü olduğunu bildirmişdir.
Veb konfrans
Veb-konfrans — veb-yayımlar və veb-görüşlər kimi əməkdaşlıq xidmətləri daxil olmaqla müxtəlif növ onlayn konfranslar və veb-seminarlar üçün çətir termini. Bu, onu əməkdaşlıq sessiyaları kimi tanınan digər növlərdən ayırmaq məqsədilə bəzən həmkarlar səviyyəsində veb-görüş konteksti kimi daha dar mənada istifadə edilə bilər. Bu texnologiyalarla bağlı terminologiya dəqiq və veb-konfrans standartlarına əsaslanaraq razılaşdırılmışdır, lakin terminlərdən istifadəni təmin etmək üçün xüsusi təşkilatların istifadədə olan tətbiqləri mövcuddur.
Ümumiyyətlə, veb-konfrans İnternet texnologiyaları, xüsusən də TCP/IP bağlantıları vasitəsilə mümkün olur. Xidmətlər real vaxt rejimində nöqtədən nöqtəyə rabitə ilə yanaşı, bir göndəricidən bir çox qəbulediciyə multicast rabitəsinə imkan verə bilər. O, coğrafi cəhətdən səpələnmiş yerlərdə eyni vaxtda paylaşılacaq olan mətn əsaslı mesajlar, səsli və video söhbətlərin məlumat axınlarını təklif edir. Veb konfransı üçün proqramlara veb-əlaqəli kompüterdən digər veb-əlaqəli kompüterlərə görüşlər, təlim tədbirləri, mühazirələr və ya təqdimatlar daxildir.
== Etimologiyası ==
"Vebinar" termini veb və seminar sözlərindən yaradılmış mürəkkəb sözdür. Bu, internet üzərindən ötürülən təqdimat, mühazirə və ya seminar mənasını daşıyır. Bu termin düzgün qurulmadığı iddiası ilə tənqid edilmişdir, çünki "inar" etibarlı kök deyil.
Veb savadlılığı
Veb savadlılığı — internetdə oxumaq, yazmaq və iştirakçılıq etmək üçün lazım olan bacarıq və səriştələr toplusu. Bu, "həm məzmun, həm də fəaliyyət" kimi təsvir edilmişdir. Yəni, veb istifadəçiləri yalnız veb haqqında deyil, həm də öz veb-saytlarını necə yaratmağı öyrənməlidirlər.
== Konsepsiya tarixi ==
1990-cı illərin ikinci yarısında savadlılıq üzrə tədqiqatçılar çap olunmuş mətnlə ekranlı şəbəkəyə qoşulmuş cihazlar arasındakı fərqləri araşdırmağa başlamışdılar. Bu tədqiqat əsasən iki sahəyə yönəldilmişdir: ümumdünya hörümçək torunda tapıla bilən məlumatın etibarlılığı və hipermətnlərin "oxumaq" və "yazmaq" arasında yaratdığı fərq. Bu bacarıqlar informasiya savadlılığının təriflərinə daxil edilmiş və 1999-cu ildə SCONUL vəzifə sənədinə daxil edilmişdir. Bu sənəd sonuncu dəfə 2011-ci ildə yenilənmiş "Məlumat savadlılığının 7 sütunu" olmuşdur.
== Veb savadlılığı xəritəsi ==
"Mozilla Foundation" internetdə açıqlığı, innovasiyanı və iştirakçılığı təşviq edən qeyri-kommersiya təşkilatıdır. Bu, rəsmi və qeyri-rəsmi təhsildən, eləcə də sənayedən olan maraqlı tərəflər icması ilə məsləhətləşərək veb savadlılığı xəritəsi yaratmışdır. Veb savadlılığı "internetdə oxumaq, yazmaq və iştirakçılıq etmək üçün lazım olan bacarıq və səriştələr" kimi təsvir edilir.
Veb-serial
Veb-serial və ya veb serialı (ing. Web series ) — internet üzərindən yayım üçün buraxılan serial növü. Bu serialların gələcəkdə televiziyada görünməsi də mümkündür. Belə bir seriyanın bir epizoduna daha çox veb-epizod kimi istinad edilir.
Veb-seriallar çox vaxt həvəskar istehsallardır, lakin peşəkarlar məhsullar da vardır. Buna nümunə Makaley Kalkinin "Sürücülər" veb-serialıdır.
Henrix Veber
Henrix Veber (ing. Heinrich Martin Weber; 1842 – 1913) — Alman riyaziyyatçısı, cəbri ədədlər, cəbri funksiyalar nəzəriyyələri, cəbri həndəsə və riyazi fizika üzrə əsərlərin müəllifidir, 1898-ci ildə qrupun aksiomatik tərifini vermişdir.
Maks Veber
Maks Veber (alm. Max Weber; 21 aprel 1864[…], Erfurt, Saksoniya[d], Prussiya – 14 iyun 1920[…], Münxen, Veymar Respublikası) — alman sosioloqu, tarixçisi. Maks Veberin ən böyük və populyarlıq qazanmış əsərləri "Protestant işçi etikası" və "Kapitalizm ruhu və iqtisadiyyat və cəmiyyət", həmçinin sosioloji metodologiya, idarəçilik və din haqqındakı olan işləridir. Bütün bu işlərinin nəticəsi olaraq Maks Veber sosiologiya və sosial elmlərin inkişafında müstəsna xidmətlər göstərib və buna görə də Karl Marks və Emil Durkhaym ilə birgə sosial elmlərin təməlini qoyan şəxslərdən biri sayılır.
== Həyatı ==
Cəmiyyət haqqında müasir elmlər içərisində alman mütəfəkkiri Maks Veberin (1864- 1920) ideyaları geniş surətdə yayılmışdır. Onun fikrincə, hansı prinsiplərə əsaslanmasından asılı olmayaraq heç bir konsepsiya gələcəyimizi əvvəlcədən bildirməyə, yaxud proqnozlar verməyə qadir deyildir. Toplanmış empirik materialı ümumiləşdirmək və dünya tarixini izah etmək üçün Veber ideal tiplər adlanan konsepsiyanı işləyib hazırlamışdır. Həmin konsepsiya bəşər sivilizasiya tarixinin müxtəlif dövrlərinin modelini, yaxud sxemini vermək üçün əlverişli sayılır. Ona müvafiq olaraq bəşəriyyət tarixində bu cür dövrlər, antik biliklər, feodalizm və kapitalizm kimi başa düşülən ənənəvi cəmiyyətlər özünə determinə edilən əsas, yaxud ikinci dərəcəli prinsiplərə obyektiv olaraq daxil etmir. Onlar öz adlarını sırf şərti olaraq, ancaq praktiki məqsədlər üçün tarixin sxematik tipləşdirilməsi məqsədi xatirinə daşımışdır.
Mark Vebber
Mark Vebber Avstraliyalı Formula 1 pilotu. 2002-ci ildə Minardi komandasında çıxış edirdi. 2003-cü ildə isə Jaguar Racing komandasına transfer olundu. 2004-cü ilə qədər Jaguar Racing komandasında qalıb, 2005-ci ildə BMW Williams-a getdi. Amma BMW ilə Williams-ın ayrılması səbəbiylə Williams Cosworth-u seçdi. Mövsümün sonuna qədər Williams-da qalıb, 2007-ci ildə Red Bull Racing-ə keçti.
2007-ci il mövsümündə Red Bull-da ən yaxşı dərəcəsi Nürnburgring-dəki üçüncülüyü oldu. 2008-ci ili Red Bull-da keçirən Mark Webber, 2009-cu ildə Sebastian Vettel ilə birlikdə Red Bull-da yarışmağa başladı.2009-cu ildə F1 karyerasındakı 1-ci və 2-ci birinciliklərini qazandı. 2010 mövsümünün çempionu komanda yoldaşı Sebastian Vettelin 14 xal gerisində üçüncü bitirmişdir.
Polygon (veb-sayt)
Polygon — xəbərlər, gözdən keçirmələr və videolar paylaşan videooyunlar üzrə ixtisaslaşmış ABŞ saytı. 2012-ci ildə "Vox Media" şirkətinin üçüncü mülkiyyəti olaraq fəaliyyətə başlayan "Polygon" oyunlar haqda yox, oyunları hazırlayanlar haqda məqalələr paylaşaraq rəqiblərindən fərqlənməyə çalışırdı. Onlar həmçinin içərisində video məzmunu olan lonqrid jurnalabənzər bədii məqalələr hazırlayırdılar və oyun yeniləndikcə rəylərini dəyişdirirdilər.
Saytın istehsal prosesi 10 ay davam etmişdir və onun 16 nəfərli işçi heyətində "Joystiq", "Kotaku" və "The Escapist" saytlarının baş redaktorlarını da ehtiva edirdi. Saytın dizaynı HTML5 adaptiv standartlarla hazırlanmışdı və çəhrayı rəng çertyojuna malik idi. Saytın reklamları müəyyən məzmunlu qurumların birbaşa sponsorluqlarına əsaslanırdı. "Vox Media" şirkəti saytın hazırlanması barədə bir sənədli film seriyası istehsal etmişdir.
== Tarix ==
Videooyun mədəniyyəti üzrə ixtisaslaşmış "Polygon" bloqu 24 oktyabr 2012-ci ildə "Vox Media" şirkətinin üçüncü mülkiyyəti olaraq fəaliyyətə başlamışdır. Saytı texnologiya üzrə ixtisaslaşmış və 2011-ci ildə "SB Nation" idman bloqunun bir genişləməsi olaraq fəaliyyətə başlamış "The Verge" bloqunun əsasında yaradılmışdır. 2011-ci ilin əvvəllərində "Vox Media" şirkətinin baş icraçı direktoru Cim Bankoff videooyunlar üzrə ixtisaslaşmış bir sayt qurmaq barədə danışmq üçün "Joystiq" videooyun bloqunun baş redaktoru Kristofer Qrant ilə əlaqə qurmuşdur.
Polygon (veb sayt)
Polygon — xəbərlər, gözdən keçirmələr və videolar paylaşan videooyunlar üzrə ixtisaslaşmış ABŞ saytı. 2012-ci ildə "Vox Media" şirkətinin üçüncü mülkiyyəti olaraq fəaliyyətə başlayan "Polygon" oyunlar haqda yox, oyunları hazırlayanlar haqda məqalələr paylaşaraq rəqiblərindən fərqlənməyə çalışırdı. Onlar həmçinin içərisində video məzmunu olan lonqrid jurnalabənzər bədii məqalələr hazırlayırdılar və oyun yeniləndikcə rəylərini dəyişdirirdilər.
Saytın istehsal prosesi 10 ay davam etmişdir və onun 16 nəfərli işçi heyətində "Joystiq", "Kotaku" və "The Escapist" saytlarının baş redaktorlarını da ehtiva edirdi. Saytın dizaynı HTML5 adaptiv standartlarla hazırlanmışdı və çəhrayı rəng çertyojuna malik idi. Saytın reklamları müəyyən məzmunlu qurumların birbaşa sponsorluqlarına əsaslanırdı. "Vox Media" şirkəti saytın hazırlanması barədə bir sənədli film seriyası istehsal etmişdir.
== Tarix ==
Videooyun mədəniyyəti üzrə ixtisaslaşmış "Polygon" bloqu 24 oktyabr 2012-ci ildə "Vox Media" şirkətinin üçüncü mülkiyyəti olaraq fəaliyyətə başlamışdır. Saytı texnologiya üzrə ixtisaslaşmış və 2011-ci ildə "SB Nation" idman bloqunun bir genişləməsi olaraq fəaliyyətə başlamış "The Verge" bloqunun əsasında yaradılmışdır. 2011-ci ilin əvvəllərində "Vox Media" şirkətinin baş icraçı direktoru Cim Bankoff videooyunlar üzrə ixtisaslaşmış bir sayt qurmaq barədə danışmq üçün "Joystiq" videooyun bloqunun baş redaktoru Kristofer Qrant ilə əlaqə qurmuşdur.
Torsteyn Veblen
Torsteyn Bud Veblen (ing. Thorstein Bunde Veblen; 30 iyul 1857[…] – 3 avqust 1929[…]) — amerikalı iqtisadçı, sosioloq, publisist və futurist. Siyasi iqtisadiyyatda institusional istiqamətin banisi. Fəlsəfə doktoru (1884). Kornell (1890-1892), Çikaqo (1892-1906), Stenford (1906-1909) universitetlərində, Missuri Universitetində (1910-1917) dərs demişdir.
== Həyatı ==
Torsteyn Veblen, Viskonsin kəndində Norveçli köçkünlər ailəsində — XIX əsrin 1840-cı illərinin sonlarında ABŞ-yə mühacirət edən həyat yoldaşı Tomas Veblen və Keti Veblenin ailəsində anadan olmudur. Atası fabrik işçisi, daha sonra dülgər idi. Müəyyən bir miqdar yığıldıqdan sonra ailə, altıncı övladı Torsteyn erkən uşaqlığını keçirdiyi Minnesota ştatındakı Nerstrandda bir təsərrüfat əldə etdi. 1865-ci ildə ailə yenidən T. Veblenin atasının əkinçiliyə davam etdiyi Uillinqə köçdü.
1874-cü ildə, on yeddi yaşında Torsteyn , xarici tələbə olaraq imtahan verərək vaxtından bir il əvvəl bitirdiyi Nortfild Karlton Kollecinə daxil oldu.
Veb 2.0
Veb 2.0 (iştirakçı veb və sosial veb kimi də tanınır) — son istifadəçilər üçün istifadəçi tərəfindən yaradılan məzmunu, yuzabilitini, iştirakçı mədəniyyətini və funksional uyğunluğu (yəni, digər məhsullar, sistemlər və cihazlar ilə uyğunluq) vurğulayan vebsaytlar.
== Tarixi ==
Bu termin 1999-cu ildə Darsi Dinuççi tərəfindən təklif edilmişdir və daha sonra 2004-cü ildə ilk Veb 2.0 Sammitində Tim O’Rayli və Deyl Dogerti tərəfindən populyarlaşdırılmışdı. Termin proqram versiyalarının nömrələnməsini təqlid etməsinə baxmayaraq, bu, ümumdünya hörümçək torunun təbiətindəki formal dəyişikliyi ifadə etmir, sadəcə olaraq bu dövrdə interaktiv vebsaytların çoxalması və orijinal vebin daha statik, köhnə vebsaytlarına kölgə salması nəticəsində baş vermiş ümumi dəyişikliyi təsvir edir.
=== Veb 1.0 ===
=== Veb 2.0 ===
Veb 2.0 vebsaytı istifadəçilərə virtual cəmiyyətdə istifadəçi tərəfindən yaradılan məzmunun yaradıcıları kimi sosial media dialoqu vasitəsilə qarşılıqlı əlaqədə olmaq və bir-biri ilə əməkdaşlıq etmək imkanı yaradır. Bu, insanların məzmuna passiv şəkildə baxmaqla məhdudlaşdığı birinci nəsil veb 1.0 dövrünə aid vebsaytlardan fərqlidir. Veb 2.0 xüsusiyyətlərinə misal olaraq sosial şəbəkə saytları və ya sosial media saytları (məsələn, "Facebook"), bloqlar, vikilər, folksonomiyalar, video paylaşma saytları (məsələn, "YouTube"), şəkil paylaşma saytları (məsələn, "Flickr"), veb tətbiqləri, kollektiv istehlak platformaları və meşap proqramlarını göstərmək olar.
Veb 2.0-nin əvvəlki veb texnologiyalarından əhəmiyyətli dərəcədə fərqli olub-olmaması məsələsinə bu termini jarqon kimi təsvir edən, ümumdünya hörümçək torunun ixtiraçısı Tim Berners-Li etiraz etmişdir. Onun veb haqqında ilkin təxəyyülü "hamımızın görüşüb oxuyub yaza biləcəyimiz bir yer, əməkdaşlıq vasitəsi" idi. Digər tərəfdən, semantik veb termini (bəzən veb 3.0 adlandırılır) ilk dəfə Berners-Li tərəfindən mənanın maşınlar tərəfindən emal oluna biləcəyi məzmun şəbəkəsinə istinad etmək üçün istifadə edilmişdir.
== Həmçinin bax ==
Bulud hesablama
Məhsuldarlıq proqram təminatı
Yeni media jurnalistikası
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
Web 2.0 / Social Media / Social Networks.
