çatmaq sözü azərbaycan dilində

1 f. 1. Yükləmək. Küsülü qardaş, gəl yükü çataq, yenə küsümüz küsü. (Ata. sözü). Hər birinə ağır taylar çatdılar; Bizləyəbizləyə köçə qatdılar. Q.Zakir. 2. Ocağa, sobaya və s.-yə odun və s. qoyub yandırmaq; qalamaq. Ocaq çatıldadıqca qığılcımlar ətrafa sıçraşır, yavaş-yavaş köz düşürdü. İ.Şıxlı. Olarmı meşədə tonqal çatasan; Gələn yağışadək izi qalmasın? N.Xəzri.

2 f. 1. Bir istiqamətdə gedərək nəzərdə tutulan yerə yetişmək; varmaq. Atlılar hələ dolamaları enməmiş, Məmməd bəylə Kiçikbəyim çaya çatmışdılar. Çəmənzəminli. [Qərənfil xala] poçta çatdı, sovqat yeşiyinin üstünü yazdırdı. Ə.Vəliyev. // Eyni mənada qatar, gəmi, maşın, təyyarə və s. haqqında. Qatar stansiyaya çatdı. Təyyarə saat 2-də Moskvaya çatır. // Göndərilən ünvana, yerə, şəxsə, sahibinə yetişmək. Teleqram sahibinə çatdı. – Əziz, mehribanım, çatdı məktubun; Nə qədər sevindik, bilsən, ürəkdən. M.Rahim. 2. İrəliyə doğru getməkdə olan bir adamın, maşının və s.-nin ardınca gedərək ona yetişmək, yetmək, özünü ona çatdırmaq. [Yusif:] Qara kəlin boynuna keçi piyi sürtməklə onun yerişini, gücünü artırmaq olmaz, onun ayağı ilə maşına çatmaq olmaz. B.Bayramov. // Vaxtında yetişmək, varmaq, özünü çatdırmaq. Qatara çata bilmədim. 3. …yaşa qədər yaşamaq, yetişmək. Gəlingəlin oynayan Pərşan iyirmi bir yaşına çatıb, orta məktəb qurtarmışdı. M.İbrahimov. [Vahid:] [Anam] and içib, peyman elədi ki, mən iyirmi beş yaşına çatanda atam barədə hər şeyi mənə açacaqdır… B.Bayramov. 4. Müəyyən saya, həddə yetişmək. On üç il bundan irəli evləri yazanda Danabaş kəndinin tüstü çıxanı düz altı yüz əlli ikiyə çatmışdı. C.Məmmədquluzadə. …Bəli, dostun qəbri üstə çatdı onun ömrü sona. B.Vahabzadə. 5. Kifayət etmək, bəs olmaq, yetmək; çatışmaq. Nadir maşın üstə su qaynatdı, çay dəmlədi və stəkan çatmadığı üçün qonşuya getdi. B.Talıblı. [Əminə xanım:] Nə baxırsız? Xoşunuz gəlir, atanızla, babanızla gəlin, yeyin, hamınıza çatar. Ə.Əbülhəsən. 6. Bir şeyin zamanı gəlmək, gəlib-yetişmək, gəlib-çatmaq. İllər bir-bir sovuşdu, gəlib çatdım yetmişə, hələ də rast gəlmədim; bir kəs ki, arzusuna doyumunca yetişə. R.Rza. 7. Qovuşmaq, yetişmək, birləşmək. [Rövşən] bilmədi nə eləsin, başına nə çarə qılsın. Qız olduğunu da açıb desə, tamam biabır olacaq, öz sevgilisinə çata bilməyəcəkdir. (Nağıl). 8. Məlum olmaq, qulağa çatmaq, bilinmək. Verdiyevə bir şey də aydın oldu; deməli, Vahidin məsələsi yuxarılara çatmışdır. Mir Cəlal. 9. Bərabərləşmək, bərabər olmaq, yetişmək, tay ola bilmək. Riyaziyyatda heç kəs ona çatmaz. [Çərkəz:] – Əyə, tez özünü yetir, deyəsən yaman zırpı balıqdır, gücüm çatmır. İ.Şıxlı. 10. Əlləri ilə bir şeyin ətrafını tutmaq, qucaqlamaq, qavramaq. [Həkim] qollarını boynuna çataraq, bərk gərnəşdi. Mir Cəlal. Sonra da gövdəsində qollarımı çatmışam; Onu bir ana bilib kölgəsində yatmışam. Z.Xəlil. 11. Başa düşmək, dərk etmək. Sözlərdəki məna, səslərdəki titrəyiş isə [Rüstəmə] çatmırdı. M.İbrahimov. 12. Bir sıra isimlərdən sonra gətirilərək mürəkkəb feil və müxtəlif ifadələr düzəldilir; məs.: dadına çatmaq, gücü çatmaq, başa çatmaq, əl çatmaq, qulağına çatmaq və s.

3 Əlləri ilə bir şeyin ətrafını tutmaq, əlləri arxadan bir-birinə bağlamaq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qoşun gəlib, indi səni tutarlar, Qollarını dal gərdəndə çatarlar, Qul deyibən Həbəşədə satarlar, Var get, əcəm oğlu, durma bu yerdə!                         (“Koroğlunun Ərzurum səfəri”)

1 Qaşı çatırlar, mənbələrdə çit feili ruscaya “хмуриться” kimi tərcümə edilib. “Qırışları yığmaq” mənasını əks etdirir. Güman edirəm ki, çitəmək sözü çit feili ilə eyni kökə malikdir və çatmaq “çitəmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 qalmaq — alışdırmaq — yandırmaq

2 yükləmək

3 bağlamaq — sarımaq

4 yetişmək — haxlamaq — yaxınlaşmaq — qovuşmaq

5 I 1. ÇATMAQ (nəzərdə tutulan yerə gedib çatmaq) Onlar söhbət eləyə-eləyə təzəcə gəlib evə çatmışdılar ki, qapının zəngi çalındı (Ə.Qasımov); HAQLAMAQ (tez çatmaq) Dönüb qaçmaq istədi girən kimi o məni; Mənsə macal verməyib tez haqladım düşməni (B.Vahabzadə); VARİD OLMAQ Güneş dağlar arasına keçərək qayib olduqda men de şəhərə varid oldum (S.S.Axundov); VARMAQ (köhn.) Səba, əhvalımı bir-bir; Varıb ol yarə ərz eylə... (M.V.Vidadi); VASİL OLMAQ Daha başqaları həqiqətə vasil olmadan bütün sərf edilən təlaşları mənfəətsiz görür (M.S.Ordubadi); VÜSUL OLMAQ [Nəcəf bəy:] (məktubu oxuyur) Bəradərim Nəcəf! Kağız yazıb Cavadnan göndərmişdin, gəldi vüsul oldu (Ə.Haqverdiyev); YETİŞMƏK Zeynal: Həmin vaxtda ikimiz də ora yetişdik (B.Bayramov). 2. çatmaq bax qovuşmaq 1 II çatmaq bax 1. yükləmək; 2. alışdırmaq ÇAY (axar su) Gecə güclü yağış yağdığına görə çayda su çox idi (S.S.Axundov); İRMAQ Siz ey könlüm kimi coşan irmaqlar; Günahsız göz yaşım sel kimi axır (S.Rüstəm); NƏHR (kl.əd.) Kür nəhri təbii halında axdığı zaman tam ortasında kiçik bir adacıq görünürdü (A.Şaiq).

1 ÇATMAQ I f. Yetişmək, öndə gedənlərə yaxınlaşmaq. Ancaq gələnlər ona çatıb atları yanaşı sürdülər (İ.Şıxlı). ÇATMAQ II f. Qalamaq. – Ay uşaqlar, bir yaxşı ocaq çatın (İ.Şıxlı). ÇATMAQ III f. Çatıldı qaşları onun get-gedə; Başını ovcunun içinə aldı (Ə.Kürçaylı).

1 1. дойти, добраться, доходить, доехать; 2. прибыть, приехать; 3. догнать, нагнать, достигнуть; 4. наступать, приближаться; 5. хватать, быть достаточным; 6. причитаться; 7. вьючить, навьючить; 8. дожить; 9. стреножить, привязывать, прикреплять концом к концу;

2 1 глаг. составить, поставить в козлы. Tüfəngləri çatmaq составить (поставить) ружья в козлы 2 глаг. вьючить, навьючивать, навьючить: 1. нагрузить вьюками. Dəvələri çatmaq навьючить верблюдов 2. погрузить какую-л. поклажу куда-л., на кого-л. Baqajı (yükü) atlara çatmaq навьючить багаж на лошадей, ağır tayları çatmaq haraya, nəyə навьючить тяжелые вьюки куда, на кого, arabaları çatmaq навьючить арбы 3 глаг. 1. доходить, дойти: 1) двигаясь, направляясь куда-л., достигнуть какого-л. места, добраться, доехать. Evə çatmaq дойти до дома, iki saata çatmaq дойти за два часа 2) становиться, стать известным. Müdiriyyətə çatmaq дойти до начальства, bizə belə bir söz-söhbət çatıb ki, … до нас дошли слухи, что … 3) проникнуть в сознание, стать ясным. Dinləyiciyə çatmaq дойти до слушателя, şagirdlərə çatdı дошло до учащихся, tədricən çatır постепенно доходит 4) сохраняться, сохраниться до какого-л. времени. Gələcək nəsillərə çatmaq дойти до будущих поколений, zəmanəmizə gəlib çatmaq дойти до наших дней (до нашего времени), əlyazması şəklində çatmaq дойти в рукописи 5) достигнуть какого-л. предела, уровня. Hərarət 40° çatır температура доходит до 40° (тепла), dərinliyi nəyin 10 m-ə çatır глубина чего доходит до 10 метров, çəkisi bir tonadək çatır вес доходит до одной тонны 6) быть доставленным, прибыть в место назначения. Məktub çatdı kimə письмо дошло до кого, teleqram çatdı kimə телеграмма дошла до кого 2. прибывать, прибыть (приехать, приплыть, прилететь). Qatar saat neçədə çatır? во сколько прибывает поезд? Bir saat gec çatdıq мы приехали с опозданием на один час, çatdıq! уже приехали! 3. догонять, догнать: 1) двигаясь за кем-л., настигнуть, нагонять, нагнать. Maşına çatmaq догнать машину, kimə çatmaq догнать кого, piyada onun dalından çatmaq mümkün deyil пешком его не догонишь 2) стать равным в чём-л. с опередившим в успехах, достижениях и т.п. Rəqibinə çatmaq догнать соперника, liderə çatmaq догнать лидера, inkişaf etmiş ölkələrə çatmaq догнать развитые страны, nəyin səviyyəsinə çatmaq догнать по уровню что, iqtisadi inkişaf səviyyəsinə görə çatmaq догнать по уровню экономического развития 4. достигать, достигнуть: 1) дойти, доехать до какого-л. места, предела. Sahilə çatmaq достигнуть (достичь) берега, çətinliklə çatmaq достигнуть с трудом 2) доходить, дойти по своим размерам, весу до какого-л. предела. Yüksək səviyyəyə çatmaq достигнуть высокого уровня, yüz faizə çatmaq достигнуть ста процентов, temperatur qırx dərəcəyə çatdı температура достигла сорока градусов 3) приобрести своими усилиями, добиться чего-л. Məqsədinə çatmaq достигнуть (добиться) цели, arzusuna çatmaq добиться желаемого, kamilliyə çatmaq достигнуть совершенства 4) доживать, дожить до какого-л. возраста. Həddibüluğa çatmaq достигнуть совершеннолетия, … yaşına çatmaq достигнуть какого-л. возраста 5. успевать, успеть (оказаться в состоянии сделать что-л. за определённый промежуток времени, прибыть куда-л. к сроку). Başlanğıcına çatmaq nəyin успеть к началу чего, açılışına çatmaq nəyin успеть к открытию чего, qatara çatmaq успеть к поезду (на поезд), dərsə çatmaq успеть на урок 6. наставать, настать (подходить, подойти). Növbəniz çatdı ваша очередь подошла, vaxtı çoxdan çatıb nəyin давно подошло (настало) время чего 7. хватать, хватить, быть достаточным для кого-л., чего-л. Gücü çatar kimin nəyə сил хватит у кого на что, neçə manat çatar nəyə сколько манатов хватит на что, bütün kəndə çatar хватит всей деревне, qışadək çatar хватит до зимы, maaşadək çatar хватит до зарплаты, bir aya (aylığa) çatar хватит на один месяц 8. дожить (достигнуть какого-л. возраста). Yüzə çatmaq дожить до ста, işıqlı günlərə çatdıq дожили до светлых дней 9. причитаться (подлежать уплате, следовать к получению). Sizə nə qədər çatacaq? сколько вам причитается? Ona yüz min manat çatacaq ему причитается сто тысяч манатов 10. доставаться, достаться: 1) перейти, поступить в распоряжение, в собственность. Hamıya çatacaq (çatar) всем достанется 2) явиться, оказаться каким-л. для усвоения, овладения, преодоления; даться. Bu elm ona asanlıqla çatmadı нелегко досталась ему эта наука 11. равняться: 1) сопоставляя с кем-л., с чем-л., признавать равным. Sən ona bilikdə çata bilməzsən ты не можешь равняться с ним в знаниях 12. поравняться (приблизившись, оказаться рядом с кем-чем-л.) 13. доноситься, донестись: 1) достигнуть чьего-л. слуха (о звуках). Qulağına çatmaq kimin донестись до слуха чьего, кого 2) дойти до сведения, стать известным (о слухах, известиях и т.п.). Kimin ölüm xəbəri çatdı kimə известие о смерти кого, чьей донеслось до кого 14. соединиться, связаться, слиться друг с другом. Sevgilisinə çatmaq соединиться с любимой (возлюбленной), добиться её руки; başa çatmaq завершаться, завершиться; dadına çatmaq подоспеть на выручку; gücü çatmaq kimə, nəyə одолеть, осилить кого, что, справиться с кем, с чем; muradına (murazına) çatmaq осуществить мечту, добиться желаемого 4 глаг. разводить, развести, разжигать, разжечь (огонь, костёр и т.п.)

1 I. f. 1. to reach (d.), to arrive (at, in); vağzala ~ to arrive at the station; şəhərə ~ to arrive in the city / town; O, şəhərə çatmadı He / She didn’t reach the town; 2. to achieve, to gain, to attain; öz məqsədinə ~ to achieve / to gain / to attain one’s object 3. to be* enough, to last out II. f. to frown, to knit; qaşlarını ~ to frown / to knit one’s brows, to knit one’s brows together

2 to be hard (close) on (at) someone’s heels / to continue in hot pursuit наступать на пятки (догонять, стараться настигнуть того, кто движется впереди)

1 f. 1) arriver vi (ê) ; gagner vt ; 2) atteindre vt, rejoindre vt ; 3) être suffisant, -e, suffire vt

1 гл. 1. ягъун, эцигун (ппар); ппар ягъун, ппар эцигун; 2. ттун, авун (цӀай); цӀай авун, цӀай ттун.

2 гл. 1. агакьун (мес. ччар вичин иесидив); // малум хьун, ван атун, ван хьун, ччир хьун (мес. са хабар); // барабар хьун, тай жез хьун, къвез хьун, агакьиз хьун (мес. са кардал садав); 2. ахгакьун; вахтунда (геж тахьана) агакьун (мес. самолётдив, поезддив); 3. агакьун, атана агакьун, алукьун, атун (вахт); qış gəlib çatdı кьуьд атана агакьна; 4. бес хьун, агакьун; акъакъун; 5. гъавурда акьун, гъавурда гьатун, кьиле гьатун; sənin sözlərin mənə çatmır ви гафар зав агакьзавач; 6. агакьун; акакьун (гуж, тӀем); gücü çatmaq гуж (тӀем) агакьун; köməyinə çatmaq куьмекдиз агакьун; 7. гъилер ахъайна кьун, къужахламишун; ** başa çatmaq кил. baş; əl çatmaq кил. əl; qulağına çatmaq кил. qulaq.

1 erişmek, ulaşmak, vasıl olmak, yetmek