Arax sözü azərbaycan dilində

Araxis (Yerqozu) (lat. Arachis hypogaea), paxlameyvəlilər (lat. Fabaceae) fəsiləsindən olub birillik ot bitkisidir. Gövdəsi qol-budaqlıdır. Bəzi növünün gövdəsi düz, bəzilərinki isə yerlə sürünəndir. Bunun saplağı uzun, yarpaqları cüt lələkvarıdır. Parlaq sarı və ya çəhrayı rəngli çiçəkləri nəzəri cəlb edir. Paxladan ibarət meyvəsinin içində iki toxumu olur. Araxisin vətəni Braziliyadır. Lakin onun sənaye əhəmiyyətli növü qədim vaxtlardan müxtəlif ölkələrdə becərilir.

Araxna (yun. Αράχνη - hörümçək deməkdir) - yunan mifologiyasında boyaqçı Lidiya şəhərindən olan İdmonun qızı, sənətkarı toxucu. Rəvayətə görə Afinadan toxuma və tikmə öyrənmiş Araxna özünü öyərək bunun heç də belə olmadığını söyləyir və ilahə Afinanı yarışa çağırır. İlahə Afina ona bu ağılsız hərəkətdən çəkinməyi təklif edir. lakin Araxna inadından dönmür. Yarış baş tutur: Afina tikməsində Poseydon üzərindəki qələbəsini, Araxna isə tikməsində Zevsin əməllərinə aid bir səhnəni həkk etdirir. Afina Araxnanın işini qiymətləndirsə də tikmədə təsvir olunmuş səhnənin tanrılara qarşı hörmətsizlik kimi qiymətləndirərək, fıstıq çubuğu ilə onun təpəsinə vurur. Bədbəxt Araxna bu alçatmağa dözməyərək özünü asır. Afina onu ilgəkdən azad edərək deyir: - Yaşa, amma sən ömürüboyu asılaraq toxuyacaqsan, və bu cəzanı bütün nəslin çəkəcək. Afina sehirli ot şirəsini Araxnaya sürtür, dərhal onun bədəni büzülərək hörümçəyə çevrilmiş olur.

Araxnoidit — beyin və onurğa beyninin hörümçəktoruna bənzər qişasının iltihabı.

Araxnologiya — hörümçəklər sinfini öyrənən elm sahəsi. == Ədəbiyyat == R.Ə.Əliyeva, Q.T.Mustafayev. “Ekologiya” dərs vəsaiti. Bakı, “Bakı Dövlət Universiteti” nəşriyyatı, 2004, s. 379 – 384.

Araxova döyüşü — 18–24 noyabr 1826 tarixləri arasında Araxovada Yunan üsyançılar ilə Osmanlı ordusu arasında olmuş bir müharibə. == Müharibə == Müharibədə Türklər iki hissəyə bölündü, Zemenodan və Qüds Monastrından Araxovaya köçdülər. Türklər şəhərə girməyə cəsarət etmədilər, Araxova ərazisindəki Parnassos Dağının təpələrində gizlənib özlərini gücləndirdilər. Soyuq və qar, müharibədə böyük rol oynadı. Yunanlıların Araxovadakı evlərində sığınacaqları var idi. Türklər kənd ərazisində böyük itkilərə məruz qaldılar və ətrafları bağlandı. Mustafa Bəyin ordusunun tələyə düştüyünü öyrənəndə Türk ordusundan kömək istədi. Ancaq Karaiskakis, Türklərə köməyə gələn bütün yolları bağlamışdı. Soyuqdan və ərzaq qıtlığından pis halda olan Türklər, Karaiskakisdən ayrılmaq üçün müqavilə təklif etdi. Qarşılığında Livadia və Amfissanın özlərinə təslim edilməsini istədi.

Araxova döyüşü — 18–24 noyabr 1826 tarixləri arasında Araxovada Yunan üsyançılar ilə Osmanlı ordusu arasında olmuş bir müharibə. == Müharibə == Müharibədə Türklər iki hissəyə bölündü, Zemenodan və Qüds Monastrından Araxovaya köçdülər. Türklər şəhərə girməyə cəsarət etmədilər, Araxova ərazisindəki Parnassos Dağının təpələrində gizlənib özlərini gücləndirdilər. Soyuq və qar, müharibədə böyük rol oynadı. Yunanlıların Araxovadakı evlərində sığınacaqları var idi. Türklər kənd ərazisində böyük itkilərə məruz qaldılar və ətrafları bağlandı. Mustafa Bəyin ordusunun tələyə düştüyünü öyrənəndə Türk ordusundan kömək istədi. Ancaq Karaiskakis, Türklərə köməyə gələn bütün yolları bağlamışdı. Soyuqdan və ərzaq qıtlığından pis halda olan Türklər, Karaiskakisdən ayrılmaq üçün müqavilə təklif etdi. Qarşılığında Livadia və Amfissanın özlərinə təslim edilməsini istədi.

Araxus - İrəvan əyalətinin Qırxbulaq nahiyəsində kənd adı. == Toponimikası == Araxus -"Kəndin başqa adı Başköydür" 1. Azərbaycan dilindəki ara (yer) və qədim türk dillərindəki küz "payız (otlağı)" sözlərindən ibarətdir. 2. Toponim türk dillərində örək "qala" sözündən və "us" şəkilçisindən ibarətdir. Mənbədə kəndin Qatar-Göl monastrına mənsub olması qeyd olunmuşdur.

Araxçın və ya Tübətəy (başq. түбәтәй, qaz. төбетей, тақия, qırğ. тебетей, çeç. пяс, tatar. түбәтәй, türkm. tahýa) — Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan və Krımda yayılmış milli baş geyimi. Əsasən əlavə baş geyimi kimi tanınıb. Araxçını əsas baş geyimlərinin (papaq, çalma) altından geyinərdilər. Əsasən dəyirmi formada olan araxçınları bir rəng parçadan hazırlayırdılar.

Araxış — Laçın rayonunun Kürdhacı kənd inzibati ərazi dairəsində yerləşən Ərikli kəndinin ərazisində, mövcud olmuş Araxış kəndinin mərkəzində və XVII əsrdə tikildiyi güman edilən sövmə. Məbəd sovmə tipli alban məbədləri sırasına daxildir. Məbəd binası yerli bazalt daşlardan və əhəng-gəc qatışığından inşa edilib. Məbəd hal-hazırda Azərbaycan silahlı qüvvələrinin nəzarəti altındadır.

Araz yovşanı (lat. Artemisia araxina) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin yovşan cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Hündürlüyü 50-80 sm-ə çatan kol bitkisidir. Aşağı yarpaqları 4-8 sm-dən az olmayıb, uc pulcuqları 4-12 mm-dir. Səbəti oturaq, dar silindrşəkilli olub, uzunluğu 4,5 mm-ə çatır. Örtüklə birlikdə çox ağımtıl qabarıq, qızılı tüklüdür. Gövdələri nazik, vegetasiyanın sonunda çılpaq olub tünd-qonur rəng alır. Sentyabr ayında çiçəkləyir, toxumları oktyabr-noyabr ayında yetişir. == Ekologiyası == Quraqlığadavamlıdır, torpağa tələbkar deyildir. == Azərbaycanda yayılması == Naxçıvan MR-da rast gəlinir.

Araz albalısı (lat. Prunus araxina) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Bitkinin vətəni Mərkəzi Çindir, buradan bitkinin bir adı da - çin albalısıdır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 1,5 m, nazik, çubuqvari, açıq, sarımtıl-boz zoğları olan, düz dayanan koldur. Yalançı zoğlarının uzunluğu 0,7 sm-dək, kənarları seyrək dişlidir. Saplaqların uzunluğu 3 mm-dəkdir. Yarpaq ayaları xətvari-lansetvari və ya ensiz lansetvari, mərkəzdə enli, uzunluğu 5-8 dəfə enindən artıq, çox vaxt əyilmiş, kənarları içəriyə qatlanmış və ya təxminən iki dəfə qatlanmış, ucu tədricən biz, bünövrəsində saplağa çevrilmiş, kənarları iti dişlidir. Çiçəkləri bəzən 1-2, çox vaxt 3-6 ədəd olur. Ləçəkləri əks-oval-belvari, qısa saplaqlı, küt, uzunluğu təxminən 0,5 sm və eni 0,3 sm-dir. Çəyirdəklərin uzunluğu təxminən 0,8 sm, yetişmişləri tükcüklüdür.