tutmaq sözü azərbaycan dilində

1 f. 1. Əli və ya əlləri ilə bir şeydən yapışmaq. Məhəccərdən tutmaq. Divardan tutmaq. – Hacı Rəsul, Bəndalının zərbəsindən yıxılmamaq üçün qapıdan bərk tutdu. Mir Cəlal. Poçtalyon, Xoşqədəm nənənin qolundan tutub onu maşına tərəf çəkdi. S.Qədirzadə. // Hər hansı bir vəziyyətdə əlində saxlamaq. Gah çəkic vurdu əlim, gah da qələm tutdu əlim. S.Rüstəm. [Oğlan] indi tüfəngi rahat tuta bilirdi. M.Rzaquluzadə. 2. Hədəfə dəymək, toxunmaq. Şillə onu tutdu. – İkram başını cəld yana əydiyinə görə birinci yumruq onun çiynini tutdu. Ə.Əbülhəsən. Fatı yerdən daş götürüb itə atdı, lakin daş ala köpəyi tutmadı. Ə.Abasov. 3. Diri-diri ələ keçirmək, ovlamaq. Ceyran tutmaq. Balıq tutmaq. – On səkkiz yaşında Bəşir çıxır çinar ağacına dolaşa tutsun, quşu cibinə qoyandan sonra ağacdan yıxılır, qılçası sınır. C.Məmmədquluzadə. Mən gedib göyərçini tutdum. M.Rzaquluzadə. // Həbs etmək, ələ keçirmək, yaxalamaq. Oğrunu tutdular. – Pristav Əliağa bəy Cavanşirov Nəbini tutub qazamata göndərir. “Qaçaq Nəbi”. 4. Bir şeyin tutumunu, həcmini, yerləşdirmə qabiliyyətini bildirir. Çamadan paltarları tutdu. Səbət 5 kiloqram meyvə tutur. Stəkan 20 qram tutur. – Meydan izdihamı tutmurdu. Ə.Abasov. 5. İşğal etmək, zorla bir yeri almaq, ələ keçirmək, bir yerə daxil olmaq. Gün əyilən zaman [döyüşçülər] yeni bir kəndi tutdular. Ə.Vəliyev. 6. Sirayət etmək, yoluxmaq, xəstələnmək. Qrip tutmaq. – Məlumdur ki, çiçək naxoşluğunu o uşaqlar tutur ki, onlara çiçək döyülməyibdir. C.Məmmədquluzadə. 7. Göyərmək, bitmək. Tinglərin bir hissəsi tutmadı. Şitillərin hamısı tutdu. – [Kərəm:] Qərənfillər tutmaz imiş; Gül tikansız bitməz imiş. “Əsli və Kərəm”. // Başqa bitki ilə bitişmək, calanmaq. Qələm tutdu. Calaqların bir hissəsi tutmadı. 8. Qapmaq, dişləmək. [Yazgül:] Deyəsən, yamandəymiş Bobik zəncirini qırıb, gedib istirahət evinin qızlarını tutub. Ə.Məmmədxanlı. [Fatı:] Məni o azar dəymiş it tutdu, bala! Ə.Abasov. 9. Qapamaq, örtmək, əli və ya başqa bir şeylə görünməz etmək. Ağzını tutmaq. – Əntiqə “Oğru gəlib! Evimizə oğru gəlib!” – deyə ikiəlli gözlərini tutub, hönkür-hönkür ağlayırdı. Mir Cəlal. Ümid əlini ağzına tutub, xəlvətcə əsnəyir, gözlərini ovuşdururdu. B.Bayramov. 10. Yaxşı göstərmək, uyğun gəlmək, yaraşmaq. Bu paltar onu yaxşı tutur. – [Yunis xalasına:] Yaqut sənə demirdi ki, bu şapka məni tutmur? Ə.Məmmədxanlı. 11. Bir iş görmək istəyənə mane olmaq, əlqol açmağa qoymamaq. [Mərcan bəy:] Ay camaat, məni tutmayın, bu kişini öldürəcəyəm. Ü.Hacıbəyov. 12. Müəyyən şərtlərlə bir işə qəbul etmək, götürmək. [Hacı Mehdi:] Birini qovub, ayrısını tutursan, o, əzzəlkindən pis çıxır. Ə.Haqverdiyev. [Ağca] dünyagörmüş xanımların məsləhətilə bir dayə tutub, uşağı ona tapşırdı. Mir Cəlal. 13. məc. Kirələmək, kirayə etmək, icarə etmək, pul verərək müvəqqəti istifadə etmək. Taksi tutmaq. Mehmanxanada nömrə tutmaq. – [Qız dedi:] Bir münasib mənzil tut, yığışaq ora. (Nağıl). 14. məc. Uyğun gəlmək, bir gəlmək, düz gəlmək. Atlı ilə piyadanın yoldaşlığı tutmaz. (Ata. sözü). Deyirsən, mənimki tutar səninlə; Gəl birgə əbədi bir həyat quraq. S.Rüstəm. 15. məc. Toxunmaq, bərk təsir etmək. Söz onu bərk tutdu. – Hümmətyarla Mədədin söhbəti Xanpərini bərk tutmuşdu. Ə.Vəliyev. 16. Tutmamaq şəklində – nəticə verməmək, müvəffəqiyyətsizliyə uğramaq, baş tutmamaq. [Vaqif:] İbrahim xan qardaşı Mehralı bəyin dul arvadına evlənmək istədi, tutmadı. Çəmənzəminli. 17. …tutmuş şəklində – …başlamış, …başlayaraq mənasında işlədilir. Krasnovodskdan tutmuş ta Daşkəndə kimi hər yerdə bu qəsəbənin cavan tacirlərinə rast gəlmək mümkündür. Ə.Əbülhəsən. 18. Bir sıra isimlərdən sonra gələrək, mürəkkəb feil və müxtəlif ifadələr düzəldilir; məs.: yükünü tutmaq, acığı tutmaq, yer tutmaq və s. ◊ Tutdu qatıq, tutmadı ayran – nəticəsindən asılı olmayaraq edilən təşəbbüs haqqında. Tutduğunu buraxmamaq – öz dediyindən əl çəkməmək, inad etmək, istədiyini, dediyini etmək.

1 Qədim mənalarından biri “yanmaq” kimi açıqlanıb (Tutuşdu qəm oduna şad gördüyün könlüm...). Tutuşmaq elə “odlanmaq” deməkdir, mənbələrdə tuta sözü var və rus dilinə загореть kimi tərcümə olunub. Tütün və tüstü sözləri də tuta feili zəminində əmələ gəlib (əvvəl ikisi bir söz olub, sonra müxtəlif mənaları əks etdirməyə başlayıb). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 yaxalamaq

2 yapışmaq

3 qanmaq — qarmalamaq

4 yoluxmaq — xəstələnmək

5 durmaq — dayanmaq — yatmaq

6 ovlamaq

7 icarələmək — kirələmək

8 saxlamaq — yubatmaq — ləngitmək — gecikdirmək

9 1. TUTMAQ [Pəricahan xanım:] Ordu başında durubdur, əcdadının yurdunu da tutmaq istəyir (S.S.Axundov); FƏTH ETMƏK (zorla, silah gücünə tutmaq) Kimon: Qorxma, tədbirə gəl, riza göstər; Fəth edincə bu ölkəni qeysər (A.Şaiq); QAPSAMAQ (məh.) Qapsayıblar yetimlərin obasın; Ev sahibi qovar zor olsa qonaq (Q.Zakir); QƏSB ETMƏK ..hətta bütün şimal əyalətlərini qəsb etmək istədikləri qəzetlərdə faş olunmalıdır (M.İbrahimov); ZƏBT ETMƏK/ELƏMƏK Güllücə kəndini düşmən zəbt etdi (S.S.Axundov); ALMAQ, İSTİLA ETMƏK (zorla tutmaq), İŞĞAL ETMƏK. 2. TUTMAQ Mustafa çavuş əyilib onun dal ətəyindən tutdu (S.Rəhimov); YAPIŞMAQ (dan.) [Yasavul:] Məndən yapış (S.Rəhimov); SAXLAMAQ. 3. TUTMAQ [Fatı:] Məni o azar dəymiş it tutdu (Ə.Abbasov); DİŞLƏMƏK Çeynədilər, dişlədilər, diddilər; Bir-birini al qana qərq etdilər (A.Səhhət); QAPMAQ İt quduranda, yiyəsini qapar (Ata. sözü). 4. tutmaq bax həbs etmək

1 TUTMAQ – BURAXMAQ Quzğun cumdu, ovunu elə göydəcə tutdu (S.Qədirzadə); Quşu əlindən buraxdı (S.S.Axundov).

1 TUTMAQ I f. Saxlamaq, yapışmaq. Tutdu nəbzin təbib onun dərhal; “Nə demişsən?” – deyə edincə sual (M.Ə.Sabir). TUTMAQ II f. Həbs etmək. Tez olun, gizlənin, gəzirlər sizi; Gəlib tutacaqlar (S.Vurğun). TUTMAQ III f. Yaraşmaq. Zər baftalı qara donu; Allah, necə tutur onu! (Ə.Kürçaylı). TUTMAQ IV f. Çevirmək. Mən üzümü başını aşağı salıb qıpqırmızı qızarmış Azərə tutdum (M.İbrahimov).

1 1. держать, придерживаться, хватать, схватывать; 2. ловить, поймать, задержать, арестовать; 3. арендовать, нанимать, снимать; 4. занимать (место); 5. захватывать, оккупировать; 6. заражаться; 7. подходить, идти;

2 1 глаг. 1. держать: 1) взяв в руки (в рот, в зубы и т.п.), не давать выпасть, упасть. Uşağı tutmaq держать ребёнка, xəstəni tutmaq держать больного, çamadanı tutmaq держать чемодан, kitabı tutmaq держать книгу, qaşığı tutmaq держать ложку, əllərilə tutmaq держать руками, ağzında tutmaq держать во рту, bərk tutmaq держать крепко, düzgün tutmaq держать правильно 2) ухватив за что-л., не давать вырваться, двигаться. Xuliqanı tutmaq держать хулигана, dişlərilə tutmaq держать зубами, caynaqları ilə tutmaq держать когтями, əlindən tutmaq держать за руку, yaxasından tutmaq держать за воротник, quyruğundan tutmaq держать за хвост 3) сдерживать, останавливать движение, напор чего-л. Tormozlar tutmur тормоза не держат 2. держаться: 1) сохранять какое-л. положение, ухватившись, уцепившись за что-л. Məhəccərdən tutmaq держаться за поручень, sürahidən möhkəm tutmaq крепко держаться за перила, divardan tutmaq держаться за стену, qapıdan tutmaq держаться за дверь, ikiəlli tutmaq nədən держаться двумя руками за что 2) приложив руку к какому-л. месту, сохранять её в этом положении. Ürəyindən tutmaq держаться за сердце 3) придав какое-л. положение телу, иметь какую-л. осанку. Özünü düz tutmaq держаться прямо 4) вести себя каким-л. образом. Özünü sadə tutmaq держаться просто 3. хватать, схватывать, схватить: 1) взять за что-л., захватить быстрым резким движением руки, сжимая, удерживая. Paltonun ətəyindən tutmaq (yapışmaq) хватать за полы пальто 2) силой задержать кого-л., не давая уйти, убежать. Biz onu tutmaq istəyirdik, amma o, əlimizdən çıxıb qaçdı мы хотели его схватить, но он вырвался и убежал 3) получить какую-л. болезнь. Onu qrip tutub он схватил грипп, məni zökəm tutub я схватил насморк, xəstəlik tutmaq схватить болезнь 4) внезапно и остро проявиться у кого-л. (о приступе боли). Ağrıları tutub схватили боли, titrətməsi tutub kimin схватила лихорадка кого; безл. qarın ağrısı tutub живот схватило у кого 5) перен. внезапно одолеть, охватить кого-л. (о сне, о каком-л. чувстве и т.п.). Bərk yuxu tutub kimi крепкий сон схватил кого, mürgü tutub схватила дремота 6) перен. быстро понять, воспринять, усвоить что-л. Əsərin əsas ideyasını tutmaq схватить основную идею произведения, məğzini tutmaq схватить существо (сущность, суть чего-л.) 7) безл. разг. затвердеть, застыть (о клейком, вяжущем и т.д. веществе). Beton tez tutdu бетон быстро схватило, qatıq tutub катык схватило 4. попадать, попасть (достичь чего-л., поразить какую-л. цель). Şillə onu tutdu оплеуха попала в него, yumruq onun çiynini tutdu кулак попал ему в плечо, daş iti tutmadı камень не попал в собаку 5. ловить, поймать: 1) схватить, подхватить то, что летит, брошено. Topu tutmaq поймать мяч 2) погнавшись, настичь кого-л., что-л. движущееся, удаляющееся. Atı tutmaq поймать лошадь, məni tuta bilməzsiniz вы не поймаете меня, cəld tutmaq ловко (быстро) поймать 3) схватить кого-л., что-л. при падении. Uşağı tutmaq поймать ребёнка, şlyapanı tutmaq поймать шляпу 4) захватить живьём каких-л. животных, птиц и т.п. в качестве добычи. Balıq tutmaq ловить рыбу, ovçular ceyranı tutdular охотники поймали джейрана, yalın əllə tutmaq ловить голыми руками, tələ ilə tutmaq ловить капканом, tilovla (torla) tutmaq ловить неводом (сетью) 5) задержать, арестовать кого-л. Oğruları tutmaq поймать воров, canini tutmaq поймать преступника 6) настроить радиоприёмник или телевизор на приём передачи определённой радиостанции или телестанции, канала и т.п. Ankaranı tutmaq поймать Анкару, maraqlı bir veriliş tutmaq поймать интересную передачу, “Amerikanın səsi” radiostansiyasını tutmaq поймать радиостанцию “Голос Америки” 7) получить какую-л. болезнь. Revmatizm tutmaq поймать ревматизм 6. застичь (внезапно захватить, застать в каком-л. состоянии; настичь). Cinayət yerində tutmaq (yaxalamaq) застичь на месте преступления, tufan bizi yolda tutdu гроза застигла нас в дороге 7. преградить, заградить. Yolu tutmaq заградить дорогу 8. вмещать, вместить в себе, иметь ёмкость. Hovuz 1000 kubmetr su tutur бассейн вмещает 1000 кубометров воды, otaq 20 nəfər tutur комната вмещает 20 человек 9. занимать, занять: 1) заполнять, заполнить собой какое-л. пространство. Bu kitablar çox yer tutur эти книги занимают много места, məkələ iki səhifə tutdu статья заняла две страницы, salonda yer tutmaq занимать место в зале 2) в ходе соревнований оказаться на каком-л. месте. İkinci yeri tutmaq занять второе место 3) вступить в какую-л. должность. Katib vəzifəsini tutmaq занять должность секретаря 4) сохранить для кого-л. свободное место. Sənin üçün yeməkxanada yer tutmuşam я занял место в столовой для тебя 5) овладеть какой-л. территорией, населённым пунктом и т.п. Şəhəri tutmaq занять город, yüksəkliyi tutmaq занять высоту, körpünü tutmaq занять мост 10. приниматься, приняться: 1) укорениться, дать ростки, прижиться. Şitillər tutdu рассада принялась, tinglər tutmadı саженцы не принялись 2) привиться (о вакцине). Peyvənd tutub вакцина привилась (принялась) 11. кусать, укусить (ранить, вонзить зубы). İt tutub kimi собака укусила кого 12. кусаться (иметь привычку кусать). Bu it tutmur эта собака не кусается 13. закрывать, закрыть (заслонить, заградить). Bulud günəşin qabağını tutdu облако закрыло солнце 14. подходить, идти (быть к лицу). Bu paltar onu tutur это платье ей подходит, bu şlyapa səni tutmur эта шляпа тебе не идёт 15. составлять, составить: 1) дать в итоге, в сумме. Aldığım şeylər 100 manat tutdu стоимость купленных вещей составила 100 манатов 2) разг. создать, образовать какое-л. целое, совокупность кого-л., чего-л. Siyahı tutmaq составить список, cədvəl tutmaq составить расписание, plan tutmaq составить план, smeta tutmaq составить смету 16. нанимать, нанять (принять для выполнения какой-л. работы на определённых условиях). İşçi tutmaq нанять работника, usta tutmaq нанять мастера 17. снимать, снять (взять в наём). Otaq tutmaq снять комнату 18. брать, взять (нанять). Taksi tutmaq взять (нанять) такси 19. завести (начать вести). Gündəlik tutmaq завести дневник 20. задевать, задеть (взволновать, затронуть). Onun sözləri məni bərk tutdu его слова сильно задели меня, cavab onu tutdu ответ задел его 21. перен. получаться, получиться в результате чего-л. Dostluqları tutmur дружба у них не получается, bizimki tutmur у нас с кем не получается 22. обычно безл. укачивать, укачать (качкой утомить, вызвав головокружение, тошноту). Maşın adamı tutur машина укачивает; 100 km-lik yol camaatın çoxunu tutdu 100 км-овая дорога укачала многих ◊ acığı tutmaq kimə, nəyə сердиться, рассердиться, гневаться, разгневаться, злиться, разозлиться на кого; qəzəbi tutmaq гневаться, разгневаться, прийти в ярость; kəcliyi tutmaq упорствовать, заупрямиться; gicliyi tutmaq задурачиться (начать делать дурачества, глупости); əziz tutmaq kimi, nəyi дорожить кем, чем; yüksək (uca) tutmaq: 1) высоко нести (держать). Vətənimizin bayrağını uca tutmaq высоко нести (держать) знамя нашей Родины 2) свято хранить, беречь (славу, честь) 3) высоко ценить кого-л., что-л.; özünü yuxarı tutmaq напускать, напустить на себя важность; iş tutmaq заниматься делом, работать; yas tutmaq быть в трауре, носить траур; oruc tutmaq соблюдать пост; əli qələm tutmaq уметь писать, быть грамотным; əli yaraq tutmaq уметь держать оружие в руках; əl tutmaq: 1) поздороваться за руку: 2) помочь, оказать материальную помощь; üz tutmaq: 1) направиться куда-л., к кому-л. 2) обратиться к кому-л.; gözü tutub kimi, nəyi понравился, приглянулся кто, облюбовать кого; nəzərdə tutmaq kimi, nəyi иметь в виду кого, что; əlini tutmaq kimin связывать, связать кого по рукам, мешать к ому; yükünü tutmaq (özünü tutmaq): 1) скопить богатство (деньги, ценности и т.п.) 2) плотно поесть; atəşə tutmaq kimi, nəyi подвергать, подвергнуть обстрелу, обстреливать кого, что; baş tutmaq: 1) состояться, осуществиться. Görüş baş tutmadı встреча не состоялась, danışıqlar baş tutmadı переговоры не состоялись 2) удаваться, удаться, получаться, получиться; zamanın nəbzini tutmaq поймать пульс времени, держать руку на пульсе времени; tutduğunu buraxmamag упрямиться, как бык; твердить своё, упорствовать; gözünü tutsun (çörək, əmək və s.) kimin чтобы не пошло впрок (добро, труд, помощь и т.п.); tutdu – qatıq, tutmadı – ayran будь что будет; попытка – не пытка; tut ucundan (ucundan тут) göyə çıx льёт как из ведра (о дожде); разверзлись хляби небесные (о непогоде с проливным дождём и слякотью) 2 глаг. солить, посолить (приготовить, заготовить впрок с солью, в солёном растворе). Qışa xiyar tutmaq посолить огурцы на зиму

1 f. 1. to hold* (d.), to keep* (d.); to retain (d.), to take* (d.); to catch* (d.), to seize (d.); to contain (d.), to grasp (d.); bir kəsin əlindən ~ 1) to seize / to grasp smb. by the hand; 2) məc. to help / to assist smb. qaçanı ~ to catch* the fugitive; soyuq ~ to catch* a cold; balıq ~ to fish; ◊ bulanıq suda balıq ~ to fish in troubled waters; bir kəsi sözündə ~ to take* smb. at his word; 2. to arrest (d.), to put* under arrest (d.); oğrunu ~ to arrest the thief; 3. to lease (d.), to rent (d.); otaq ~ to rent a room; 4. to take* (d.), to occupy (d.), to capture (d.); yer ~ to occupy / to take* room; şəhər ~ to occupy / to capture a city; vəzifə ~ to occupy a post, to fill a post; birinci yer ~ to take* the first place; bir kəsin yerini ~ to take* smb.’s place; 5. to catch* (d.); to be* infected (by); qrip ~ to catch* the flu / grippe; 6. to suit (d.), to become* (d.); Bu papaq sizi yaxşı tutur This cap suits you well; iş ~ to work, to have* a job; sözünü ~ to listen to, to take* smb.’s advice

1 f. tenir vt, retenir vt, maintenir vt ; saisir vt ; məc. aider qn ; contenir vt ; arrêter vt ; louer vt ; otaq ~ louer une pièce ; occuper vt ; prendre vt, attraper vt, balıq ~ pêcher ◊ bulanıq suda balıq ~ pêcher en eau trouble

1 гл. 1. кьун; uşağın əlindən tutmaq аялдин гъиликай кьун; dovşana qaç deyir, tazıya tut. Ata. sözü къуьрез «кат» лугьуда, кицӀиз –«яхъ»; 2. акьун, галукьун, куткун (мес. вегьей лапӀаш, къван, гъуд); 3. чан аламаз кьун; гъуьрчун; balıq tutmaq гъетер кьун; 4. дустагъ авун, кьун; 5. кьун, акатун, галукьун (азар); 6. кьун, гужалди къачун, гъилик авун, гъиликун (мес. са хуьр, къеле); 7. кьун, кӀасун, кӀирер кутун (кицӀи); çox hürən it tutmaz. Ata. sözü гзаф элуькьдай кицlи кьадач; 8. кутугун, хъсандиз къалурун, туькӀуьн, кьун (пекини); // пер. дуьз атун; 9. пер. хкӀун, эсер авун, акьун (мес. гаф); 10. tutmamaq кьун тавун, нетижа тахьун, агалкьун тахьун, кьиле тефин, дуьз тахьун (са кар); 11. ...tutmuş ...кьуна, ...авална; dənizdən tutmuş ta dağa kimi гьуьлелай кьуна та дагъдал кьван; ** acığı tutmaq кил. acıq; əl tutmaq кил. əl; oruc tutmaq кил. oruc; söz tutmaq кил. söz; toy tutmaq кил. toy; tutdu qatıq, tutmadı ayran нетижадилай аслу тушиз са кардиз жегьт авун, хьайитӀа хьуй лагьана ийизвай кардин гьакъинда; tutduğunu buraxmamaq кьурди ахъай тавун, вичин гафунилай гъил къачун тавун, терсвал авун, вичиз кӀанивал авун; yas tutmaq кил. yas.

1 kapmak, kavramak, tutmak, tutuklamak