Van
Van(türk. Van, erm. Վան, — Van ilinin mərkəzi, Türkiyədə şəhər.
== Tarixi ==
“Van və Bitlisdə müsəlman əhalisinin cəmi 10 faizi sağ qalmışdı. Maddi dəlillər bizi belə bir ümumi faktlar həqiqətinə gətirib çıxarır ki, ermənilər müstəsna qəddarlıqla geniş miqyasda müsəlmanları qırmışlar. Nəticədə əhalinin dörddə bir qismi ancaq sağ qalmışdı. Ölkə dağılmışdı .
Van Türkiyənin şərqində yerləşən bir şəhərdir. Tarixi eramızdan 7 min əvvələ gedib çıxır. Əhalisi təqribən 1,2 milyon nəfər, ərazisi 19 min km²-dır.
Kim Van
Kim Van (27 mart 1961) — Cənubi Koreyanı təmsil edən stolüstü tennisçi.
== Karyerası ==
Kim Van Cənubi Koreyanı 1988-ci ildə Seul şəhərində baş tutan XXIV Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 25-ci, cüt turnirdə isə 4-cü pillənin sahibi olub.
Timoti Van
Timoti Van (17 avqust 1991, Hyuston, Texas) — Birləşmiş Ştatları təmsil edən stolüstü tennisçi.
== Karyerası ==
Timoti Van Birləşmiş Ştatları 2012-ci ildə London şəhərində baş tutan XXX Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 65-ci pillənin sahibi olub.
VAN əməliyyatı
Van əməliyyatı — ASALA terror təşkilatının 24 sentyabr 1981-ci ildə Parisdə Türkiyə konsulluğuna qarşı keçirdiyi terror aktı.
4 nəfərdən ibarət əslən Livan ermənisi olan terrorçu qrup konsulluğun binasına daxil olaraq konsul Kaya İnalı və təhlükəsizlik xidmətinin əməkdaşı Cəmal Özəni ağır yaralamışdır. Terrorçular konsulluqdakı 56 nəfəri girov götürərək 15 saat ərzində konsulluq binasını girovlarla birgə öz nəzarətlərində saxlamışlar.
Terrorçular – dəstənin başçısı Vazgen Sislyan, onun əlaltıları Gevork Güzelyan, Akop Culfayan, Aram Basmacyan binanı tam ələ keçirdikdən sonra öz tələblərini irəli sürürlər. tələbləri isə Türkiyədə həbsdə olan bir neçə erməni və kürd terrorçusunun azad edilməsi idi. Lakin Türkiyə hökuməti bu tələbə rədd cavabı verir, bundan sonra terrorçular təslim olur və Fransa hökumətindən siyasi sığınacaq tələb edir.
== Məhkəmə prosesi ==
Parisdə terrorçuların məhkəmə prosesində Fransadakı erməni diasporasının qabaqcıl nümayəndələri iştirak edir. Məhkəmə zamanı terrorçuların vəkili sonradan Fransa senatının üzvü və Fransanın sənaye naziri olmuş Lekler idi.
Məhkəməyə hər tərəfdən təzyiqlər var idi Fransadakı erməni təşkilatları və buradakı ermənipərəst güvvələr də bunda iştrak edirdilər. Parisdə terrorçulara dəstək olaraq nümayişlər və yürüşlər keçirilirdi.
Van (rayon)
Van (fr. Vannes) — Fransanın Bretan regionun rayonlarından (fr. Arrondissement) biri . Departamenti — Morbian. Suprefektura — Vann. Rayonun əhalisi 2006-cı ildə 276 862 nəfər təşkil edirdi. Əhalinin sıxlığı — 94 nəf / km² . Rayon ərazisi — 2935 km².
Van (titul)
Van — e.ə. XVI əsrdən Qədim Çin hökmdarlarının adı. Xan sülaləsi dövründən "van" anlayışı yüksəkmənsəbli əyanların titulunu bildirir və hökmdar ailəsi üzvlərinə, xüsusi xidməti olan məmurlara verilirdi. Koreyanın qədim və orta əsrlər dövlətlərində də hökmdarlar "van" tituluna malik idilər.
Van Damm
Jan-Klod Van Damm (ing. Jean-Claude van Damme; 18 oktyabr 1960, Berkem-Sent-Aqat[d], Brüssel paytaxt vilayəti[d]) — Belçika (flamand) mənşəli ABŞ aktyoru, ssenaristi, prodüseri, montajçısı, bodibilderi, döyüş sənəti ustası və yazıçısı. Döyüş sənəti aksiyon filmləri ilə məşhurdur.
== Gənclik illəri ==
Jan Klod Van Damm 18 oktyabr 1960-cı ildə Belçikanən paytaxtı Brüsseldə holland (flamand) əsilli ailədə anadan olmuşdur. Onun atası mühasib olmaqla bərabər, həm də gül dükanının sahibi idi. 10 yaşından başlayaraq karateyə gedir. Stilləri Shōtōkan Karate və Kikboksinqdən ibarət idi. 18 yaşında Avropa çempionu olaraq qara kəmər qazanır. 16 yaşından başlayaraq əlavə olaraq, beş il baletə məşğul olmağa başladı. Van Damm 1978-1979-cu illərdə Peşəkar Avropa Karate Federasiyasının orta çəki üzrə çempionu olmuşdur.
Van Hao
Van Hao (1 dekabr 1983) — Çini təmsil edən stolüstü tennisçi.
== Karyerası ==
Van Hao Çini 2004-cü ildə Afina şəhərində baş tutan XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə gümüş medalın, cüt turnirdə isə 9-cu pillənin sahibi olub.
Daha sonra Van Hao Çini 2008-ci ildə Pekin şəhərində baş tutan XXIX Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə gümüş, Komanda turnirində isə qızıl medalın sahibi olub.
Van Hao Çini 2012-ci ildə London şəhərində baş tutan XXX Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə gümüş, Komanda turnirində isə qızıl medalın sahibi olub.
Van Heurck
Henri Van Herk (nid. Henri-Ferdinand Van Heurck; 1838, Antverpen – 1909, Antverpen) — Belçika botaniki.
== Elmi fəaliyyəti ==
Henri Van Herk toxumlu bitkilər, qıjıkimilər, yosunlar üzrə ixtisaslaşmışdır.
== Əsərləri ==
Van Heurck, H.; De Beucker, J. I. Antwerpsche analytische flora. — Antwerpen, 1861. — 192 p.
Van Heurck, H.; Wesmael, A. Prodrome de la flore du Brabant. — Louvain, 1861. — 96 p.
Van Heurck, H.; Guibert, V. Flore médicale belge.
Van Hoq
Vinsent Villem van Qoq (nid. Vincent Willem van Gogh; 30 mart 1853[…], Zyundert[d], Şimali Brabant – 29 iyul 1890[…], Over-syür-Uaz) — holland postimpressionist rəssam. O, ölümündən sonra qərb incəsənət tarixinin ən görkəmli simalarından birinə çevrildi. Həyatda olduğu zaman yalnız 1 əsəri satılmışdır. Rəssamın 10 il ərzində yaratdığı təxminən 2100 sənət əsərinə peyzaj, natürmort, portret və avtoportretlər daxildir. O, 860 yağlı boya rəsminin əksəriyyətini ömrünün son iki ilində çəkib. Aydın rəng çalarları və Vinsentin fırçadan özünəməxsus istifadə tərzi ilə xaraterizə olunan bu rəsm əsərləri müasir incəsənətin təməl daşları hesab olunur. Bütün bunlara baxmayaraq, rəssam həyatı boyunca daim maddi çətinlik içində yaşadı, uzun illər ruhi xəstəlik, depressiya və yoxsulluqdan əziyyət çəkdikdən sonra 37 yaşında vəfat etdi.
Yuxarı-orta təbəqəyə mənsub bir ailədə dünyaya gəlmiş Vinsent ciddi, sakit və düşüncəli bir uşaq idi. Uşaqlığında şəkil çəkməklə məşğul olan Vinsent gənclik illərində tez-tez səyahət etdi və incəsənət dileri kimi fəaliyyət göstərdi.
Van Houtte
Luiz Van-Hutt (fr. Louis van Houtte; 29 iyun 1810 – 9 may 1876, Gent) — Belçika botaniki.
== Elmi fəaliyyəti ==
Luiz Van-Hutt toxumlu bitkilər və qıjıkimilər üzrə ixtisaslaşmışdır.
== Əsərləri ==
L’Horticulteur Belge (1833—1838).
Flore des serres et des Jardins de l'Europe (1845—1883).
Van Litsin
Vanq Liqin (18 iyun 1978) — Çini təmsil edən stolüstü tennisçi.
== Karyerası ==
Vanq Liqin Çini 2000-ci ildə Sidney şəhərində baş tutan XXVII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və cüt turnirdə qızıl medalın sahibi olub.
Daha sonra Vanq Liqin Çini 2004-cü ildə Afina şəhərində baş tutan XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə bürünc medalın sahibi olub.
Vanq Liqin Çini 2008-ci ildə Pekin şəhərində baş tutan XXIX Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə bürünc, Komanda turnirində isə qızıl medalın sahibi olub.
Van Man
Van Man (çin. 王莽, pinyin: Wáng Măng; şəxsi adı Çzyuyçzyun (çin. 巨君, pinyin: Jùjūn); -45.. — 23.10.6) — 9 - 23 cü illərdə Çin imperatoru. Lyu sülaləsinin banisi, Xin xanədanının qurucusu. Çin tarixində o, uzurpator kimi tanınır.
Van Qian
Van Qian (23 aprel 1993) — Çinli xizək yürüşçüsü. Van Qian Çini 2018-ci ildə Cənubi Koreyada təşkil edilən XXIII Qış Olimpiya Oyunlarında təmsil etdi.
== Karyerası ==
Van Qian birinci dəfə Olimpiya Oyunlarına 2018-ci ildə qatıldı. O, Cənubi Koreyada baş tutan XXIII Qış Olimpiya Oyunlarında kişilər 30 km məsafəyə skiatlon yarışlarında iştirak etdi. Qian 47:03.8 saniyəlik nəticəsi ilə 68 atlet arasında 64-cü yeri tutdu və medalçılar sırasına düşə bilmədi.
Van Qoq
Vinsent Villem van Qoq (nid. Vincent Willem van Gogh; 30 mart 1853[…], Zyundert[d], Şimali Brabant – 29 iyul 1890[…], Over-syür-Uaz) — holland postimpressionist rəssam. O, ölümündən sonra qərb incəsənət tarixinin ən görkəmli simalarından birinə çevrildi. Həyatda olduğu zaman yalnız 1 əsəri satılmışdır. Rəssamın 10 il ərzində yaratdığı təxminən 2100 sənət əsərinə peyzaj, natürmort, portret və avtoportretlər daxildir. O, 860 yağlı boya rəsminin əksəriyyətini ömrünün son iki ilində çəkib. Aydın rəng çalarları və Vinsentin fırçadan özünəməxsus istifadə tərzi ilə xaraterizə olunan bu rəsm əsərləri müasir incəsənətin təməl daşları hesab olunur. Bütün bunlara baxmayaraq, rəssam həyatı boyunca daim maddi çətinlik içində yaşadı, uzun illər ruhi xəstəlik, depressiya və yoxsulluqdan əziyyət çəkdikdən sonra 37 yaşında vəfat etdi.
Yuxarı-orta təbəqəyə mənsub bir ailədə dünyaya gəlmiş Vinsent ciddi, sakit və düşüncəli bir uşaq idi. Uşaqlığında şəkil çəkməklə məşğul olan Vinsent gənclik illərində tez-tez səyahət etdi və incəsənət dileri kimi fəaliyyət göstərdi.
Van Tao
Vanq Tao (13 dekabr 1967) — Çini təmsil edən stolüstü tennisçi.
== Karyerası ==
Vanq Tao Çini 1992-ci ildə Barselona şəhərində baş tutan XXV Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 5-ci pillənin, cüt turnirdə isə qızıl medalın sahibi olub.
Daha sonra Vanq Tao Çini 1996-cı ildə Atlanta şəhərində baş tutan XXVI Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə gümüş medalın, cüt turnirdə isə gümüş medalın sahibi olub.
Van Yapin
Kapitan Van Yapin — 27 yanvar 1980-ci ildə Çində doğulmuşdur. Çin hərbi pilotu və astronavtdır. Van ÇMKA tərəfindən ikinci çinli qadın kosmonavt və kosmosda ikinci çinli qadın kimi tanınmışdır.
== Karyerası ==
Van Xalq Qurtuluş Ordusu Hava Qüvvələrinində kapitanı idi.
2012-ci ildə Şenzanhau 9 məkan missiyasının namizədi idi. Lakin Liu Yang ilk Çinli qadın kosmik səyyahının tarixi missiyası üçün seçildi.
Van ikinci Çinli qadın kosmonavt oldu, Shenzanhau 10 uzay gəmisinə ekipaj üzvü oldu, 2013-cü ilin iyun ayında yerini orbitə çıxardı və tıxanmış Tiangong-1 orbitə gedən kosmik stansiyası olmuşdur. Ekipajın ilk üzvü aprel ayında açıqlanarkən, ekipajın qalan hissəsi iyun ayında elan edildi. Van Yapin Vostok 6-cı ildönümünün 50-ci ildönümündə bir qadın, Valentina Tereskova tərəfindən ilk kosmik uçuşa sahib olan iki qadından biri idi. 16 iyun 2013-cü ildə məkandakı digər qadın, Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya gedən Amerikalı kosmonavt Karen Niyberq idi.
Van Zeni
Van Zeni (24 iyun 1983) — Polşanı təmsil edən stolüstü tennisçi.
== Karyerası ==
Van Zeni Polşanı 2012-ci ildə London şəhərində baş tutan XXX Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 33-cü pillənin sahibi olub.
Daha sonra Van Zeni Polşanı 2016-cı ildə Rio-de-Janeyro şəhərində baş tutan XXXI Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 33-cü pillənin sahibi olub.
Van gölü
Van Gölü — Türkiyədə göl. Türkiyənin şərqində, Şərqi Anadolu regionunda yerləşir.
== Etimologiyası ==
Urartaya qədərki dövrdə göl assuriyalıların dövründə Nairi ölkəsinin gölü adlanıb. Ehtimal edilir ki, assuriyalıların dilində Nairi Hurrilərə deyilib. Urartu dövründəki gölün adı dəqiq məlum deyildir, lakin bəzi qədim yunan coğrafiyaçılarının yazdığına əsasən həmin vaxt göl Arsene adlanırdı. Bundan əlavə, bir çox qədim yazıçılar "Tospitis" və ya o vaxtkı Urartu paytaxtı Tuşpa adına uyğun "Topitis" adını istifadə edirdilər. Müasir adı "Van" yəqin ki, Urartu dilində Biayni sözündən qaynaqlanıb.
== Tədqiqi ==
Van Gölü qədim zamanlardan tarixi və coğrafi əsərlərdə qeyd edilib. Qədim Mesopotamiya mənbələrində Van Gölünün adı "Nairi Dənizi" qeyd edilib. Gölün elmi tədqiqi XIX əsrin ortalarında başladı.
Van ili
Van ili — Türkiyənin 81 ilindən biri. İnzibati mərkəzi Van şəhəridir.
== Coğrafi ərazisi və iqlimi ==
Ərazisi dağlıq hissədə yerləşir. Vanın hündürlüyü 2500-3500 metrdir. İldə 10-13 dəfə buralara qar yağar. İqlimi soyqdur. Ən fəal zəlzələli hissədə yerləşər.
=== Van - Türkiyənin zəlzələ mərkəzi ===
Van seysmik cəhətcə fəal zonadır. Son dəfə 2011-ci ilin oktyabrın 20-dən başlayaraq burada 5-10 dərəcəli zəlzələlər baş vermişdir.Bu zəlzələ nəticəsində 500-dən çox insan həlak olmuşdur.
== İnzibati-ərazi bölgüsü ==
=== İlçələr ===
== Əhali ==
31 dekabr 2011-ci il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən Van ilinin faktiki əhalisi 1 022 532 nəfərdir (525144 nəfəri kişilər, 497388 nəfəri qadınlar).
Van mühasirəsi
Van Mühasirəsi — Səfəvilər Dövlətinin əlində olan Vanın 1548-ci ildə Osmanlı İmperatorluğu tərəfindən mühasirəyə alınması. 1548-ci ilin 25 avqustunda başa çatan mühasirənin ardından şəhər, Osmanlı İmperatorluğunun hakimiyyəti altına girir.
== Arxa plan və mühasirə ==
Səfəvi Şahı I Təhmasibə qarşı üsyan başladan qardaşı Əlqas Mirzə, 1547-ci ildə İstanbula gələrək Osmanlı Padşahı I Sülüymandan kömək istədi. Həyat yoldaşı Xürrəm Sultan ilə birlikdə 1544, 1545 və 1546-cı illəri Ədirnədə keçirən Süleyman, İstanbula geri qayıtdıqdan sonra Əlqas Mirzəni şərqə göndərdi və 1548-ci il 29 mart tarixində Səfəvilər üzərinə yürüşə çıxdı. Yürüşdə Süleymana, Fransa Krallığının İstanbuldakı səfiri Qabriel de Luetz de, Jak Gassut və Jan Çesneau adlı iki nəfər köməkçisi ilə birlikdə müşayiət edirdi.
Süleymanın idarəsindəki qoşun, əvvəlcə Səfəvilər Dövlətinin əlində olan Təbrizi ələ keçirdi. Ancaq Səfəvilərin geri çəkilərkən həyata keçirdikləri yandırılmlş torpaq siyasəti ilə əlaqədar olaraq Süleyman, qüvvələrini geri çəkmək məcburiyyətində qaldı. Qısa bir müddət sonra, yenidən Səfəvilərin əlində olan Van mühasirəyə alındı. Daha sonra mühasirəni Ərzurum bəylərbəyi Üləma Paşa təhvil alarkən, 1548-ci ilin 25 avqustunda şəhər Osmanlı İmperatorluğunun tərkibinə qatıldı. Digər tərəfdən isə Şirvanşahlar Dövlətinin də Osmanlı İmperatorluğuna birləşdirilməsi ilə əlaqədar olan yürüş, 1549-cu ilin 21 dekabrında başa çatdı.
Van qalası
Van qalası — Urartu dövləti tərəfindən kütlə halında daşdan tikilən və Urartunun paytaxtı Tuşpa şəhərini yaxşı görə bilən istehkam tikilisidir. Van gölü sahilində olub, Van şəhərinə 5 km uzaqlıqda yerləşən bu qala sıldırım bir qaya üzərində inşa edilmişdir. Qala 1800 metr uzunluğunda, 120 metr genişliyində və 80 metr yüksəkliyindədir. Qala e.ə əvvəl IX əsrdə Lutiprinin oğlu Sarduri tərəfindən 840–825-ci illər arasında tikilmişdir. Çox sayda bu cür istehkamlara indiki Ermənistan, Türkiyə və İranda rast gəlmək olur. Adətən bu cür tikililər yer səthindən yuxarı çıxmış qayalarda və yamaclarda tikilirdi. Bu cür qalalar əsasən xarici ordulara qarşı durmaq üçün deyil, region nəzarəti üçün istifadə edilirdi. Van şəhəri ətəklərindəki bu binanın xarabaları onun divarlarının Orta əsrlərdə tikildiyini təsdiqləyir.
Qalada Urartu dövründən qalan Madır (Sardur) bürcü, Analı-qız açıq hava məbədi, I Argişti, Menua və II Sardurinin qaya məzarları, Min pilləkənlər, Baş qayada hörülmüş qala divarlarının bünövrələri və onların üzərində yüksələn qala divarları dövrümüzə qədər yaxşı vəziyyətdə gəlib çatıb. Urartu dövründən sonra Osmanlı dövrünə qədər uzanan zaman içərisində Fars yazıları xaricində hər hansı bir dövrə aid tarixi bir bir yazı tapılmamışdır.
Van qırğızları
Van qırğızları — dünyadakı qırğızların diaspora hissələrindən biri. Van qırğızları hal-hazırda Türkiyənin şərqindəki Van gölünün şimalında Ulupamir kəndində 1980-ci illərdən etibarən yaşamaqdadırlar. Buna görə də, Qırğızıstandakı alimlər onları Van qırğızları olaraq adlandırmışlardır. Əsas kökləri Əfqanıstanın Pamir bölgəsinə yerləşən İçeri qırğızlarından gəlir.
== Haqqında ==
Hal-hazırda Türkiyənin Şərqi Anadolu bölgəsindəki Van ilinə yerləşən qırğızlar Van qırğızları olaraq adlandırılmışlardır. Bu qırğızların Orta Asiyadan ayrılmaları rus işğalı ilə başlamışdır. Tacikistanda Murqab tərəfindən Əfqanıstanın Pamir bölgəsinə gəlmiş, buranın yerli qırğızları ilə bütünləşilmişdir. Sovet ordusunun təzyiqi nəticəsində Əfqanıstanda sosialist hakimiyyət yaradıldıqda sonra buradakı qırğızların bir hissəsi də Rahmanqul Xan rəhbərliyində Pakistana getmişdirlər. Lakin burada çox qala bilməmiş, sonunda 1982-ci ildə Türkiyəyə gəlmişdirlər. Van qırğızlarının həm Qırğızıstanda, həm də Orta Asiyanın başqa ölkələrində yaxınları vardır.
Van sancağı
Van sancağı — Liva-i Van (Van livası)Osmanlı İmperiyasının 1724 ci ildə Osmanlı İmperiyasının Van əyalətində inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Van idi.
== Tarixi ==
Van sancağı, Van əyaləti'nin paşa sancağı olub, qərbdən Van gölü, Bitlis sancağı və Adilcevaz sancağıları şərqdən Mahmudi, Qotur sancağıları və İran kuzeyden sərhəd idi.
Van sancağı 1. Van nahiyəsi 2. Vastan nahiyəsi 3. Gevaş nahiyəsi 3. Erçek nahiyəsi 4. Amuk nahiyəsi 5. Kârcikân nahiyəsi nahiyələrinə bölünürdü.
HMS Vanguard (1787)
Əlahəzrətin gəmisi Avanqard ing. HMS — Her or His Majesty’s Ship Vanguard (1787) — üçdorlu, 84 döyüş topuna malik Böyük Britaniya Kral Donanmasına məxsus III ranq xətt gəmisi, Horatsio Nelsonun bayraqdarı.
Hacıəmir-i Vanəbin (Astara, İran)
Hacıəmir-i Vanəbin (fars. حاج اميرونه بين) — İranın Gilan ostanının Astara şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 194 nəfər yaşayır (58 ailə).
Hanna Van Büren
Hanna Van Büren (ing. Hannah Hoes Van Buren; 8 mart 1783[…] – 5 fevral 1819[…], Olbani) — ABŞ siyasətçisi, 8-ci Prezidenti Martin Van Burenin həyat yoldaşı.
Hao Vanq
Vanq Hao (çin. 王皓; ing. Wang Hao 4 avqust 1989, Harbin, Çin) — Çin şahmatçısı, qrosmeyster (2005). 2009-cu ilin noyabrında Vang Hao 2700 Elo əmsalını keçən dördüncü Çinli şahmatçı oldu.
== Qrosmeyster titulu ==
2005-ci ildə 16 yaşı olarkən Çinin 20-ci qrosmeysteri oldu.
Harri Kasparov, Vladimir Kramnik və Boris Gelfand kimi Vang Hao beynəlxalq usta (IM) almadan qrosmeyster olmuşdu. Vanq üç qrosmeyster normalarını bu tədbirlərdə ödəmişdi:
• 2005-ci ildə Moskvada keçirilən Aeroflot Open turnirinin A2 Qrupu; (Rusiya 14-24 fevral) 9-dan 6.5 xal ilə
• 2005-ci ildə Dubayda keçirilən Dubai Open turniri, (BƏƏ 4–12 aprel); 9-dan 7 xal
• 2005-ci il Kuala Lumpurda keçirilən 2-ci Dato Arthur Tan MAS Open turniri, (Malayziya 19–26 avqust); 11 oyundan 10 xal. Wangın ən uğurlu turnir qalibiyyəti 2005-ci ilin aprelində Dubai Open turnirində qeydə alındı.
== Şahmat karyerası ==
53 qrosmeyster və 30 beynəlxalq ustanı geridə qoyaraq 2731 performansı ilə birinci oldu. 2005-ci ilin avqustunda parlaq oyun ilə 11 oyundan 10 xal ilə 2-ci IGB Dato Arthur Tan Malaysia Open turnirində 2843 performansına nail oldu.
Harri Vandiver
Harri Vandiver (ing. Harry Schultz Vandiver; 21 oktyabr 1882, Filadelfiya, Pensilvaniya – 9 yanvar 1973, Ostin) — ədədlər nəzəriyyəsi sahəsində işlərinə görə məşhurlaşan amerikan riyaziyyatçı.
ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvü (1934).
== Həyatı ==
Filadelfia, Pensilvaniya ştatında anadan olmuşdur. Erkən yaşlarında məktəbi tərk etdi və atasının şirkətində işləməyə başladı, baxmayaraq ki 1904-1905-ci illərdə Pensilvaniya Universitetində bəzi universitet kurslarında oxuyurdu.
1931-ci il üçün ədədlər nəzəriyyəsinə Koul mükafatını qazanmışdır. 1945-ci ildə Pensilvaniya Universiteti ona fəxri doktor adını verdi. 1952-ci ildə bir kompüterdən istifadə edərək Fermatın Böyük Teoremini araşdırdı və 2000-ə qədər olan bütün sadə ədədlərin nəticələrini hesabladı. 90 yaşında vəfat etdi.
Henri Van Herk
Henri Van Herk (nid. Henri-Ferdinand Van Heurck; 1838, Antverpen – 1909, Antverpen) — Belçika botaniki.
== Elmi fəaliyyəti ==
Henri Van Herk toxumlu bitkilər, qıjıkimilər, yosunlar üzrə ixtisaslaşmışdır.
== Əsərləri ==
Van Heurck, H.; De Beucker, J. I. Antwerpsche analytische flora. — Antwerpen, 1861. — 192 p.
Van Heurck, H.; Wesmael, A. Prodrome de la flore du Brabant. — Louvain, 1861. — 96 p.
Van Heurck, H.; Guibert, V. Flore médicale belge.
Herman Van Rompöy
Herman Van Rompöy (nid. Herman Achille Van Rompuy, tələffüzü [ˈɦɛɾmɑn vɑn ˈɾɔmpœy] ( dinlə); d. 31.10.1947) — belçikalı siyasətçi, Avropa Şurasının ilk daimi və uzunmüddətli dövr üçün seçilən sədri. Xristian demokrat flamand partiyasından 30 dekabr 2008-ci ildən 25 noyabr 2009-cu ilədək Belçikanın 66-cı baş naziri.
== Avropa Şurasının Sədri ==
Lissabon sazişinədək Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin baş nazirləri rotasiya qaydasında 6 ay ərzində Avropa Şurasının sədri vəzifəsini tuturdular. Bəzən Van Rompöyün vəzifəsi səhvən Avropa İttifaqının Prezidenti və ya Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti kimi də təqdim edilir, lakin birinci vəzifə hələ ki, mövcud deyil, ikincisi isə Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin hökumətləri tərəfindən rotasiya qaydasında 6 ay müddətinə icra edilir.
Avropa Komissiyasının Sədri (ing. President of the European Commission) və Avropa Parlamentinin Sədri (ing. President of the European Parliament) vəzifələrinin ingilis dilindəki adlarında istifadə edilən President sözü Azərbaycan dilinə məhz "sədr" kimi tərcümə edilir. Bu səbəbdən Herman Van Rompöyün daşıdığı vəzifənin (ing.
Inje (Vanya Radovanoviç mahnısı)
Inje (azərb. Çən) — Monteneqronun 2018 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsindəki mahnısı.
Vanya Radovanoviç "Inje" mahnısı ilə Monteneqronu Portuqaliyanın paytaxtı Lissabonda keçirilən Avroviziya 2018-də təmsil etmişdir. Balkan balladası üslubunda olan mahnı Radovanoviçin özü tərəfindən bəstələnmişdir.
Inje (Vanya Radovinoviç mahnısı)
Inje (azərb. Çən) — Monteneqronun 2018 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsindəki mahnısı.
Vanya Radovanoviç "Inje" mahnısı ilə Monteneqronu Portuqaliyanın paytaxtı Lissabonda keçirilən Avroviziya 2018-də təmsil etmişdir. Balkan balladası üslubunda olan mahnı Radovanoviçin özü tərəfindən bəstələnmişdir.
Jan-Klod Van Damm
Jan-Klod Van Damm (ing. Jean-Claude van Damme; 18 oktyabr 1960, Berkem-Sent-Aqat[d], Brüssel paytaxt vilayəti[d]) — Belçika (flamand) mənşəli ABŞ aktyoru, ssenaristi, prodüseri, montajçısı, bodibilderi, döyüş sənəti ustası və yazıçısı. Döyüş sənəti aksiyon filmləri ilə məşhurdur.
== Gənclik illəri ==
Jan Klod Van Damm 18 oktyabr 1960-cı ildə Belçikanən paytaxtı Brüsseldə holland (flamand) əsilli ailədə anadan olmuşdur. Onun atası mühasib olmaqla bərabər, həm də gül dükanının sahibi idi. 10 yaşından başlayaraq karateyə gedir. Stilləri Shōtōkan Karate və Kikboksinqdən ibarət idi. 18 yaşında Avropa çempionu olaraq qara kəmər qazanır. 16 yaşından başlayaraq əlavə olaraq, beş il baletə məşğul olmağa başladı. Van Damm 1978-1979-cu illərdə Peşəkar Avropa Karate Federasiyasının orta çəki üzrə çempionu olmuşdur.
Julie van Qelder
Julie van Qelder (d. 17 sentyabr 1993) — Belçikanı təmsil edən akrobatika gimnastı. Julie van Qelder 2015-ci ildə Belçikanı I Avropa Oyunlarında təmsil etdi və yarışların üç qızıl medalını qazandı. O, həm də 2014-cü ildə Dünya Çempionatının bürünc medalını qazanıb.
== Karyerası ==
Julie van Qelder 2015-ci ildə Belçika bayrağı altında Azərbaycanın Bakı şəhərində I Avropa Oyunlarına qatıldı. O, çoxnövçülük, balans və temp hərəkətlərində komanda yoldaşları Kaat Dumarey və İneke van Şoor ilə birgə üç qızıl medal qazandı.
Karl van Vexten
Karl van Vexten (tam adı Carl Van Vechten; 17 iyun 1880 – 21 dekabr 1964) — Amerikan yazıçısı və fotoqrafı. O, Harlem İntibahının nümayəndəsi Qeytruda Staynın ədəbi icraçısı olmuşdur.
== Həyatı və karyerası ==
Ayova ştatının Sidar Rapids şəhərində anadan olan Vexten Çarles və Ada van Vexten ailəsinin ən gənc üzvü idi. O. 1898-ci ildə Vaşinqton Ali Məktəbini, daha sonra 1903-cü ildə isə Çikaqo Universitetini bitirmişdir. 1906-cı ildə Nyu-york şəhərinə köçür. Nyu-York Taymz jurnalında musiqi tənqidçisinin köməkçisi vəzifəsində işə qəbul olur. 1907-ci ildə operaya olan marağı onu Avropaya səyahət etməyə vadar edir.
İlk uğursuz nikahından sonra 1914-cü ildə aktrisa Fane Marinoff ilə evləndi. Karl van Vexten ömrünün sonuna kimi bu xanımla birlikdə olsa da, ölümündən sonra onun 25 il homoseksuallığını ifadə edən şəxsi fotoları tapılmışdır.
1913-cü ildə Parisdə Qeytruda Stayn ilə görüşdü.
Karla van der Bun
Karla van der Bun (d. 9 sentyabr 1968) — Niderlandı təmsil edən su poloçusu.
== Karyerası ==
Karla van der Bun, Niderland yığmasının heyətində 2000-ci ildə Avstraliyanın Sidney şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XXVII Yay Olimpiya Oyunlarında mübarizə apardı. Bürünc medal uğrunda görüşdə Rusiya yığmasına 4:5 hesabı ilə məğlub olan Niderland yığması, Sidney Olimpiadasını dördüncü pillədə başa vurdu.
Kill-van-Kull
Kill-van-Kull (ing. Kill van Kull) — Nyu-York ştatında yerləşən Staten-Aylend adasını Berqen-Nek yarımadasından ayıran boğaz.
== Xüsusiyyətləri ==
Boğazın uzunluğu 5 km, eni isə 300 m-dir. Kill-van-Kull Apper-Nyu-York-Bey və Nyoark buxtalarını birləşdirir.
Boğaz üzərindən Beyon körpüsü yerləşir. Boğaz kifayət qədər yüklənmiş naviqasiyaya malikdir. Əsasən neft tankerləri boğazlar keçirlər.
Boğazın adı Niderland dilindən tərcümədə "dayazlıqdan olan kanal" deməkdir.
L. van Beethoven
Lüdviq van Bethoven (alm. Ludwig van Beethoven; güm. 16 dekabr 1770[…], Bonn, Köln kürfürstlüyü, Müqəddəs Roma imperiyası[…] – 26 mart 1827[…], Vyana, Avstriya imperiyası[…]) — dahi alman bəstəkarı və pianoçusu, Vyana klassik məktəbinin sonuncu nümayəndəsi.
Bethoven dünya musiqi tarixinin ən görkəmli bəstəkarlarından biridir. Avropa klassik musiqisində klassisizmdən romantizmə keçid dövrünün həlledici fiqurudur. Bethoven musiqisi özündən sonra gələn bəstəkarlar nəslinin formalaşmasında misilsiz rol oynamışdır.
Adı daha çox bəstəkar kimi hallansa da, Bethoven dövrünün məşhur pianoçusu da olmuşdur. Almaniyanın Bonn şəhərində anadan olan Bethoven sonralar Vyanaya köçür. Burada dövrünün digər böyük bəstəkarı Yozef Haydnla birgə təhsil almış və tezliklə mahir pianoçu şöhrəti qazanmışdır. İyirmi yaşlarından etibarən eşitmə qabiliyyətini tədricən, sonralar isə tamamilə itirməsinə baxmayaraq, bu onu klassik musiqinin ən möhtəşəm əsərlərini yaratmaqdan yayındıra bilməmişdir.
Li Van Klif
Li Van Klif (ing. Lee Van Cleef; 9 yanvar 1925[…] – 16 dekabr 1989[…], Oksnard[d], Kaliforniya) — məşhur ABŞ aktyoru. Aktyor çəkildiyi vestern filmlərində yaratdığı mənfi rolları ilə tanınır. Elə Yaxşı, pis, hirsli filmində Sentenza (Pis) rolunu ela ifa etmiş,hətta bütün zamanların ən yaxşı mənfi aktyoru sayılır.Mənfi rollar kimi müsbət rolların da öhdəsindən məharətlə gəlmişdir. Belə filmlərdən ən məşhuru “For a Few Dollars More” (Bir Qədər Dollar Daha Çox) filmidir ki, aktyor bu filmdə Polkovnik Duqlas Mortimer obrazını canlandırmışdır. 37 illik aktyorluq karyerasında 90 filmdə rol almışdır.
== Həyatı ==
Van Klif Somerville,Nyu Cersidə anadan olmuşdur. Hər iki valideyni holland mənşəlidir. İkinci dünya müharibəsində iştirak etmiş, müharibədən sonra peşəsi - mühasibliyi atmış və aktyor olmuşdur. İlk filmi klassik "High Noon" filmidir.
Lia van Leer
Lia van Leer (iv. ליה ון ליר, 8 avqust 1924, Belsı – 13 mart 2015, Qüds, İsrail) Qüds Beynəlxalq Film Festivalı qurucusu və direktoru. İsrailin Dövlət mükafatı laureatı (2004), Fransanın "Fəxri Legion" ordeni Yerusəlim fəxri vətəndaşı olmuşdur.
== Bioqrafiya ==
1924-cü ildə Belsıʼnin Besarabiya şəhərində taxıl taciri Şimen Greenberq və Beynəlxalq Qadınlar Sionist Təşkilatının (WIZO) fəalı Golda Greenberg'in ailəsində anadan olmuşdur.
Böyük Vətən müharibəsi başlanğıcında işğaldan sonrakı dövrdə atası Belsıʼdə nasistlər tərəfindən vurulub, anası Dnestryanı döyüşdə öldürülmüşdü.
1940-cı ildə məcburi Fələstinə yerləşdi, harada ki, bacısı artıq məskən salmışdı. 1946-cı ildə Qüdsdə İvrit Universitetinin Humanitar fakültəsini bitirmişdir.1948-ci ildə xeyriyyəçi fondun təsisçisi və Hollandiya sənətçisi Bernard van Leerin (1883–1958) oğlu mühəndis, pilot və dramaturq Vim van Leer (Wim van Leer) ilə görüşdü.
Nikahdan sonra Van Leer ailəsi ilə birlikdə Hayfa şəhərinə (1952) yerləşdi. 1955-ci ildə Lia van Leer ilk İsrail film klubunu qurdu (o vaxt ölkədə televiziya yox idi) və film istehsal toplanması ilə məşğul oldu. Növbəti il o Tel-Əviv və Qüds film həvəskarları icması açdı.
Liam van Gelderen
Liam van Gelderen (23 mart 2001) — Eerste Diviziya təmsilçilərindən olan "Yonq Ayaks" klubunda müdafiəçi kimi çıxış edən peşəkar Niderland futbolçusudur.
== Klub karyerası ==
=== Yonq Ayaks ===
Van Gelderen "AZ Alkmaar" akademiyası vasitəsilə inkişaf etmişdir. 2015-ci ildə Maddi Erediviziya təmsilçilərindən olan "Ayaks" klubu ilə müqavilə imzalamışdır. 13 fevral 2018-ci ildə Liam "Ayaks" klubu ilə iki illik yeni müqavilə imzalamışdır. Oyunçunu bir müddət "Barselona" klubu transfer etmək istəmişdir. Liam öz peşəkar karyerasında debütünü 25 mart 2019-cu ildə "Utrext II" klubuna qarşı oyunda etmişdir. O, 90 dəqiqə meydanda mübarizə aparmışdır. Eerste Diviziya görüşündə Yonq Ayaks rəqibi ilə 3-3 hesabı ilə bərabərə qalmışdır.
== Şəxsi həyatı ==
Van Gelderen Zaandam şəhərində anadan olmuşdur. Onun agenti məşhur futbolçuların agenti olan Mino Rayoladır.
Marike van de Xem
Marike van de Xem (21 yanvar 1983) — Niderlandı təmsil edən su poloçusu.
== Karyerası ==
Marike van de Xem, Niderland yığmasının heyətində 2008-ci ildə Çinin ev sahibliyində baş tutan XXIX Yay Olimpiya Oyunlarında mübarizə apardı. Final görüşündə ABŞ yığmasını 11:10 hesabı ilə məğlub edən Niderland yığması, XXIX Yay Olimpiya Oyunlarının qızıl medalına sahib oldu.
Marko Van Basten
Marko Van Basten (nid. Marcel van Basten; (nid. , MORF: [ˈmɑrkoː vɑm'bɑstə(n)];31 oktyabr 1964[…]) — Niderlandlı keçmiş futbolçu və məşqçi. Daha çox İtaliyanın Milan klubunda oyunu ilə populyarlıq qazanıb. Hal hazırda "FİFA"nın texniki direktorudur.
== Oyunçu Karyerası ==
=== Erkən illər ===
Marko Van Basten 31 oktyabr 1961-ci ildə Utrext şəhərində anadan olmuşdur. Markonun atası Yol, 50-ci illərdə tanınmış futbolçu olub. Anası Lenni Van Der Borq isə gimnastika ilə məşğul olub. Gələcəyin futbol ulduzu 7 yaşında yerli EDO komandasında futbol öyrənməyə başlayıb. Bir il sonra Marko UVV komandasına keçir.
Marmota vancouverensis
Vankuver marmotu (lat. Marmota vancouverensis) — gəmiricilər dəstəsinin sincablar fəsiləsinə aid məməli heyvan növü. Şimali Amerika gəmiricisi olan bu məməli heyvan Kanadanın Vankuver adası üçün endemikdir və əsasən adanın cənub hissələrində hündürlüyü 500 m-ə qədər olan dağlarda yaşayır. Bu marmotlar ayrıca növ olub nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üz-üzədir. Belə ki, təbii şəraitdə yaşayan cəmi 35-dən az növün qaldığı təsbit edilmişdir.
Vankuver marmotunun xəzi fəsillərə görə müxtəlif rəngdə olur. Yayın əvvəlində qəhvəyi, iyulda isə xəz tökülür və bədənin və başın yuxarı hissəsində ağ zolaqları olan qara rəngdə olur. Marmotun kütləsi də fəsillərə görə dəyişir və il ərzində 3-3,5 kq-la 5-6 kq arasında dəyişir. Bədəninin uzunluğu 68-70 sm olur.
Martin Van Buren
Martin Van Buren (ing. Martin Van Buren; 5 dekabr 1782[…], Kinderhuk[d], Nyu-York ştatı – 24 iyul 1862[…], Kinderhuk[d], Nyu-York ştatı 5 dekabr 1782, Kinderhuk, Nyu-York, ABŞ — 24 iyul 1862, Kinderhuk, Nyu-York, ABŞ) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 8-ci prezidenti (1837–1841), 8-ci vitse-prezidenti (1833–1837) və 10-cu Dövlət katibi (1829–1831). Tomas Ceffersonla yanaşı hər üç vəzifəni tutmuş yeganə şəxsdir.
Amerikanın Britaniyadan müstəqillik qazanmasından sonra doğulmuş ilk ABŞ prezidentidir.
== Erkən həyatı ==
Martin Van Buren 5 dekabr 1782-ci ildə Nyu-York yaxınlığındakı Kinderhuk şəhərində anadan olmuşdur. Sonralar yazdığı memuarlarında əcdadlarının Amerikaya 1633-cü ildə Hollandiyadan gəldiklərini bildirirdi. Nüfuzlu fermer və meyxana sahibi olan atası Avraam Van Buren işgüzarlığı sayəsində böyük sərvət toplaya bilmişdi. Martin ailənin 5 uşağından üçüncüsü idi. İbtidai təhsilini latın dili tədris olunan məktəbdə almış, 14 yaşında ikən vəkil olmaq məqsədilə dəftərxanada işləməyə başlamışdır. O, dövrün tanınmış vəkillərindən biri olan Frensis Silvesterin yanında praktika keçdikdən sonra müstəqil fəaliyyətə başlamışdır.
Mike van Duynen
Mayk van Duynen (Niderlandca tələffüz: [ˈmɑik fɑn ˈdœynə(n)]; 6 noyabr 1991, Haaqa) — Erediviziya təmsilçilərindən olan Zvolle klubunda hücumçu kimi çıxış edən peşəkar Niderland futbolçusudur.
== Həyatı ==
6 noyabr 1991-ci ildə anadan olub.
== Klub karyerası ==
Mayk Erediviziya təmsilçilərindən olan ADO Den Haaq klubu vasitəsilə inkişaf etmişdir. 2015-ci ildə isə 2. Bundesliqa təmsilçilərindən olan Fortuna Düsseldorf klubuna transfer olmuşdur. Uğursuz mövsümdən sonra, Mike 2015–16 mövsümünün qalan hissəsini Roda klubunda icarə əsasında keçirtmişdir. O, 2016-cı ilin yayında Ekselsior klubuna transfer olmuşdur. İki mövsümdən sonra Mike Zvolle klubu ilə üç illik müqavilə imzalamışdır.
Mona Vanna
Mona Vanna (it. Monna Vanna) və ya Çılpaq Cakonda (fr. La Joconde nue) — bəzən "ikiqat erotika" da adlandırılan, 72,4 × 54 sm ölçülü ikiqat yapışdırılmış kağız üzərində kömürlə çəkilmiş çılpaq qadın portretidir. Əsər Uaza departamentindəki Şantiyi qəsrində yerləşən Konde muzeyində saxlanılır.
== Tarixi ==
=== Mənşəyi haqqında ehtimallar ===
Əsərin Leonardo da Vinçiyə aid edilməsinin mənşəyi kardinal Luici d'Aragonun yazarı Antonio de Betisin məlumatlarına əsaslanır. Onun sözlərinə görə, 10 oktyabr 1517-ci ildə kardinalın Klo-Lüse qəsrində Leonardonu ziyarət etməsi zamanı, rəssam ona II Culiano de Mediçinin sifarişi ilə "florensiyalı xanımın sağlığında çəkilmiş portretini" hədiyyə etmişdir. Ehtimal ki, rəssam sifarişi 1513–1516-cı illərdə Mediçinin himayəsində olduğu dövrdə almışdır. Bu əsər dövrümüə çatmasa da, onun eskizi saxlanmışdır. Ehtimal ki, qısa müddət sonra "La fornarina" əsərini işləyərkən Rafael Santi də məhz həmin portretdən ilhamlanmışdır, lakin bu nəzəriyyəni şübhə altına alan tədqiqatçılar Antonio de Betisin verdiyi məlumatda hazırda Luvrda saxlanan "Mona Liza"dan bəhs etdiyini və məlumatda istifadə edilən "au naturel" ifadəsinin "Mona Liza"ya aid edilə biləcəyini qeyd edirlər.
Əsəri təsvir edən ikincə mənbə isə Leonardoya yaxınlığı illə seçilən onun tələbəsi Salaiyə məxsusdur: onun 21 aprel 1525-ci ildə ölümündən sonra tərtib edilmiş invertarında yarıçılpaq "Mona Liza" portreti də qeyd edilir.
Moria van Norman
Moria van Norman (30 may 1984, San-Dieqo, Kaliforniya) — Birləşmiş Ştatları təmsil edən su poloçusu.
== Karyerası ==
Moria van Norman, ABŞ yığmasının heyətində 2008-ci ildə Çinin ev sahibliyində baş tutan XXIX Yay Olimpiya Oyunlarında mübarizə apardı. Final görüşündə Niderland yığmasına 10:11 hesabı ilə məğlub olan ABŞ yığması, XXIX Yay Olimpiya Oyunlarının gümüş medalına sahib oldu.
