Sultan Müzəffərəddin Özbək
Özbək (Özbəy) Müzəffərəddin (? — bilinmir – 1225, Təbriz) — Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin son hökmdarı (1210–1225). 1225-ci il Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumu zamanı həm sülalə hakimiyyətdən getmiş, həm də dövlət süquta uğramışdır.
== Hakimiyyəti ==
=== Gürcülərin hücumları ===
Məhəmməd Cahan Pəhləvanın kənizdən olan oğlu. Atabir qardaşı Əbu Bəkrin ölümündən sonra onun tabeliyində olan mülkləri idarə etməyə başlamış, hakimiyyətə gələnədək bölgənin siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. Hakimiyyətinın ilk ilində (1210–1211) gürcülərin Azərbaycana ən böyük hərbi yürüşlərindən biri baş verir. Naxçıvana hücum edən gürcülər şəhəri ələ keçirə bilməyərək, Culfaya doğru yönəlir, Dərədüz dərəsini keçib cənuba – Mərəndə, Təbrizə, Miyanəyə, Zəncana, Qəzvinə, Ərdəbilə və s. hücüm edir, talan və qarətlər törədirlər.
Dövrün müəllifinin yazdığına görə, gürcülər geri qayıdarkən bir çox qalaları ələ keçirir, Naxçıvan və Beyləqan şəhərləri üzərinə xərac qoyurlar.
=== Monqolların birinci hücumu ===
Onun hakimiyyəti zamanı (1221 ilin yanvarında) monqollar birinci dəfə Xorasan və İraqi-Əcəmdən keçərək Azərbaycan ərazisinə soxulurlar.
Xəlil xan Özbək
Xəlil xan Özbək — Mirmehdi xanın hakimiyyətinin zəifləməsindən istifadə edən Fətəli xan Əfşar İrəvanı ələ keçirmək qərarına gəldi. Azad xanın başçılığı ilə 30 min nəfər qoşunu 1751-ci ildə İrəvana göndərdi. Bu qoşunların ön dəstəsi İrəvan qalasını mühasirəyə aldı. Gürcü çarı yenə fürsəti əldən vermədi və İrəvanı qorumaq adıyla şəhərə doğru hərəkət etdi. Döyüşdə II İraklinin qoşunları darmadağın edildi. Beləliklə Mirmehdi xan hakimiyyətdən salınır və yerinə Xəlil xan Özbək 1752-ci ildə İrəvana hakim təyin edilir.
Xəlil xanın hakimiyyəti illərində İrəvan xanlığı dağıstanlıların da güclü hücumuna məruz qalmışdı. 1754–1755-ci illərdə Avar xanı Nusal xanın başçılığı altında Dağıstan qoşunları Kartli-Kaxetiya ərazisinə yürüş təşkil edərək, oradan İrəvan xanlığı ərazisinə hücum etdilər. Bu hücum zamanı Göyçə, Dərəçiçək, Qırxbulaq və Abaran mahallarının kəndlərinə böyük ziyan dəymişdi.
Dağıstan qoşunlarının bu dağıdıcı yürüşü Xəlil xanın nüfuzunu xalq arasında xeyli aşağı salmışdı.
Özbək
Özbəklər – Türk xalqlarından biri. Özbəklər Özbəkistanda əhalinin 80%-dən çoxunu təşkil edir , həmçinin kompakt halda Əfqanıstanda , Tacikistanda , Qazaxıstanda , Qırğızıstanda , Türkmənistanda və Pakistanın Kəraçi şəhərində , dağınıq halda isə dünyanın bir çox ölkəsində yaşayırlar. Özbəklər türk xalqlarının uyğur qrupuna aiddir.
== Adın mənşəyi ==
Men Oʻzbekman oʻzimga bekman – mən Özbəyəm özümə bəyəm. Yəni, mən müstəqiləm deməkdir.
== Məskunlaşma arealı ==
== Əfqanıstan ==
Özbəklər Əfaqanıstanda Puştunlardan, Taciklərdən və Həzaralardan sonra ölkə əhalisinin 4-cü ən böyük etnik qrupudurlar. Əksər təxminlərə əsasən onlar ölkə əhalisinin 9%-ini təşkil edirlər.
Özbəklərin Əfqanıstanda məskunlaşdıqları vilayətlər :
Fəryab vilayəti – 53.5%-i özbəklərdir .
Cövzcan vilayəti – 39.5%-i özbəklərdir .
Səməngan vilayəti – 22.1%-i özbəklərdir .
Atabəy Özbək
Özbək (Özbəy) Müzəffərəddin (? — v. 1225, Culfa rayonu) — Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin son hökmdarı (1210–1225). 1225-ci il Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumu zamanı həm sülalə hakimiyyətdən getmiş, həm də dövlət süquta uğramışdır.
== Hakimiyyəti ==
=== Gürcülərin hücumları ===
Məhəmməd Cahan Pəhləvanın kənizdən olan oğlu. Atabir qardaşı Əbu Bəkrin ölümündən sonra onun tabeliyində olan mülkləri idarə etməyə başlamış, hakimiyyətə gələnədək bölgənin siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. Hakimiyyətinın ilk ilində (1210–1211) gürcülərin Azərbaycana ən böyük hərbi yürüşlərindən biri baş verir. Naxçıvana hücum edən gürcülər şəhəri ələ keçirə bilməyərək, Culfaya doğru yönəlir, Dərədüz dərəsini keçib cənuba – Mərəndə, Təbrizə, Miyanəyə, Zəncana, Qəzvinə, Ərdəbilə və s. hücüm edir, talan və qarətlər törədirlər.
Dövrün müəllifinin yazdığına görə, gürcülər geri qayıdarkən bir çox qalaları ələ keçirir, Naxçıvan və Beyləqan şəhərləri üzərinə xərac qoyurlar.
Dursun Özbək
Dursun Aydın Özbek (25 mart 1950) — türk iş adamı və Türkiyənin "Qalatasaray F. K" çoxşaxəli idman klubunun 36-cı klub prezidenti. Qalatasaray Liseyini və İTU Maşın Mühəndisliyini bitirib. 1974-cü ildən bəri avtomobil sektorunda fəaliyyət göstərən Özbək, 1988-ci ildən bəri İstanbul və Ankarada Nippon və Point Hotel şəbəkələri, Antalyada isə Kimeros və Mabiçe otelləri ilə turizm sektorunda həm investor, həm də operator kimi fəaliyyət göstərir. Ailəlidir, iki övladı var.
Özbək (Eldəniz)
Özbək (Özbəy) Müzəffərəddin (? — bilinmir – 1225, Təbriz) — Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin son hökmdarı (1210–1225). 1225-ci il Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumu zamanı həm sülalə hakimiyyətdən getmiş, həm də dövlət süquta uğramışdır.
== Hakimiyyəti ==
=== Gürcülərin hücumları ===
Məhəmməd Cahan Pəhləvanın kənizdən olan oğlu. Atabir qardaşı Əbu Bəkrin ölümündən sonra onun tabeliyində olan mülkləri idarə etməyə başlamış, hakimiyyətə gələnədək bölgənin siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. Hakimiyyətinın ilk ilində (1210–1211) gürcülərin Azərbaycana ən böyük hərbi yürüşlərindən biri baş verir. Naxçıvana hücum edən gürcülər şəhəri ələ keçirə bilməyərək, Culfaya doğru yönəlir, Dərədüz dərəsini keçib cənuba – Mərəndə, Təbrizə, Miyanəyə, Zəncana, Qəzvinə, Ərdəbilə və s. hücüm edir, talan və qarətlər törədirlər.
Dövrün müəllifinin yazdığına görə, gürcülər geri qayıdarkən bir çox qalaları ələ keçirir, Naxçıvan və Beyləqan şəhərləri üzərinə xərac qoyurlar.
=== Monqolların birinci hücumu ===
Onun hakimiyyəti zamanı (1221 ilin yanvarında) monqollar birinci dəfə Xorasan və İraqi-Əcəmdən keçərək Azərbaycan ərazisinə soxulurlar.
Özbək (Marağa)
Özbək (fars. ازبک) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Marağa şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 173 nəfər yaşayır (37 ailə).
Özbək (atabəy)
Özbək (Özbəy) Müzəffərəddin (? — bilinmir – 1225, Təbriz) — Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin son hökmdarı (1210–1225). 1225-ci il Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumu zamanı həm sülalə hakimiyyətdən getmiş, həm də dövlət süquta uğramışdır.
== Hakimiyyəti ==
=== Gürcülərin hücumları ===
Məhəmməd Cahan Pəhləvanın kənizdən olan oğlu. Atabir qardaşı Əbu Bəkrin ölümündən sonra onun tabeliyində olan mülkləri idarə etməyə başlamış, hakimiyyətə gələnədək bölgənin siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. Hakimiyyətinın ilk ilində (1210–1211) gürcülərin Azərbaycana ən böyük hərbi yürüşlərindən biri baş verir. Naxçıvana hücum edən gürcülər şəhəri ələ keçirə bilməyərək, Culfaya doğru yönəlir, Dərədüz dərəsini keçib cənuba – Mərəndə, Təbrizə, Miyanəyə, Zəncana, Qəzvinə, Ərdəbilə və s. hücüm edir, talan və qarətlər törədirlər.
Dövrün müəllifinin yazdığına görə, gürcülər geri qayıdarkən bir çox qalaları ələ keçirir, Naxçıvan və Beyləqan şəhərləri üzərinə xərac qoyurlar.
=== Monqolların birinci hücumu ===
Onun hakimiyyəti zamanı (1221 ilin yanvarında) monqollar birinci dəfə Xorasan və İraqi-Əcəmdən keçərək Azərbaycan ərazisinə soxulurlar.
Özbək (dəqiqləşdirmə)
Özbəklər — Türk xalqlarından biri.
Özbək dili — Özbəkistannın dövlət dili, türk dillərinə aiddir.
Şəxslər
Özbək xan — Qızıl Orda dövlətinin doqquzuncu xanıdır.
Atabəy Özbək — Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin son hökmdarı (1210-1225).
Yaşayış məntəqələri
Özbək (Marağa) —
Özbəkistan — Asiyada dövlət.
Özbək Müzəffərəddin
Özbək (Özbəy) Müzəffərəddin (? — bilinmir – 1225, Təbriz) — Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin son hökmdarı (1210–1225). 1225-ci il Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumu zamanı həm sülalə hakimiyyətdən getmiş, həm də dövlət süquta uğramışdır.
== Hakimiyyəti ==
=== Gürcülərin hücumları ===
Məhəmməd Cahan Pəhləvanın kənizdən olan oğlu. Atabir qardaşı Əbu Bəkrin ölümündən sonra onun tabeliyində olan mülkləri idarə etməyə başlamış, hakimiyyətə gələnədək bölgənin siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. Hakimiyyətinın ilk ilində (1210–1211) gürcülərin Azərbaycana ən böyük hərbi yürüşlərindən biri baş verir. Naxçıvana hücum edən gürcülər şəhəri ələ keçirə bilməyərək, Culfaya doğru yönəlir, Dərədüz dərəsini keçib cənuba – Mərəndə, Təbrizə, Miyanəyə, Zəncana, Qəzvinə, Ərdəbilə və s. hücüm edir, talan və qarətlər törədirlər.
Dövrün müəllifinin yazdığına görə, gürcülər geri qayıdarkən bir çox qalaları ələ keçirir, Naxçıvan və Beyləqan şəhərləri üzərinə xərac qoyurlar.
=== Monqolların birinci hücumu ===
Onun hakimiyyəti zamanı (1221 ilin yanvarında) monqollar birinci dəfə Xorasan və İraqi-Əcəmdən keçərək Azərbaycan ərazisinə soxulurlar.
Özbək dili
Özbək dili (özb. Oʻzbek tili; اۉزبېکچە, اۉزبېک تیلی) — əvvəllər türki olaraq bilinən, özbəklərin danışdığı türk dili. Özbəkistanın rəsmi və milli dilidir. Özbək dili dünyada 44 milyon insan (L1+L2) tərəfindən həm ana, həm də ikinci dil kimi danışılır ki, bu da onu türkcədən sonra ən çox danışılan ikinci türk dili edir. Özbək dilinin iki əsas variantı var: Özbəkistan, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Çində danışılan Şimali Özbək dili və Əfqanıstan və Pakistanda danışan Cənubi Özbək dili.
Özbək dili türk dil ailəsinin şərq türkcəsinə, qarluq qoluna aiddir. Ərəb, fars və rus dillərindən təsirlənmişdir.
Özbək dilinin kiril qrafikalı əlifbası:
Özbək dilinin latın qrafikalı əlifbası:
== Mənbə ==
ASE, VII cild, Bakı, 1983, səh.
Özbək gimnaziyası
Özbək gimnaziyası (özb. Oʻzbek gimnaziyasi/Ўзбек гимназияси, qırğ. Өзбек гимназиясы, rus. Узбекская гимназия) — Qırğızıstanın İsfana şəhərində bir gimnaziya internat məktəbi. Gimnaziyanın rəsmi adı "Osman Matkərimov adına gimnaziya-orta məktəbi"dir (özb. Usmon Matkarimov nomli gimnaziya-oʻrta maktab/Усмон Маткаримов номли гимназия-ўрта мактаб, rus. Средняя школа-гимназия имени Усмона Маткаримова, qırğ. Усмон Маткаримов атындагы орто мектеп-гимназия). Məktəb İsfana kolxozunun sədri vəzifəsində işləmiş və şəhərin inkişafına böyük töhfə verən Osman Matkərimov adına layiq görülmüşdür. Gimnaziya "4 saylı gimnaziya" da adlanır, çünki Leylək rayonundakı 4-cü gimnaziyadır.
Özbək musiqisi
Özbək musiqisi — qədim köklərə malik musiqi irsi bizim günlərdə də janr rəngarəngliyini və monodik ifadə vasitələrinin zənginliyini qoruyaraq yaşadır. O, özündə xalq (bilavasitə folklor) və şifahi ənənəli peşəkar musiqi yaradıcılığını qovuşdurur. Bura mahnılar, instrumental pyeslər, dastanlar daxildir.
== Xalq mahnıları ==
Mahnılar və instrumental melodiyalar iki cür olur:
Müəyyən şəraitdə və ya müəyyən vaxtda ifa olunan - bura ailə, mərasim (toy, gəlin havaları, dəfn, matəm), ovsun mahnıları, əmək və beşik mahnıları, müxtəlif adət–ənənələr, kütləvi tamaşalar zamanı ifa olunan instrumental melodiyalar aiddir.
Hər zaman və hər yerdə ifa olunan - bura özbək mahnı janrları olan terma, koşuk, lapar, yalla və aşula, həmçinin, analoji planda müxtəlif instrumental pyeslər daxildir. Çoxcəhətli məhəbbət lirikası, satira və yumor, tarixi mövzu, ictimai etiraz bu janrlardan hər birinin əsasını təşkil edə bilər.
Terma melodiyanın reçitativliyi (danışığabənzər oxuma), kiçik diapazonu və yığcam forması ilə xarakterizə olunur. Onun mətnini 7-8 hecalı misralardan ibarət müxtəlif məzmunlu barmak xalq şeir forması təşkil edir. Ən uzun, mürəkkəb termalar baxşilər tərəfindən ifa olunur.
Barmak şeir forması həm də koşuk, lapar, yalla mahnı janrlarında işlədilir.
Özbək türkcəsi
Özbək dili (özb. Oʻzbek tili; اۉزبېکچە, اۉزبېک تیلی) — əvvəllər türki olaraq bilinən, özbəklərin danışdığı türk dili. Özbəkistanın rəsmi və milli dilidir. Özbək dili dünyada 44 milyon insan (L1+L2) tərəfindən həm ana, həm də ikinci dil kimi danışılır ki, bu da onu türkcədən sonra ən çox danışılan ikinci türk dili edir. Özbək dilinin iki əsas variantı var: Özbəkistan, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Çində danışılan Şimali Özbək dili və Əfqanıstan və Pakistanda danışan Cənubi Özbək dili.
Özbək dili türk dil ailəsinin şərq türkcəsinə, qarluq qoluna aiddir. Ərəb, fars və rus dillərindən təsirlənmişdir.
Özbək dilinin kiril qrafikalı əlifbası:
Özbək dilinin latın qrafikalı əlifbası:
== Mənbə ==
ASE, VII cild, Bakı, 1983, səh.
Özbək xan
Özbək xan (1282, Qızıl Orda – 1341, Saray-Batu) — Qızıl Orda dövlətinin doqquzuncu xanı.
== Həyatı ==
Məngü Timur oğlu Toğrulçanın oğludur. 1313-1341-ci illər arasında xanlıq etmişdi. Atası Toxta tərəfindən edam edilmişdi. Özbək xan Xarəzmə sürgün edilmişdi. 1313-cü ilin yanvarında xan olmuşdu. Onun müsəlman olaraq monqol qanunlarına qarşı çıxması Ağ Orda xanı İlbasan xanın ona üsyan etməsinə səbəb oldu. O beləliklə dağılmış xanlığı mərkəzləşmiş hakimiyyətə sahib sultanlığa çevirdi. Ondan sonrakı bütün xanlar müsəlman idi.
== Hakimiyyəti ==
Xanın 300.000 əsgərdən çox ordusu var idi.
Özbək xanlığı
Özbək xanlığı (özb. Oʻzbek ulusi) — 1428–1468-ci illərdə iqtidarda olmuş dövlət.
== Tarixi ==
Uluğbəyin hakimiyyəti (1447–1449) uzun sürməmişdi. Belə ki, hələ 1428-ci ildə Batı xanın qardaşı Şeybanın nəslindən olan Əbülxeyr "Xan" elan edildikdən sonra 1431-ci ildə Gürgənci və Xarəzmi, 1447-ci ildə Seyhun çayı ətrafındakı Sığnaq şəhərindən Özkəndə qədər əraziləri öz hakimiyyəti altında birləşdirərək, "Özbək xanlığı"nı (1428–1599) yaratmışdı.
Şеybanilərin davamçıları olan Özbəklər Əbülxeyr xanın (1428–1468) başçılığı ilə hücum edərək Türküstana girmiş, Səmərqəndi Teymurlulardan almışdı. Bəlxdə üsyan edən oğlu Rüknəddin Əbdüllətifin oyununa düşən Uluqbəy Özbəklərə məğlub olaraq 1449-cu ildə edam edilmişdir.
Özbək xanlığı ilk əvvəl Cığatayların, sonra isə Teymuroğulları və nəhayət, Səfəvilərin ağır zərbələri nəticəsində parçalanmış, Xorasan Səfəvilərin, Daşkənd və ətrafı Qırğız-Qazax Türklərinin əlinə keçmiş, digər yerlərdə isə Buxara xanlığı (1599–1785), Xivə xanlığı (1512–1920), Kokand xanlığı (1710–1876) və Kaşğar-Turfan xanlığı (XV əsrin əvvəllərindən 1877-ci ilə qədər) kimi müstəqil xanlıqlar yaranmışdı.
Özbək Əliyev
Əliyev Özbək Misirxan oğlu — kimyaçı, kimya elmləri doktoru, professor.
== Həyatı ==
Özbək Əliyev 25 mart 1941-ci ildə Yardımlı rayonunun Kürəkçi kəndində anadan olmuşdur. O, 1959-cu ildə Kürəkçi orta məktəbini bitirdikdən sonra, 1959-1964-cü illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin kimya-biologiya fakültəsində təhsil almışdır. Özbək Əliyev İnstitutu fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş, 1964-1965-ci illərdə Ordu sıralarında xidmət keçmiş və 1965-1968-ci illərdə Quba rayonunda kimya-biologiya müəllimi işləmişdir. 1968-1971-ci illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (indiki AMEA) Qeyri-üzvi və Fiziki-kimya (indiki akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya) İnstitutunun əyani aspiranturasında oxumuşdur.
O, Bakıda 1972-ci ilə 02.00.01-“Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə “Cu3LnX3 (Ln-lantanoid, X-S,Se,Te) tipli yarımkeçirici birləşmələrin sintezi və tədqiqi” mövzusunda namizədlik, 1986-cı ildə isə SSRİ EA-nın Ural bölməsinin Bərk Cisimlərin kimyası İnstitutunda “Yb3S4 və Y5S7 quruluş tipləri əsasında nadir torpaq elementlərinin üçlü yarımkeçirici birləşmələrinin alınmasının fiziki-kimyəvi əsasları” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
Özbək Əliyev 1972-1986-cı illərdə AMEA-nın akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunda elmi işçi, böyük elmi işçi, 1987-2000-ci illərdə əvvəlcə “Xüsusi təmiz maddələr” sonra isə “Nadir elementlərin kimyası” laboratoriyasının müdiri işləmişdir. 1991-ci ildə professor elmi adının almışdır. 2000-2005-ci illərdə ADPU-nun “Ümumi kimya və KTM” kafedrasının professoru, 2005-ci ildən hal-hazıra kimi AMEA-nın akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun baş elmi işçisidir.
== Elmi fəaliyyəti ==
Professor Özbək Əliyev məqsədli sintezin əsaslarını təşkil edən mürəkkəb tərkibli yarımkeçirici birləşmələrin proqnozu və reallaşdırılmasının praktiki aspektlərinin əsaslarını hazırlayan mütəxəssisdir.
Özbək ədəbiyyatı
Özbəkistan ədəbiyyatı — Özbəkistanlı şair və yazıçıların Özbəkistan mədəniyyətinə, eləcə də dünya mədəniyyətinə bəxş etdikləri ədəbi-mədəni fikrin ən yaxşı nümunələri.
== Qədim özbək ədəbiyyatı ==
== Teymurlular dövrü ədəbiyyatı ==
== XIX yüzil Özbək ədəbiyyatı ==
== Azərbaycan – Özbəkistan ədəbi-mədəni əlaqələri ==
Cəmiyyətin inkişafında mədəniyyətin rolunun artması dövrümüzün ən mühüm qanunauyğunluqlarından biridir. Mədəniyyətin formalaşması və inkişafı, xalqların mədəni irsi və irsə varislik, bu sahədə tərəqqi mədəni əlaqələr vasitəsilə də təzahür edir. Mədəniyyətin əsas sahələrindən biri olan ədəbiyyat və incəsənətin xalqa təsir qüvvəsi həmişə artmış və mədəni nailiyyətlərin mübadiləsi əsasında inkişaf etmişdir. Mədəni əlaqələrin təsiri ilə milli ədəbiyyat və incəsənətin inkişafı xalqın mənəvi aləminin zənginləşməsinə də kömək edir. Azərbaycan xalqı öz mədəniyyətini başqa ölkələrin xalqları, ilk növbədə türk xalqları ilə əməkdaşlıq, ədəbiyyat və incəsənətin qarşılıqlı surətdə zənginləşdirilməsi və milli nailiyyətlərin mübadiləsi əsasında inkişaf etdirir. Müasir dövrdə türk xalqları arasında mövcud olan mədəni əlaqələr bu xalqların tarixi keçmişinə əsaslanır. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev bu məsələyə böyük önəm verərək demişdir ki, Azərbaycan sülhsevər ölkə olaraq bütün dövlətlərlə və xalqlarla qarşılıqlı anlaşma, mehriban dostluq və əməkdaşlıq şəraitində yaşamaq istəyir.
Ölkəmizin yaradıcılıq ittifaqları mədəni əlaqələrin yaranması və inkişafında yaxından iştirak edir. Bu əlaqələrin forma və vasitələri zəngin, coğrafi dairəsi geniş, əhəmiyyəti isə böyükdür.
Özbək qızı
Özbək qızı - İkinci Dünya müharibəsinin Şərq Cəbhəsində Qırmızı Ordu sıralarında xidmət etmiş olan bir özbək snayperçi qız haqqında Əkbər Bekturdiyevin çəkmiş olduğu hərbi dramdır. Film Özbəkistan Kinematoqrafiya Agentliyinin sifarişi əsasında Belarus kinorejissorlarının iştirakı ilə “Cinema of Central Asia” kino şirkəti tərəfindən çəkilmişdir.
== Süjet xətti ==
Hərbi silah məktəbinin məzunlarından biri olan 18 yaşlı snayperçi Cəmilə (Aysenem Yusupova) sevgilisi döyüş cəbhələrindən birində döyüşdüyü zaman özü də Belarusda Kalinin cəbhəsində könüllü olaraq xidmət edir. Cəmilə döyüş hazırlığı keçir və döyüşə tam olaraq hazırlaşdırılır. O, bütün çətinliklərə, məhrumiyyətlərə dözür, mərdliklə vuruşur, lakin yaralanaraq almanlara əsir düşür. Hadisələrin sonrakı inkişafı nəticəsində, Cəmilə nasistlər üçün məxfi formada işləyən üç agentdən biri olan sevgilisini tapır. Sevgilisi, Cəmiləni almanlardan xilas edərək onu meşəyə doğru apararkən Belarus partizanları onları dayandırırlar.
Özbək (Eldəniz hökmdarı)
Özbək (Özbəy) Müzəffərəddin (? — bilinmir – 1225, Təbriz) — Azərbaycan Atabəyləri dövlətinin son hökmdarı (1210–1225). 1225-ci il Xarəzmşah Cəlaləddinin hücumu zamanı həm sülalə hakimiyyətdən getmiş, həm də dövlət süquta uğramışdır.
== Hakimiyyəti ==
=== Gürcülərin hücumları ===
Məhəmməd Cahan Pəhləvanın kənizdən olan oğlu. Atabir qardaşı Əbu Bəkrin ölümündən sonra onun tabeliyində olan mülkləri idarə etməyə başlamış, hakimiyyətə gələnədək bölgənin siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. Hakimiyyətinın ilk ilində (1210–1211) gürcülərin Azərbaycana ən böyük hərbi yürüşlərindən biri baş verir. Naxçıvana hücum edən gürcülər şəhəri ələ keçirə bilməyərək, Culfaya doğru yönəlir, Dərədüz dərəsini keçib cənuba – Mərəndə, Təbrizə, Miyanəyə, Zəncana, Qəzvinə, Ərdəbilə və s. hücüm edir, talan və qarətlər törədirlər.
Dövrün müəllifinin yazdığına görə, gürcülər geri qayıdarkən bir çox qalaları ələ keçirir, Naxçıvan və Beyləqan şəhərləri üzərinə xərac qoyurlar.
=== Monqolların birinci hücumu ===
Onun hakimiyyəti zamanı (1221 ilin yanvarında) monqollar birinci dəfə Xorasan və İraqi-Əcəmdən keçərək Azərbaycan ərazisinə soxulurlar.
Özbək Sovet Ensiklopediyası
Özbək Sovet Ensiklopediyası (özb. Ўзбек совет энциклопедияси) — Sovet dövründə Özbəkistanda özbək dilində nəşr olunmuş 14 cilddən ibarət universal ensiklopediya. 1971–1980-ci illərdə nəşr edilmişdir.
Özbək xan məscidi
Özbək xan məscidi (krımtat. Özbek Han camisi) — Ukraynanın Krım yarımadası, Starıy Krım şəhəri ərazisində yerləşən tarixi tikili. Məscid məqsədli olaraq inşa edilmişdir. Yarımadanın ən qədim günümüzdə belə qalıqları qalmış məscidlərindən biridir.
== Tarixi ==
XIII−XIV əsrlərdə Kırım və ya Solxat Qızıl Ordaya daxil olan yurdlardan birinin inzibati mərkəzi olmuşdur. Bu şəhərin adından irəli gələrək bütün yarımadanı Krım olaraq adlandırmışlar. Bu iri şəhər zəngin ticarət mərkəzi idi. Əhalisinin yarısı müsəlman olan şəhərdə erməni, yunan, italyan və zəngin qaqauzlarda yaşayırdı. Onlar əsasən Feodosiya və Sudak şəhərlərində tacirlik edirdilər. Mallar Rusiyadan tutmuş Avropaya daşınırdı.
Qıpçaq-özbək dili
Fərqanə qıpçaq dili və ya qıpçaq-özbək dili — VII əsrin ortalarından başlayaraq Mərkəzi Asiya ərazisində şərqi qıpçaq dilindən ayrılması nəticəsində formalaşmış qırğız-qıpçaq dili (Cənubi Altay dilinin ayrılması əvvəllər güman edilir). Sonralar qalan şərqi qıpçaq dialektləri müasir qırğız dilinin əsasını təşkil etmişdir. Yevgeni Polivanovun fikrincə, Fərqanə-qıpçaq dili hələ 1920-ci illərdə ayrıca idiom kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Müasir dövrdə Fərqanə qıpçaq dilinin ən azı bəzi dialektləri qıpçaq-noqay arealının idiomları ilə oxşarlıqlar göstərir.
Gürcüstan–Özbəkistan münasibətləri
Gürcüstan–Özbəkistan münasibətləri — Gürcüstan və Özbəkistan arasındakı ikitərəfli münasibətlər.
== İkitərəfli əlaqələr ==
=== Ticarət və iqtisadiyyat ===
Gürcüstan Respublikası Eduard Şevardnadze 4 sentyabr 1995-ci ildə gürcüstana rəsmi səfərdə olmuşdur. Bu səfər sayəsində iki ölkə arasında
ticarət və iqtisadi anlamda böyük irəliləyiş əldə edilmişdir. Səfər zamanı azad ticarət, investisiyaların qarşılıqlı təşviqi və mühafizəsi, beynəlxalq avtomobil nəqliyyatı, beynəlxalq avtomobil nəqliyyatı ilə bağlı icazələrin mübadiləsi, qarşılıqlı sistemin təşkili və fəaliyyətinə dair bir sıra sazişlər imzalanmışdır. Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimovun 27-28 may 1996-cı il Gürcüstan səfəri zamanı imzalanmış dövlətlərarası, hökumətlərarası və idarələrarası müqavilələr bu çərçivəni daha da gücləndirmişdir. Bunlardan ən vacibi Özbəkistan ilə Gürcüstan arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi və gücləndirilməsi haqqında bəyannamə və maliyyə-sənaye qruplarının qurulması haqqında əsas razılaşmadir. İkitərədli əməkdaşlığın artırılması üçün özbək-gürcü işçi komissiyası təşkil olunmuşdur.
2000-ci ildə Gürcüstan və Özbəkistan arasında ticarət dövriyyəsi 1999-cu ilə nisbətdə 3 dəfə artmışdır. 2000-ci ildə Özbəkistanın Gürcüstana əsas ixracatını pambıq lifləri, enerji qaynaqları (neft məhsulları), ərzaq, kimyəvi maddələr və plastmaslar təşkil etdirdi. Gürcüstandan isə Özbəkistana meyvə, qoz, qəhvə, çay, şirniyyat, kimyəvi və ştapel lifləri, qara metallar və ondan hazırlanmış məhsullar, təyyarələr üçün avadanlıqlar.
Gəzli (Özbəkistan)
Gəzli (özb. Gazli) — Özbəkistanın Buxara vilayətində şəhər. 1977-ci ildə Gəzli şəhər statusu alıb.
== Əhalisi ==
2010-cu ilin məlumatlarına görə Gəzlidə 12.343 nəfər yaşamaqda imiş.
Hindistan-Özbəkistan münasibətləri
Hindistan-Özbəkistan münasibətləri — Hindistan Respublikası və Özbəkistan Respublikası arasındakı beynəlxalq münasibətlərdir. Hindistanın Özbəkistan Respublikasının paytaxtı Daşkənd şəhərində səfirliyi, Özbəkistanın isə Hindistan Respublikasının paytaxtı Yeni Dehli şəhərində səfirliyi vardır.
== Arxa plan ==
Hindistan Sovet İttifaqı dövründə Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası ilə sıx əlaqədə idi. Hindistan liderləri tez-tez Daşkənddə və digər özbək şəhərlərində olurdular.
Baş nazir Lal Bahadur Şastri Pakistanla Daşkənd bəyanatını imzaladıqdan sonra 1966-cı il yanvarın 11-də Daşkənddə vəfat etdi. 1991-ci ilin avqustunda, SSRİ-nin dağılmasına səbəb olan hadisələr görünəndə Özbəkistan prezidenti İslam Kərimov Hindistana səfər etmişdir.
== Siyasi münasibətlər ==
Hindistanın Daşkənddəki Baş Konsulluğu 7 aprel 1987-ci ildə açılmışdır. Özbəkistan müstəqillik qazandıqdan sonra, 18 mart 1992-ci ildə diplomatik və konsulluq məsələlərinə dair protokol imzalanmışdır. Həmçinin 18 mart 1992-ci ildə Baş konsulluq səfirliyə yüksəldilmişdir.
== Tarixi ==
Hər iki ölkənin Fars, Hind və Buddist imperiyalarının bir hissəsi olan İpək Yolu üzərində bir çox tarixi əlaqələri var.
Hindistan–Özbəkistan münasibətləri
Hindistan-Özbəkistan münasibətləri — Hindistan Respublikası və Özbəkistan Respublikası arasındakı beynəlxalq münasibətlərdir. Hindistanın Özbəkistan Respublikasının paytaxtı Daşkənd şəhərində səfirliyi, Özbəkistanın isə Hindistan Respublikasının paytaxtı Yeni Dehli şəhərində səfirliyi vardır.
== Arxa plan ==
Hindistan Sovet İttifaqı dövründə Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası ilə sıx əlaqədə idi. Hindistan liderləri tez-tez Daşkənddə və digər özbək şəhərlərində olurdular.
Baş nazir Lal Bahadur Şastri Pakistanla Daşkənd bəyanatını imzaladıqdan sonra 1966-cı il yanvarın 11-də Daşkənddə vəfat etdi. 1991-ci ilin avqustunda, SSRİ-nin dağılmasına səbəb olan hadisələr görünəndə Özbəkistan prezidenti İslam Kərimov Hindistana səfər etmişdir.
== Siyasi münasibətlər ==
Hindistanın Daşkənddəki Baş Konsulluğu 7 aprel 1987-ci ildə açılmışdır. Özbəkistan müstəqillik qazandıqdan sonra, 18 mart 1992-ci ildə diplomatik və konsulluq məsələlərinə dair protokol imzalanmışdır. Həmçinin 18 mart 1992-ci ildə Baş konsulluq səfirliyə yüksəldilmişdir.
== Tarixi ==
Hər iki ölkənin Fars, Hind və Buddist imperiyalarının bir hissəsi olan İpək Yolu üzərində bir çox tarixi əlaqələri var.
Kağan (Özbəkistan)
Kağan (özb. Kogon) — Özbəkistanın Buxara vilayətində şəhər. 1989-cu ildə əhalisi 48.054 nəfər imiş. Kağan keçmişdə Yeni Buxara (özb. Yangi Buxoro) kimi tanınarmış.
== Tarix ==
Rus imperatorluğu yeni torpaqları imperiyanın mərkəzi ilə sürətli bir şəkildə çağdaş ticarət yolları ilə birləşdirməyə çalışırdı. Bu problemin ən yaxşı həlli dəmir yollarının tikintisi idi.
Kağan dəmiryolu işçiləri üçün Rusiyanın Yeni Buxara kəndi kimi quruldu.
1888-ci ildə Transxəzər dəmir yolu xəttindəki stansiyalara və yollara qulluq göstərmək üçün Buxaradan 12 kilometr aralıda tikilən kənd, neçə ildən sonra bir növ səfirlik şəhərinə çevrildi.
O dönəmlərdə yaşayış binalarının tikintisi üçün torpaq sahələri Buxara hökumətindən hər kvadrat sazen üçün təxminən 50 qəpik (3 Buxara tengəsi) qiymətinə satılırdı.
Kuba–Özbəkistan münasibətləri
Özbəkistan–Kuba münasibətləri (özb. Oʻzbekiston va Kuba munosabatlari; isp. Relaciones de Cuba y Uzbekistán) — Kuba Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Hər iki ölkə bir-birlərini müstəqil dövlətlər və dünya birliyinin tam hüquqlu üzvləri kimi tanıyırlar. Ölkələr arasında diplomatik münasibətlər yalnız 13 mart 2006-cı ildə qurulmuşdur — SSRİ-nin dağılmasından 15 il sonra. Özbəkistanın paytaxtı Daşkənddə müvafiq ortaq bəyannamə imzalanmışdır. 2019-cu ilin iyun ayına olan məlumata görə ölkələrin bir-birlərinin ərazilərində birbaşa səfirlikləri və ya digər nümayəndəlikləriyoxdur. Kuba Özbəkistan Respublikasının Vaşinqtondakı (ABŞ) Səfirliyinin konsulluq dairəsinə daxil edilmişdir, Kubanın Özbəkistandakı diplomatik münasibətləri Kuba Respublikasının Bakıdakı (Azərbaycan) səfirliyi tərəfindən həyata keçirilir. Hər iki dövlət də Qoşulmama Hərəkatının tam üzvləridir.
SSRİ ilə Kuba arasında güclü siyasi, iqtisadi, mədəni və humanitar əlaqələr mövcud idi.
Malayziya-Özbəkistan münasibətləri
Malayziya-Özbəkistan münasibətləri — Malayziya və Özbəkistan arasındakı beynəlxalq münasibətlərdir. Malayziyanın Özbəkistanın paytaxtı Daşkənd şəhərində səfirliyi vardır. Özbəkistanın isə Malayziyanın böyük şəhərlərindən biri olan Ampanq Jayada səfirliyi vardır. Hər iki ölkə də xoş beynəlxalq münasibətlərə sahibdirlər.
== Tarixi ==
Özbəkistanla Malayziya arasında ilk dəfə 1992-ci ildə ikitərəfli diplomatik əlaqələr qurulmuş, 1993-cü ildə Daşkənddə Malayziya səfirliyi açılmışdır. 1992-ci ildən Özbəkistan prezidenti olan İslam Kərimov ən uzun xarici səfərində Malayziya və İndoneziya kimi Cənub-Şərqi Asiya ölkələrini ziyarət etmişdir.
== İqtisadi münasibətlər ==
Hər iki ölkə iqtisadi, investisiya əməkdaşlığını neft, təbii qaz, təhsil və turizm sahələrində inkişaf etdirir. Bir çox Malayziyalı investor Özbəkistanda iş görməyə başlamışdır. Malayziya və Özbəkistan Dostluq Dərnəyi (MAUFA), iki ölkə arasındakı 20 illik dostluq münasibətindən sonra 2012-ci ildə qurulmuşdur. Assosiasiya təhsil turizmi, tələbə inkişafı, informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahələrində də birgə layihələr yaradır.
Malayziya–Özbəkistan münasibətləri
Malayziya-Özbəkistan münasibətləri — Malayziya və Özbəkistan arasındakı beynəlxalq münasibətlərdir. Malayziyanın Özbəkistanın paytaxtı Daşkənd şəhərində səfirliyi vardır. Özbəkistanın isə Malayziyanın böyük şəhərlərindən biri olan Ampanq Jayada səfirliyi vardır. Hər iki ölkə də xoş beynəlxalq münasibətlərə sahibdirlər.
== Tarixi ==
Özbəkistanla Malayziya arasında ilk dəfə 1992-ci ildə ikitərəfli diplomatik əlaqələr qurulmuş, 1993-cü ildə Daşkənddə Malayziya səfirliyi açılmışdır. 1992-ci ildən Özbəkistan prezidenti olan İslam Kərimov ən uzun xarici səfərində Malayziya və İndoneziya kimi Cənub-Şərqi Asiya ölkələrini ziyarət etmişdir.
== İqtisadi münasibətlər ==
Hər iki ölkə iqtisadi, investisiya əməkdaşlığını neft, təbii qaz, təhsil və turizm sahələrində inkişaf etdirir. Bir çox Malayziyalı investor Özbəkistanda iş görməyə başlamışdır. Malayziya və Özbəkistan Dostluq Dərnəyi (MAUFA), iki ölkə arasındakı 20 illik dostluq münasibətindən sonra 2012-ci ildə qurulmuşdur. Assosiasiya təhsil turizmi, tələbə inkişafı, informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahələrində də birgə layihələr yaradır.
Misir–Özbəkistan münasibətləri
Misir–Özbəkistan münasibətləri — Misir Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Hər iki dövlət BMT-yə üzvdür. Hər iki ölkə bir-birlərini müstəqil dövlətlər və dünya birliyinin tam hüquqlu üzvləri kimi tanıyır. Misir Özbəkistanın müstəqilliyini tanıyan və 23 yanvar 1992-ci ildə ilk diplomatik əlaqə quran dördüncü dövlət olur.
İki ölkə arasındakı münasibətlər isti və mehribanlıq prinsipləri əsasında inkişaf edir. Misir Özbəkistanın Afrikadakı ən böyük siyasi və iqtisadi tərəfdaşıdır. Misir üçün Özbəkistan da öz növbəsində Orta Asiyada ən böyük tərəfdaşdır. Misir Ərəb Respublikasının səfirliyi Özbəkistanın paytaxtı Daşkənddə, Özbəkistan Respublikasının səfirliyi isə Misirin paytaxtı Qahirədə yerləşir. Özbəkistanın Qahirədəki səfirliyi ölkənin Afrika qitəsindəki ən böyük diplomatik nümayəndəliyidir. Misirin özündən başqa, Qahirədəki Özbəkistan səfirliyi, bütün Afrika ölkələrində (Cənubi Afrika Respublikası xaricində) və Livan, Suriya və İordaniyada konsulluq bölgələrinə xidmət göstərir.
Novruz bayramı Özbəkistanda
Özbəklər isə Novruz süfrəsi üçün "nişala" hazırlayırlar. Nişala şəkərdən bişirilir – şokolad kimi olur, amma bəyaz. Çox ləzzətli olur, çörəklə yemək iyi gəlir. Özbəkistanda dəyişik adətlər var. Məsələn, Surxəndəryada adamlar asimandan yağmur gözləyir. Üzlərini böyük bir qocaman qadının – Sus xatının şəklinə tutub yağış istəyirlər. "Sus xatın, susma xatın, yağmır yağdır" deyə şərqi söyləyirlər. Yəni bu – İslama qədərki bir düşüncədən gəlir. Novruzda Özbəkistanda öküzlərin buynuzunu yağlayırlar. Məmləkətin yaşlı adamı əlini yağa batırar və öküzlərin buynuzunu yağlar ki, yeni il bərəkətli olsun.
Qaragöl (Özbəkistan)
Qaragöl (özb. Qoroko'l) — Özbəkistanın Buxara vilayətində şəhər.
== Əhalisi ==
2010-cu ilin məlumatlarına görə Qaragöldə 24.250 nəfər yaşamaqda imiş.
Qazaxıstan–Özbəkistan münasibətləri
Qazaxıstan–Özbəkistan münasibətləri — Qazaxıstan və Özbəkistan arasındakı ikitərəfli münasibətlər.
== Qarşılıqlı əlaqələrin vəziyyəti ==
Ən sabit ölkələrdən hesab edilirlər və ən yeri tarixdə qazaxlar və özbəklər arasında milli zəmində heç bir qarşıdurma baş verməmişdir.
Özbəkistanda Müstəqil Dövlətlər Birliyinə daxil olan ən böyük, dünyada isə ikinci ən böyük qazax diasporu yaşayır (Çin qazaxları).
Qazaxıstanm Prezidenti Nursultan Nazarbayev Özbəkistanla münasibətlərdə "Sabitləşmə potensialı və barıt var" deyə bildirmişdir. 2008-ci ilin aprelində Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimovun Qazaxıstana səfəri başa çatdıqdan bir gün sonra sonra, Özbəkistan Ədliyyə Nazirliyi bu ölkədə fəaliyyət göstərən Qazaxıstan Mədəniyyət Mərkəzinin fəaliyyətində ciddi pozuntular aşkarlamışdır. Bu isə onun fəaliyyətini dayandırmasına səbəb olmuşdur. Ədliyyə Nazirliyinin ictimai birlik və dini qurumlar üzrə rəhbəri Jalalo Abdusattarov Qazaxıstan Mədəniyyət Mərkəzinin bağlanmasına səbəb kimi, qeydiyyata alınan orqan barədə məlumatı olmadan hüquqi ünvanı dəyişdirmək, icarə müqaviləsinin qeydiyyata alınmaması, iş və maliyyə gəlirləri təqdim edilməməsi olduğunu bəyan edir.
Eyni zamanda qazaxıstanlı siyasətçilər dəfələrlə iki ölkə arasında olan mübahisəli ərazilərdə etnik qazaxlara qarşı özbək sərhədçilərinin qanunsuz davranışından narazılığını ifadə etdikləri məlumdur. Qazaxıstan Milli Təhlükəsizlik Komitəsi dəfələrlə sərhəd ərazilərində yaşayan qazaxlara qarşı xidməti silahlardan əsassız istifadə və bunun nəticəsində bir neçə nəfərin ölümü qeyd etmişlər. 2016-cı ildə iki ölkə arasında bütün mübahisəli sahələr bölünmüş və delimitasiya həyata keçirilmişdir.
Qazaxıstan–Özbəkistan sərhədi
Qazaxıstan—Özbəkistan sərhədi — Qazaxıstan (cənubdan) və Özbəkistan (şimaldan) arasından keçən ümumi uzunluğu 2351 km olan dövlət sərhədi.
== Tarix ==
=== 1991-ci ildən əvvəli dövr ===
Sovet dövründə Qazaxıstan SSR və Özbəkistan SSR arasındakı sərhəd ən çox tənzimlənən sərhədlərdən biri sayılırdı.
Ancaq həm Qazaxıstandan (Türkistan vilayətinin Sarıağaç və Maktaaral rayonları) həm də Özbəkistandan (Daşkənd və Cizzax rayonları) sıx məskunlaşmış ərazilərdən keçən uzunluğu təxminən 200 km olan bir hissədə bir çətinlik yaşanır.
Bu ərazidə hər iki tərəfdəki yaşayış məntəqələri sürətlə böyümüşdür, bəzi yerlərdə sərhəd hətta həyətlərdən keçir.
1920-ci illərdən 1950-ci illərədək otlaq ərazilərin başqa respublikalara verilməsi təcrübəsi mövcud olmuşdur.
Bu müəyyən bir ərazinin müvəqqəti istifadəsinə verilməsini təmin edir və heyvandarlığın məhsuldarlığını artırmaq məqsədi ilə həyata keçirilirdi.
Ancaq "xarici" torpaqlardan istifadə edərkən istifadəçilər bu cür torpaqların qorunmasına çox əhəmiyyət vermirdi. Buda onların məhsuldarlığını itirirdi.
Bu kimi torpaq yerdəyişmələri Cənubi Qazaxıstan vilayətinin Bostandık rayonu ərazisində baş verirdi.
1950-ci illərin əvvəllərində bu bölgənin Özbəkistana tamamilə verilməsi barədə müzakirələr başlayır.
Qırğızıstan–Özbəkistan münasibətləri
Qırğızıstan–Özbəkistan münasibətləri — Özbəkistan Respublikası ilə Qırğızıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Ölkələr arasındakı dövlət sərhədinin uzunluğu 1314 km-dir.
== Tarix ==
Orta Asiya ölkələri SSRİ-dən müstəqillik qazandıqdan sonra Qırğızıstan Prezidenti İslam Kərimovun rəhbərliyi altında postsovet Orta Asiyada ən güclü dövlətə çevrilən qonşusu Özbəkistanla münasibətlərdə problemlə üzləşdi. Özbəkistan bu bölgədə çox sayda özbək əhalisinin olmasına əsaslanaraq həm iqtisadi, həm də siyasi cəhətdən Qırğızıstanın cənub hissəsinə hakim idi.
Qırğızıstanın böyük bir hissəsi Özbəkistandan təbii qaz tədarükündən tamamilə asılıdır. İslam Kərimov bir neçə dəfə siyasi məqsədlər üçün boru kəmərlərini bağlayaraq Qırğızıstana qaz tədarükü şərtlərini dəyişdirməyə nail olmuşdur. Qırğızıstanın Oş və Cəlalabad vilayətlərində yayımlanan bir sıra televiziya çıxışlarında İslam Kərimov Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayevə əhəmiyyətli dərəcədə yumşaqlıqla müraciət edir, o da Özbəkistan liderindən hörmətlə danışır. Özbəkistanın açıq bir ekspansionist niyyəti olmasa da, Qırğızıstan hökuməti İslam Kərimovun mənzilindən asılı olmayaraq, bütün Özbəklərin rifahı üçün cavabdeh olduğuna dair mesajından aydın şəkildə xəbərdar idi.
Sərhəd hissələrinin potensial demarkasiyası və müvafiq anklavların "materiklə" birləşdirən keçidlərin yaradılması barədə 2001-ci ildə imzalanan bir razılaşma Qırğızıstanda pis qəbul edilir. Razılaşma heç vaxt təsdiq olunmur və bu müddət ərzində sərhəd boyunca davam edən gərginliyə səbəb olur.
Qırğızıstan–Özbəkistan sərhədi
Qırğızıstan-Özbəkistan sərhədi — Qırğızıstan və Özbəkistan arasındakı sərhəd Qazaxıstan sərhədindən Tacikistan sərhədinə keçən 1314 kilometr uzunluğundadır. Bu Qırğızıstanın ən uzun xarici sərhədidir.
== Təsvir ==
Sərhəd Qazaxıstanla kəsişmədə şimaldan başlayır, sonra Qazaxıstan və Qırğızıstan arasında Özbəkistan ərazisi ətrafında əyilir; daha sonra sərhəd Pskem dağlarından keçir və bu ərazinin çox hissəsi bir sıra milli parklar tutur (Özbəkistanda Uqam-Çatkal Milli Parkı və Qırğızıstanda Beş-Aral Dövlət Təbiət Qoruğu). Sonra sərhəd Çatkal silsiləsini və Kurama dağlarını keçərək təqribən cənub-şərq istiqamətinə keçir, sonra Varzik şəhəri yaxınlığında Fərqanə Vadisinə keçir. Sərhədin qalan hissəsi Özbəkistanın şərqində bir ox ucu forması yaradan bir sıra burulmuş xətlərdən ibarətdirr. Bu “oxun” şimal tərəfi ortada Özbəkistan ərazisinin bir nöqtəsini ehtiva edir və Qırğızıstanın Kerben şəhərinin qərbində kiçik bir Özbək anklavı yaradır. Ox ucu Xanabadın şərqindədir. Sərhəd daha sonra Tacikistan sərhət üçlüyünə qədər qərbə doğru bir sıra kəsik xətlərdən keçir.
Sərhədin ən şimal hissəsi dağlıq və seyrək yerləşmişdir. Fərqanə Vadisindən keçən hissə isə əksinədir.
Qışlaq-i Özbək (Kəleybər)
Qışlaq-i Özbək (fars. قشلاق اوزبك) və ya Özbək Qışlağı — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Kəleybər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 559 nəfər yaşayır (113 ailə).
Rusiya–Özbəkistan münasibətləri
Rusiya–Özbəkistan münasibətləri — Özbəkistan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Özbəkistanla Rusiya arasında diplomatik əlaqələr 20 mart 1992 -ci ildə qurulmuşdur.
15 may 1992 -ci ildə Daşkənddə kollektiv təhlükəsizliyə dair müqaviləsi imzalanmışdır. 30 may 1992 -ci ildə Moskvada Rusiya Federasiyası ilə Özbəkistan Respublikası arasında dövlətlərarası münasibətlərin, dostluğun və əməkdaşlığın əsasları haqqında Saziş imzalanmışdır. bu sənəd ikitərəfli münasibətlərin hüquqi əsasını qoyur.
Rusiya ilə Özbəkistan arasında ticarət-iqtisadi əlaqələri tənzimləyən əsas sənəd 13 noyabr 1992-ci il tarixli ticarət əlaqələri haqqında dövlətlərarası sazişdir.
== Özbəkistanın Rusiyaya borcu ==
10 dekabr 201-cü ildə Özbəkistanın Rusiyaya borcu tamamilə silinmişdir. Beləki Moskva Daşkənin 890 milyon dollar borcunu bağışlayır, yerdə qalan 20 milyon dolları isə Mərkəzi Asiya respublikası həmin gün ödəyir.
== İqtisadi əməkdaşlıq ==
Özbəkistanın xarici ticarətinin təxminən 20% -nə sahib olan Rusiya, bu ölkənin ən əhəmiyyətli ticarət və iqtisadi tərəfdaşıdır. 1995-2009-cu illərdə iki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsi 1,713 milyon dollardan 2,540 milyon dollara yüksəlmişdir.
Səhiyyə Nazirliyi (Özbəkistan)
== Səlahiyyətlər ==
Özbəkistan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə tabedir. Nazirlik öz fəaliyyətini digər dövlət qurumları, o cümlədən dövlət qurumları, Qaraqalpaqstan Respublikası, vilayətlər və Daşkənd şəhərinin icra hakimiyyətləri və digər ictimai təşkilatlarla əməkdaşlıq edərək həyata keçirir.
Nazirlik Özbəkistan Respublikası Konstitusiyası, qanunları, Özbəkistan Respublikası Ali Məclisinin digər rəsmi sənədləri, Özbəkistan Respublikası Prezidentinin sərəncam və fərmanları, Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları habelə digər hüquqi aktlar əsasında fəaliyyət göstərir.
Nazirliyin səlahiyyətləri daxilində çıxarılan normativ hüquqi aktların icrası Özbəkistan Respublikasında yerləşən mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün dövlət qurumları, müəssisələr, təşkilatlar, təşkilatlar və bütün ictimai birliklər və şəxslər üçün məcburidir. Özbəkistan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi, Qaraqalpaqstan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi, vilayət və Daşkənd şəhər səhiyyə idarələri, onların şəhər və rayon şöbələri ölkədə vahid səhiyyə idarəetmə sistemini təşkil edir.
Çin-Özbəkistan münasibətləri
Çin-Özbəkistan münasibətləri (çincə:中國－烏茲別克斯坦關係; özbəkcə:Xitoy-O'zbekiston munosabatlari) — Çin və Özbəkistan Respublikası arasındakı beynəlxalq münasibətlərdir. Hər iki ölkə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzvdür.
== Tarixi ==
Çin Özbəkistanın müstəqilliyini 1991-ci il dekabrın 27-də tanıdı və iki ölkə 1992-ci il yanvarın 2-də beynəlxalq münasibətlər qurdular. 2005-ci ildə Özbəkistan prezidenti İslam Kərimovun Çin prezidenti Hu Cintao ilə görüşü zamanı hər iki ölkə Pekində "Çin-Özbək dostluğu və əməkdaşlıq müqaviləsi" imzalamışdır.
Özbəkistan Çin əleyhinə Çin uyğur fəallarını geri qaytarmaq üçün əməkdaşlıq edir. Özbəkistanın Baş naziri Abdulla Oripov 26 avqust 2019-cu il tarixli iclasda Çini Özbəkistanın "ən yaxın tərəfdaşı" olaraq xarakterizə etmişdir.
Özbəkistan ərazisinin çox hissəsi bir zamanlar Tan sülaləsi tərəfindən idarə olunurdu və yalnız şimal-qərbdəki kiçik bir torpaq ərazisi Tang sülaləsi tərəfindən idarə olunmurdu. Sui və Tang sülalələri dövründə Orta Asiyanın bəzi ölkələri kollektiv olaraq "Zhaowu doqquz soyad" adlandırıldı.Onlara Kang (indiki Səmərqənddə yerləşir), Anguo (indiki Buxarada yerləşir) və Cao (indiki Səmərqəndin şimalında) daxildir ), Şi Dövləti (indiki Daşkənddə yerləşir), Rays Dövləti (indiki Səmərqəndin cənub-şərqində yerləşən) və He State (indiki Səmərqəndin şimal-qərbində yerləşən); Çin bu qədim ölkələrlə tez-tez ticarət mübadiləsi edir və tez-tez elçilərlə görüşür, Kang Çin, Anguo, Rays və Shiguo musiqi və rəqsi də Çinə tanıdıldı. Kang Guo, Tang sülaləsinə təqdim olunan "qızıl şaftalı" adlı bir şaftalı istehsal etdiyi deyilir. Tang sülaləsindən kömək almaq və Ərəb İmperiyasının istilasına qarşı durmaq üçün Kang Tang sülaləsinə qoşulmağı xahiş etdi və bəzi ölkələr sonradan eyni tələb etdi; buna görə də Tan Sülaləsi bu qədim ölkələrlə birləşərək Ərəb İmperiyasına qarşı çıxdı.
Çin–Özbəkistan münasibətləri
Çin-Özbəkistan münasibətləri (çincə:中國－烏茲別克斯坦關係; özbəkcə:Xitoy-O'zbekiston munosabatlari) — Çin və Özbəkistan Respublikası arasındakı beynəlxalq münasibətlərdir. Hər iki ölkə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzvdür.
== Tarixi ==
Çin Özbəkistanın müstəqilliyini 1991-ci il dekabrın 27-də tanıdı və iki ölkə 1992-ci il yanvarın 2-də beynəlxalq münasibətlər qurdular. 2005-ci ildə Özbəkistan prezidenti İslam Kərimovun Çin prezidenti Hu Cintao ilə görüşü zamanı hər iki ölkə Pekində "Çin-Özbək dostluğu və əməkdaşlıq müqaviləsi" imzalamışdır.
Özbəkistan Çin əleyhinə Çin uyğur fəallarını geri qaytarmaq üçün əməkdaşlıq edir. Özbəkistanın Baş naziri Abdulla Oripov 26 avqust 2019-cu il tarixli iclasda Çini Özbəkistanın "ən yaxın tərəfdaşı" olaraq xarakterizə etmişdir.
Özbəkistan ərazisinin çox hissəsi bir zamanlar Tan sülaləsi tərəfindən idarə olunurdu və yalnız şimal-qərbdəki kiçik bir torpaq ərazisi Tang sülaləsi tərəfindən idarə olunmurdu. Sui və Tang sülalələri dövründə Orta Asiyanın bəzi ölkələri kollektiv olaraq "Zhaowu doqquz soyad" adlandırıldı.Onlara Kang (indiki Səmərqənddə yerləşir), Anguo (indiki Buxarada yerləşir) və Cao (indiki Səmərqəndin şimalında) daxildir ), Şi Dövləti (indiki Daşkənddə yerləşir), Rays Dövləti (indiki Səmərqəndin cənub-şərqində yerləşən) və He State (indiki Səmərqəndin şimal-qərbində yerləşən); Çin bu qədim ölkələrlə tez-tez ticarət mübadiləsi edir və tez-tez elçilərlə görüşür, Kang Çin, Anguo, Rays və Shiguo musiqi və rəqsi də Çinə tanıdıldı. Kang Guo, Tang sülaləsinə təqdim olunan "qızıl şaftalı" adlı bir şaftalı istehsal etdiyi deyilir. Tang sülaləsindən kömək almaq və Ərəb İmperiyasının istilasına qarşı durmaq üçün Kang Tang sülaləsinə qoşulmağı xahiş etdi və bəzi ölkələr sonradan eyni tələb etdi; buna görə də Tan Sülaləsi bu qədim ölkələrlə birləşərək Ərəb İmperiyasına qarşı çıxdı.
Özbəkistan–Tacikistan münasibətləri
Özbəkistan–Tacikistan münasibətləri — Tacikistan və Özbəkistan arasındakı ikitərəfli diplomatik münasibətlər. Diplomatik münasibətlər 1992-ci ildə qurulub. Ölkələr arasındakı dövlət sərhədinin uzunluğu 1312 km-dir.
== Müqayisəli xüsusiyyətlər ==
== Tarix ==
Sovet İttifaqının dağılmasından sonra hər iki dövlət müstəqillik qazanır. İkitərəfli münasibətlərin hüquqi bazası 111 idarələrarası və dövlətlərarası müqavilələrdən ibarətdir. Münasibətlərin istiqamətini müəyyənləşdirən əsas sənədlərdən biri də 4 yanvar 1993-cü ildə imzalanmış Dostluq, Yaxşı Qonşuluq və Əməkdaşlıq Müqaviləsi və 15 iyun 2000-ci il tarixli Əbədi Dostluq Müqaviləsidir.
1998-ci ildə Özbəkistanın nümayəndəlik səviyyəsində diplomatik nümayəndəliyi Tacikistanın paytaxtında fəaliyyətə başlayır
Ancaq 1995-ci ildən bəri Tacikistan və Özbəkistan arasındakı münasibətlər böyüyən və açıq qarşılıqlı yadlaşma dövrünə q
ədəm qoyur. Özbəkistan səlahiyyətliləri Tacikistanın tədarük olunan neft, neft məhsulları və qaz üçün ədalətli bir qiymət ödəməli olduğunu bildirir.
2009-cu ilin noyabrından 2010-cu ilin fevralına qədər Özbəkistan dəmiryolu işçiləri Tacikistana gedən 400, fevralın əvvəlindən iyuna qədər isə təxminən 2000 vaqona yaxın yükü saxlayırlar. 2011-ci ilin noyabrında Qələbə-Amuzanq xəttindəki partlayışdan sonra bu hissədə bütün Cənubi Tacikistanın nəqliyyat blokadası başlayır.
