* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2003 | ••• | 1.18 |
2004 | •••••••••• | 4.04 |
2005 | ••••••• | 2.70 |
2006 | •••••••• | 3.38 |
2007 | •••• | 1.69 |
2008 | ••••• | 1.71 |
2009 | ••••••••••••• | 5.28 |
2010 | •••••••••••• | 4.81 |
2011 | •••••••••••• | 4.89 |
2012 | ••••••••••• | 4.30 |
2013 | •••••••••••••••••••• | 8.46 |
2014 | •••••••••••• | 4.81 |
2015 | ••••• | 1.70 |
2016 | ••••• | 2.08 |
2017 | ••••••••••• | 4.39 |
2018 | •••••••• | 3.30 |
2019 | •••••• | 2.36 |
2020 | •••• | 1.59 |
1 is. 1. İnsanın və bəzi heyvanların əl və ayaqlarının qurtaracağındakı beş mütəhərrik üzvdən hər biri. Baş barmaq. Şəhadət barmağı. Orta barmaq. Adsız barmaq. Çeçələ barmaq. Barmaqlarının ucunda (yavaşca, ayaqlarının altını yerə vurmadan). // Əlcəkdə barmaq keçirilən yer. 2. Maşın və mexanizmlərin milə oxşar girdə hissəsi – detalı. // Ümumiyyətlə, barmağa oxşayan hər şey. 3. Təkərlərin dəndənəsindən çənbərinə qədər uzanan çubuqların hər biri. 4. Məhəccər, sürahi ağacı. 5. Yaba və şananın hər bir dişi, ucu. 6. Barmaq uzunluğunda, barmaq boyda. [Kərim baba] çubuğun ortasından iki barmaq qədər kəsib, üstünü götürdü. A.Şaiq. // Adətən “bir”, “bircə” sözləri ilə – azacıq, çox az, çox kiçik, çox xırda, bir tikə. Beləcə Mahmud bircə barmaq kağız tapmaq fikri ilə yan-yörəsinə baxa-baxa su başına çatdı. Ə.Əbülhəsən. // Qatı bir mayeyə batırıldıqda bir barmağın aldığı miqdar. Bir barmaq doşab. – [Qaymaqdan] bir barmaq yediyi üçün Nadiri döyürlər, söyürlər… Mir Cəlal. 7. Şeirdə: heca ölçüsü, misralardakı hecaların sayına əsaslanan ölçü. 8. dan. Çalğıçının əsas musiqi melodiyasına uyğun olaraq əlavə etdiyi ahəng. // Simli musiqi alətində (tar, kamança, saz və s.) çalan müəyyən ifaçının işlətdiyi və yalnız ona xas olan xırda musiqi ibarələri. Müxtəlif növlü çalğı alətlərində birgə çalmağa başladıqda, hər çalğıçı öz musiqi alətinin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq, həm də öz bacarığını daha qabarıq surətdə nümayiş etdirmək üçün çalınan musiqinin əsas melodiyası ilə həmahəng olan yeni “guşələr”, “xallar”, “barmaqlar” əlavə etməyə çalışmışdır. Ə.Bədəlbəyli. □ Barmağı yatmamaq – çalmağı öyrənə bilməmək, çalğı alətində ahəngi tuta bilməmək. [Tələbə:] Getdim girdim tar dərnəyinə, tar çalmağa da barmağım yatmadı. Qantəmir. 9. Tənək, nar və s. bu kimi kolların, yaxud çiçəklərin şitil çubuğu. ◊ Barmağı dişində – heyrət içində, matməəttəl. Barmağı olmaq – əli olmaq, xəbəri olmaq, bir işin gizli iştirakçısı olmaq (adətən mənfi mənada). Bu işdə yəqin onun da barmağı var. Barmağına dolamaq – ustalıqla aldatmaq, tovlamaq, ələ salmaq, oynatmaq, sarımaq. Barmağını dişləmək – nə isə bir şey yadına düşərək fikrə getmək; anlamaq, duymaq, başa düşmək. Nəriman barmağını dişlədi, əli ilə başına vurdu. Mir Cəlal. Mən barmağımı dişlədim, anamın qolundan tutub içəri apardım. İ.İbrahimov. Barmaq silkələmək – hədələmək, qorxutmaq. Barmaq uzatmaq – başqasının işinə qarışmaq. Barmaq yeri – bəhanə, girəvə. Barmaqla göstər(il)mək – məşhur olmaq, tanınmaq, adı çıxmaq (yaxşılıqda, ya pislikdə). Bütün kənddə Nazlını barmaqla göstərirdilər. M.İbrahimov. Barmaqla sayılmaq – çox az şey haqqında. Onunçun da indiyədək bizlərdə cürət eləyib ələ qələm alanlar barmaqla sayılıbdır. C.Məmmədquluzadə. Beş barmağı kimi tanımaq – çox yaxşı tanımaq, bilmək, bələd olmaq, təfərrüatına qədər bilmək. [Mahmud xan:] Mən adamlarımı beş barmağım kimi tanıyıram. M.S.Ordubadi.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / barmaq1 Qarşılığı kimi, bəzi türk dillərində ərnək kəlməsi işlədilir: adsız barmaq yerinə, “cicəmuq ərnək” deyirlər, ulu ərnək –“baş barmaq”dır, suq ərnək –“şəhadət barmağı”dır və s. Barmaq bizdə ölçü vahidi də olub, indiki dyum sözünün yerinə işlədilib (baş barmağın diametri əsas götürülüb). Biz bəzən duym sözünü təhrif edərək düymə kimi də işlədirik. Güman edirəm ki, barmaq kəlməsi dırmıq, dırnaq, daraq sözləri ilə qohumdur. “Diş” (çıxıntı) deməkdir. Elə indi də dırmığın dişləri bəzən barmaq kimi işlədilir. Barmaqlıq (pəncərə ilə bağlı çıxıntılı dəmir) sözü də buna müəyyən əsas verir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / barmaq1 BARMAQ I is. İnsan və bəzi heyvanların əl və ayaqlarının qurtaracağındakı beş mütəhərrik üzvdən hər biri. Daş dəyməsin birisinin ayağına; Birisinin barmağına (M.Əliyev). BARMAQ II is. dan. Simli musiqi alətində çalan sazəndənin şəxsi yaradıcılığından doğan ən xırda xallar, çox kiçik, lakin bitkin instrumental epizodlar. BARMAQ III is. Bir işin gizli iştirakçısı olmaq, xəbəri olmaq, əli olmaq. Bu işdə yəqin onun da barmağı var (C.Cabbarlı).
Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / barmaq2 1 I сущ. 1. палец. Adsız barmaq безымянный палец, baş barmaq большой палец, şəhadət barmağı указательный палец, çeçələ barmaq мизинец; barmaq izləri юрид. отпечатки пальцев 2. спица (колеса) 3. черенок 4. штырь 5. сустав II прил. пальцевой. Barmaqla yoxlama мед. пальцевое обследование, barmaq naxışları юрид. пальцевые узоры ◊ barmaq qaldırmaq поднимать, поднять палец; голосовать; barmaq silkələmək грозить пальцем; barmaq basmaq прикладывать руку к чему; barmaq ilə göstərmək пальцем показывать на кого: barmağını gözünə soxmaq kimin тыкать пальцем в кого, во что; barmaqları üstündə yerimək ходить на цыпочках; barmaqla saymaq olar по пальцам можно сосчитать, пересчитать кого, что; barmaq hesabı aparmaq складывать на пальцах; barmağına dolamaq обвести вокруг пальца кого; barmağında oynatmaq kimi вертеть как угодно кем; barmağını da vurmamaq kimə пальцем не тронуть кого; barmağını dişləmək поймать себя на чём-л., опомниться; barmaq yeri qoymaq bir şeydə оставить зацепку, оставить за собой вернуться к чему-л., beş barmağı kimi bilmək знать как свои пять пальцев; barmağından su dammaz зимой снега не выпросишь 2 сущ. муз. бармак: 1. специфические нюансы игры исполнителя 2. очень короткий, но содержательный инструментальный эпизод
Azərbaycanca-rusca lüğət / barmaq1 I. i. 1. (əldə) finger; 2. (ayaqda) toe; baş ~ (əldə) thumb; (ayaqda) big toe; şəhadət barmağı forefinger, index (finger); orta ~ middle finger, third finger; adsız ~ fourth finger, (sol əldə) ring finger; çeçələ ~ little finger; ~ silkələmək to shake* one’s finger (at); to wag one’s finger (at); özgənin işinə ~ soxmaq to meddle with / in other people’s business; ~ qaldırmaq to raise one’s finger; məc. to vote by raising one’s finger; barmağına dolamaq to wind s.o. round one’s finger; d.d. to cheat (d.), to dupe (d.); to deceive (d.), to take* in (d.); bir şeyi beş barmağı kimi bilmək to have* smth. at one’s finger-tips / finger-ends, to know* smth. like the back of one’s hand idiom. II. s. finger; ~ yeri / izi finger-print; ~ ləkəsi fingermark; ~ ucu finger end
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / barmaq1 is. 1) doigt m (əl, əlcək ~ ğı) ; orteil m (ayaq ~ ğı) ; 2) tex. mentonnet m ◊ ~ silkələmək menacer qn du doigt ; ~ sümüyü anat. phalange f ; ayağın baş ~ğı gros orteil m ; adsız ~ doigt annulaire, annulaire m ; baş ~ pouce m (əldə) ; beş ~ğı kimi bilmək connaître sur le bout des doigts ; orta ~ médius m ; çəçələ ~ petit doigt ; şəhadət ~ğı index m ; ~ğa oxşar (~ şəkilli) dactylé, -e ; digité, -e ; digitiforme ◊ ~ğına dolamaq rouler qn (dan.) ; ~ğını (soxmaq) uzatmaq mêler (se) de qch, intervenir vi (ê) ; dans qch, ingérer (s’) dans qch, immiscer (s’) dans qch ; ~ğını gözünə soxmaq mettre le doigt dans qch, montrer qn, qch au doigt ; ~ğını dişləmək reprendre ses sens (və ya ses esprits) ; raviser (se) ; remettre (se) ; ~la göstərmək montrer du doigt ; ~ları üstə sur la pointe des pieds ; ~ları üstündə yerimək marcher sur la pointe des pieds
Azərbaycanca-fransızca lüğət / barmaq1 сущ. 1. тӀуб; ayaq barmaqları кӀвачин тупӀар, куьлер; çeçələ barmaq шанкӀал (гъвечӀи) тӀуб; // тупӀун; barmaq izi тупӀун гел; 2. машин ва механизмра милдиз ухшар элкъвей деталь; тӀуб хьтин, тупӀуз ухшар гьар са затӀ; 3. денде (арабадин чархуна: тупунилай чархунал физвай кьуларикай гьар сад); 4. мегьежрин кӀарас, мегьежар; 5. кьуькуьн, цуьруьгъуьлдин гьар са сас; 6. шиирда: цӀарара авай гьижайрин алцумаг; 7. рах. музыкантди макьамдин ширинвал артухарун патал адаз алава ийидай куьлуь халар; музыкадин ибараяр; barmağı yatmamaq тӀуб ацалт тавун, ритм къаз тахьун (музыкадин алатдал); 8. къелем (нардин, цпицӀдин ва я цуькведин акӀурдай тӀвал); ** barmağı dişində тӀуб сара кьуна, мягьтелвилелди; barmağı olmaq тӀуб хьун, гъил аваз хьун, хабар аваз хьун, са пис кардал чинеба уртах яз хьун; barmağına dolamaq тупӀал элкъуьрун, фендигарвилелди алцурарун, къверигарун, хъачун; barmağını dişləmək тӀуб кӀасун, са вуч ятӀани рикӀел хтуникди фикирдиз фин; гъавурда акьун; barmaq silkələmək тӀуб юзурун (агъурун), гьелягьар кьун, кичӀерар гун; barmaq uzatmaq тӀуб яргъи авун, масадан крарик акахьун; barmaq yeri тупӀун чка, багьна; barmaqla göstər(il)mək тупӀув(ди) къалурун, машгьур хьун, тӀвар акъатун (хъсан ва я пис); barmaqla sayılmaq тупӀарив(ди) гьисабиз хьун (гзаф тӀимил затӀунин гъакъинда); beş barmağı kimi tanımaq вад тӀуб хьиз чир хьун, хъсандаказ ччир хьун, вири патарихъай ччиз хьун (мес. са кас).
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / barmaq