basmaq sözü azərbaycan dilində

1 f. 1. Üstdən sıxmaq, təzyiq etmək, ağırlıq vermək. Qar basıb, ağacın budağını yatırdı. – Nəriman … bu adamın əllərini tutdu, dizi ilə boğazını basdı… Mir Cəlal. // Sıxışdırmaq, itələmək. Seyid Əhməd Seyid Səmədi görən tək camaatı basa-basa (z.) ona tərəf yüyürdü. Ə.Haqverdiyev… 2. Tapdalamaq, ayaqlamaq, basdalamaq. Qarları basa-basa (z), dağları aşa-aşa iki nəfər təhkimçi gəldi. Mir Cəlal… 3. Altına alıb şikəst etmək, əzmək, ya öldürmək. Avtomobil adam basdı. Qatar inək basdı. At uşağı basıb. – Faytonçu atları saxlaya bilməyib, Nurəddini basdı. S.S.Axundov. 4. Qalib gəlmək, məğlub etmək. Düşməni basmaq. // Ötmək, birinciliyi qazanmaq, üstün gəlmək. Uzun pəhləvan balacanı basdı. – Qara məni basınca, mən qaranı basım. (Ata. sözü). [Movlamverdi:] Bəli, bəli, işin həqiqəti budur ki, qara ləkə ağ ləkəni basmasın. C.Məmmədquluzadə. 5. Soxmaq, tıxamaq, dürtmək, təpmək. Şeyləri çamadana basmaq. Pulu cibinə basmaq. – [Musa kişinin] yalnız ağzına dəsmal basdıqda səsi eşidilməz oldu. M.İbrahimov. Nəhayət, bütün fəhlələr köməkləşib, qapağı quyunun ağzına basa bildilər. M.Hüseyn. 6. Qoymaq, keçirmək, geymək. Xan acığından şəbkülahını başına basıb, bir az vəhşi heyvanlartək nərildədi. Çəmənzəminli. 7. Batırmaq, içinə salıb islatmaq. Gönü suya basmaq. 8. Bürümək, qaplamaq, əhatə etmək, qabağını tutmaq, görünməz hala salmaq. Dağları çən basıbdır. Ətrafı tüstü basıb, göz gözü görmür. Göy üzünü bulud basıbdır. // Doldurmaq, yayılmaq. Ətrafı səs basmışdır. Onun şöhrəti aləmi basmışdır. 9. Örtmək. Otağın fərşi çoxdan bəri süpürülməmişdi. Künc-bucağı, tavanı hörümçək toru basmışdı. M.S.Ordubadi. Üstünü şeh və qırov basmış körpə otlar günəşin işıqları altında parıldayırdı. M.İbrahimov. Ayna … yonca basmış bir cığırla kəndə doğru yönəldi. Ə.Məmmədxanlı. 10. Bir şeyin çoxluğunu, sıxlığını, geniş sahə tutduğunu, yayıldığını bildirir. Bağçanı kol-kos basıbdır. Pambığı alaq basıbdır. Sahili su basmışdır. Saqqal basmaq. Tər basmaq. – Qar basmış və ağarıb gedən çöllərdən və təpələrdən başqa bir şey gözə dəymirdi. M.İbrahimov. Xəlilin günəşdən yanmış buğdayı yanaqlarından, tük basmış sərt üzündən uzun müddət vuruşub yorulduğu dərhal sezilirdi. M.Hüseyn. 11. məc. Boğmaq, cəbr etmək, zülm etmək, sıxışdırmaq. [Safo:] Onlar [varlılar] fağırları basan, camaat üstünə xoruzlanan, böyük görəndə arxası yerdə, kiçik görəndə ayaq üstə kəkələnəndirlər. S.Rəhimov. 12. Ansızın hücum etmək, üstünü almaq, üzərinə atılmaq. Çar polisləri tətilçilərin evlərini basırdılar. – [Silahlı adamlar] qoşun gətirib, evi basmağa gəldilər. M.S.Ordubadi. 13. Ağırlıq göstərmək, ağırlıqdan əyilmək. Tərəzinin bir gözü basır, düzəldin. 14. Vurmaq, qoymaq. Möhür basmaq. Damğa basmaq. Naxış basmaq. 15. Örtmək, qapamaq. Qapını basmaq. Pəncərəni bas, toz gəlməsin. – [Mirzə:] Dörd ətrafı işıq tutan zaman qapıları basıb, camaatı işıqdan məhrum etməyin. Ə.Haqverdiyev. [Məsum kişi] dərhal qapını basıb, mətbəxə qayıtdı. Mir Cəlal. 16. məc. dan. Özünü tərifləmək, öymək, goplamaq (çox vaxt tərkiblərdə işlənir). Görün yenə nə özündən basır. Basıb bağlamaq. – Tərbiyəsiz uşaq kimi, boş-boşuna hırıldama; Baş-qulağın düzəlməyib, çox da basıb guruldama. M.Ə.Sabir. 17. dan. k.t. Mayalandırmaq (heyvanlar haqqında). 18. Tutmaq; aramsız, dalbadal atmaq, üzərinə yağdırmaq. Daşa basmaq. Gülləyə basmaq. – [Molla Abbas:] Axır mən haraya gedim? Uşaqlar məni daşa basır. C.Məmmədquluzadə. 19. İtələmək, kənara çəkmək. Arabanı irəli bas. Stolu bir az dala bas. Kitabları yana bas ki, yer açılsın. 20. Yırtmaq, dağıtmaq, parçalamaq, öldürmək. Canavar inək basıbdır. – İkindi çağı idi. Obada “Dursunu ayı basmış!” – deyə səs qopdu. A.Şaiq. 21. Örtmək, keçmək, addamaq, aşmaq. Əşrəf üç yaşına basmış(dı). A.Şaiq. 22. Bir sıra isimlərə qoşularaq, mürəkkəb feil və müxtəlif ifadələr düzəldilir; məs.: yuxu basmaq, vahimə basmaq, bağrına basmaq, ayaq basmaq və s.

2 Qalib gəlmək, məğlub etmək. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Adımı neynirsən? Basmısan, kəs!  (“Koroğlunun Dərbənd səfəri”)                                                   * Koroğlu dedi: – İgid, bu dəfə basdım, kəsəcəyəm. (“Koroğlunun Dərbənd səfəri”) Mayalamaq, mayalandırmaq (heyvanlar haqqında). (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Bir gün ilxıçılardan biri Mirzəyə xəbər gətirdi ki, Ceyhun çayından bir at çıxıb iki madyana basıb, sonra qayıdıb suya giriblər. (Paris nüsxəsi, 1-ci məclis)

1 soxmaq — tıxamaq — dürtmək

2 ötmək — keçmək — adlamaq — aşmaq

3 yırtmaq — dağıtmaq — parçalamaq

4 tutmaq — yandırmaq

5 vurmaq — qoymaq

6 örtmək — qapamaq

7 boğmaq

8 batırmaq

9 qoymaq — keçirmək

10 tapdalamaq — ayaqlamaq — basdalamaq

11 sıxmaq — əzmək

12 basmaq bax 1. tapdalanmaq; 2. soxmaq; 3. yıxmaq; 4. udmaq II

1 BASMAQ – AÇMAQ Dərhal qapını basıb, mətbəxə qayıtdı (Mir Cəlal); Aç gözün, gözlərinin qurbanı; Bir tamaşa elə, gör dünyanı (A.Səhhət). BASMAQ – BURAXMAQ Nəriman... bu adamın əllərini tutdu, dizi ilə boğazını basdı (Mir Cəlal); Barmaqları boşalıb kağızı buraxdı. B.Talıblı.

1 1. давить, напирать; 2. победить, побороть, одолевать, брать верх; 3. густо, сплошь покрыть, зарасти, обрастать; 4. нападать, совершать набег, налет; 5. заваливать, засыпать; 6. задавить, переехать кого-нибудь; 7. печатать, отпечатывать, оттискивать, прессовать; 8. жрать, лопать;

2 глаг. 1. сдавливать, сдавить, надавливать, надавить, нажимать, нажать. Zəngin düyməsini basmaq нажать на кнопку звонка 2. класть, вкладывать, вложить, вдвигать, вдвинуть внутрь чего-л. 3. покрывать, покрыть, закрывать, закрыть, заволакивать, заволочь (туманом и пр.). Göyün üzünü bulud basdı тучи заволокли небо 4. задавливать, задавить, переехать кого 5. впихивать, впихнуть, запихивать, запихать, набивать, набить, вталкивать, втолкнуть, заталкивать, затолкнуть 6. печатать, отпечатать, оттискивать, оттиснуть. Kitab basmaq печатать книгу 7. разг. брать, взять верх над кем, побеждать, победить кого, что. Düşməni basmaq победить врага 8. овладевать, овладеть, обуять, охватывать, охватить 9. густо покрываться, сплошь покрыться, зарастать, зарасти, обрастать, обрасти. Alaq basmaq зарасти сорняком 10. заваливать, завалить, засыпать 11. надвигать, надвинуть, нахлобучивать, нахлобучить. O, papağını gözünün üstünə basıb gedirdi он шёл, надвинув шапку на глаза 2. втыкать, воткнуть 13. прикладывать, приложить, накладывать, наложить 14. наводнять, наводнить, затоплять, затопить. Əkini su basıb вода затопила посевы 15. окунать, окунуть. Suya basmaq kimi окунуть в воду кого, что 16. тискать, тиснуть, притиснуть ◊ ayaq basmamaq hara не переступать порог чего, не ходить куда-л., ни ногой; bağrına basmaq kimi прижать к сердцу кого; vahimə basmaq испытывать страх; yuxu basmaq клонить ко сну

1 f. 1. (itələmək) to push (d.); 2. (əzmək) to crush (d.), to press (d.); düyməni ~ to press / to push the button; 3. (qalib gəlmək) to defeat (d.), to come* over (d.), to fight* down (d.); 4. (alaq basmaq) to be* overgrown (with); 5. (nəqliyyat vasitəsilə) to run* over (d.), to knock down (d.); 6. (su basmaq); to flood; Şaxtanı su basdı The shaft was flooded; 7. (qar) to cover (d.); Yeri qar basmışdı Snow covered the ground; 8. tər ~ to break* into a sweat; 9. (çap etmək) to print (d.); ◊ ayaq ~ to go* (to), to visit (d.); 10. (suya) to dip (d.); bir kəsi suya ~ to give* smb. a dip; 11. (papağı) to pull; papağı gözünün üstünə ~ to pull one’s cap over one’s eyes

2 bax üstünlüyü əldə etmək

1 f. presser vt, actionner vt, fouler vt (keçə haqq.) ; infester vt (həşərat haqq.) ; appuyer vi sur qch ; couvrir vt ; recouvrir vt ; pousser vt ; imprimer vt ; avoir le dessus sur qn ; être envahi, -e par qch ; couvrir (se) de qch ; plonger vt (suya basmaq) ; zəngin düyməsini ~ presser le bouton de sonnette, appuyer sur le bouton de sonnette ; pedalı ~ actionner vt (və ya appuyer sur) une pédale ; su ~ inonder vt ; noyer vt ; kitab ~ imprimer un livre ; bağrına ~ serrer contre son coeur ; vahimə ~ éprouver une peur (essuyer une peur) ; sinəsinə ~ serrer contre sa poitrine

1 гл. 1. (винелай) илисун, чуькьуьн, заланвал гун; 2. чуькьуьн, атӀумарун; 3. кьуьл гун, кӀвачик кутун, тӀуш гун, тӀушунун; 4. кутуна хасаратвал авун ва я кьин (мес. машиндик, арабадик, балкӀандин кӀвачерик ва мс.); 5. кӀаник кутун, магълуб авун; уфтан хьун; 6. ччимун; // хусун, кутун, илисиз-илисиз (ччимиз-ччимиз) ттун (мес. затӀар сандухда); // гьалсун, алукӀун (мес. бармак); 7. къене ттуна куьцӀуьрун, (винелай илисна) кутун (мес. хам цик); 8. кьун; əkini alaq basıbdır ник эчӀелди кьунва; // кӀевун (мес. цифеди, гумади, чигеди); qar basmaq живеди кьун; // акьалтун (мес. яд); 9. тӀушунун, акъатун, хьун; tər basmaq гьекьеди тӀушунун; 10. къачун, гьатун, чукӀун, акъатун; iy basmaq ниди къачун; 11. пер. зулум авун, чуькьуьн; 12. хабарсуз вегьин, садлагьана гьужум авун, винел пад кьун; 13. заланвиляй агъуз хьун (мес. терездин са хел); 14. илисун, ягъун, эцигун; damğa basmaq тагъма илисун; 15. игисун, игисна кӀевун, акьалун (мес. рак, дакӀар); qapını bas рак игиса; 16. пер. рах. вичи-вич тарифун, вичи-вичел дамахун, туп ягъун; 17. рах. х.м. маяламишун (гьайванрин гьакъинда); 18. ...хура ттун, гун; ара датӀана ягъун; daşa basmaq къванцин хура ттун, къван гун; 19. атӀумарун, са къерехдихъ авун (чӀугун) (мес. араба, стол ва мс.); 20. вегьин, кьун, пад-падун, кьин, кукӀварун (мес. жанавурди, севре); 21. элячӀун, фин, ккам вегьин (мес. аялди вад яшуниз); ** ayaq basmaq кил. ayaq; bağrına basmaq кил. bağır; yuxu basmaq ахвари кьун (тӀушунун), ахвар агалтун; vahimə basmaq кичӀ акатун, гзаф кичӀе хьун.

1 basmak, tabetmek