* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 sif. 1. Görmək qabiliyyətini itirmiş, gözü görməyən. Kor uşaq. Kor qoca. – Kor quşun yuvası öz-özünə düzələr. (Ata. sözü). Kor rəssam əlini oğlunun başına çəkərək gülümsədi. İ.Əfəndiyev. □ Kor etmək (eləmək) – gözlərini çıxartdırmaq. [Alı kişi:] bir paşanın sözü ilə məni kor elədin. “Koroğlu”. Bir parasın Şah İsmayıl özü kor edibdir, bir parasın Şah Abbas özü, … onlar məsrəfdən çıxıbdır, bir zada yaramazlar. M.F.Axundzadə. Kor olmaq – görmək qabiliyyətini itirmək. Bir azdan sonra Hacının bir gözü kor oldu. Ə.Haqverdiyev. [Qurbanqulunun] əvvələn, bir gözü çiçəkdən kor olmuşdu, ikinci də, burnu qəribə iri idi… T.Ş.Simurq. 2. is. Kor adam. Korlar məktəbi. Korlar üçün əlifba. – Dullara və yetimlərə və şillərə və korlara ianət və himayət göstərilsin. M.F.Axundzadə. Dilənçilərin duaları, korların sızıltısı … deyirdi ki, imperatorun konsulxanası açıqdır. M.S.Ordubadi. [Mehriban:] …Korlar işığı, gözəlliyi necə duyurlarsa, mən də məhəbbəti eləcə hiss edirəm. İ.Əfəndiyev. // Zəif görən, gözü pis görən. 3. məc. Ətrafdakı hadisələri, işləri görməyən, dərk etməyən, başa düşməyən, hiss etməyən. [Cahan:] Bəs mənim gözlərim kordur?! Ü.Hacıbəyov. [Əbdül:] Mənim gözüm kor deyil. Ə.Haqverdiyev. [Südabə:] Gözəlliyə qarşı kordur gözlərin. H.Cavid. // məc. Küt, qanmaz, anlamaz, cahil. [Elxan:] Saxlan oyunlar oyuncağı, tapdanmış qul! Hədəfsiz kor kütlə! C.Cabbarlı. Savadsız, elmsiz insan kordur. M.İbrahimov. 4. məc. Qatı, kəsif, bərk. Getdikcə ətraf dərələr kor dumanla doldu. S.Rəhimov. [Xan:] Bu kor qaranlıqda bu azğın seli keçmək olmayacaq, gərək dan ağarmasını gözləyək. M.Rzaquluzadə. // məc. Aydın olmayan, bəlli olmayan, yaxşı seçilməyən; zəif. Kor işıq. 5. Qoşulduğu sözlərə pislik, məşumluq məfhumu verir: Kor tale. Kor qüvvələr. – Axı bunlar nədir ki, əlində kor fələyin; Kaş çiçəyi olaydın, eyvandakı dibçəyin. B.Vahabzadə. 6. məc. Çıxış yolu olmayan, ardı kəsik olan. Kor xətt. Kor küçə. □ Kor çay coğr. – heç bir hövzəyə tökülməyib yarıda quruyan çay. // Pəncərəsi olmayan, pəncərəsiz. Evin kor divarı. 7. Qaranlıqda, dumanlı havada yalnız cihazların köməyi ilə icra edilən. Kor uçuş. Təyyarənin kor enişi. ◊ Kor bağırsaq anat. – yoğun bağırsağın, soxulcanvari çıxıntısı olan hissəsi. Kor qalmaq – cəhalətdə qalmaq, maarif işığından məhrum olmaq, dünyadan xəbərsiz olmaq. [Rüstəm:] Mən kor qaldım, savadsız oldum. S.Rəhimov. Kor qoymaq – 1) dağıtmaq, xaraba qoymaq, heçə çıxarmaq, puç etmək. [Aslan bəy:] Sən mənim ətək-ətək tökdüyüm pulu, çəkdiyim zəhməti kor qoydun. A.Şaiq. [Qızıl Arslan:] Eldənizin yurdunu kor qoydun, mənim belimi sındırdın. M.S.Ordubadi; 2) məc. cəhalətdə saxlamaq, gözünü bağlı qoymaq, maarif işığından məhrum etmək. Köhnə zamanın üzü qara olsun, yaxşıca kor qoydu babanı. Mir Cəlal. Kor quruş (qəpik) – bir qəpik də olsa. [Pərzad] həm Əlidən oldu, həm də Vəlidən: kəbindən bir kor quruş gəlmədi. Mir Cəlal. Kor düyün – 1) açılması çətin olan düyün; 2) məc. həlli çətin olan məsələ. Kor etmək – heç etmək, yox etmək, puça çıxarmaq. Sözüm bəyənilib, işim saz olub; Sən Allah, siftəmi kor eyləməynən. Aşıq Ələsgər. Kor ilan zool. – cücülərlə bəslənən ilanabənzər sürünən heyvan. Kor yapalaq – 1) bayquş; 2) məc. məşumluq, nəhslik simvolu kimi işlənir. Gözünün üstündə Buxara papaq; Əntərə bənzəyir o kor yapalaq. S.Vurğun. Bu olan iş deyil, o kor yapalaq; Məni pəncəsindən buraxmaz ki, sağ. M.Rahim. Kor olmaq – gözü tutulmaq, suyu kəsilmək. Bulağın gözü kor olubdur. Kor olsun! – qarğış, nifrət məqamında işlənir. Dam üstədir damımız; Qoşadır eyvanımız; Sən ordan bax, mən burdan; Kor olsun düşmanımız. (Mahnı). [Pəri:] Laçınım, kor olsun Pərin, mən sənin başına bəla gətirdim. Ə.Məmmədxanlı. Kor öküz kimi – heç bir iş görməyən, fəaliyyətsiz. [Bayraməli bəy:] …Rəsul ağa, sən heç zəhmət çəkib yerindən tərpənmə, necə ki, yatmısan elə də kor öküz kimi yat… N.Vəzirov. Kor siçan zool. – yer altında yaşayan gəmirici; köstəbək. Kor tutduğun( u) buraxmaz – tərs, inadkar, yekəbaş adam haqqında. Kor höcət – tərs, inadcıl, höcət adam haqqında. Heç kəsi bəyənmir, özü də ki, kor höcətin lap böyüyüdür. M.Süleymanov. Kor çiban – başı olmayan, gözsüz çiban. Kor şeytan – guya insanlara pislik gətirən mövhumi qüvvə… Şeytandan murad həmin kor şeytandır ki, taskülahından zınqırov asılıb. C.Məmmədquluzadə. Adamlar həmişə bir fəlakətə, uğursuzluğa düçar olanda kor şeytandan görərdilər. Mir Cəlal. Kor şeytan deyir ki…, kor şeytan nə deyir… – bax dəli şeytan deyir… (“dəli”də). Yurdu kor olmaq (qalmaq) – öləndən sonra nəsli qalmamaq, yurduna sahib duran övladı qalmamaq. [Şiraslan] Əmiraslan babasına hiss etdirmək istəyirdi ki, onun yurdu kor deyildir. S.Rəhimov. [Hacı:] Mən elə-belə adam deyiləm ki, yurdum kor qalsın, sabah başımı yerə qoyandan sonra var-dövlətimin başına qarğa-quzğun yığışsın. Mir Cəlal. Lənət sənə, kor şeytan! – bax lənət.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / kor2 1 прил. слепой: 1. лишенный зрения, способности видеть. Kor qoca слепой старик, kor gözlər слепые глаза 2. перен. не замечающий, не видящий происходящего вокруг 3. перен. невежественный, непросвещенный. Kor kütlə слепая масса, elmsiz insan kordur без знаний человек слеп 4. перен. плохо различаемый, слабый. Kor işıq слепой свет 5. перен. действующий, проявляющийся стихийно, случайный. Kor tale слепая судьба, kor fələk слепая фортуна, злой рок, kor təsadüf слепой случай 6. перен. не имеющий выхода, продолжения. Kor dalan слепой тупик 7. перен. без окна. Evin kor divarı слепая, глухая стена дома (без окон) 8. совершаемый, производимый без участия зрения, без видимых ориентиров. Kor uçuş слепой полет II в знач. сущ. слепой, слепая: 1. человек, лишенный зрения. Korlar cəmiyyəti общество слепых, korlar üçün əlifba азбука для слепых 2. человек, обладающий слабым зрением, плохо видящий; зоол. kor ilan слепун, kor siçan слепыш, kor yapalaq сыч, сова; kor yağış слепой дождь; kor dərə геогр. слепая долина; kor eləmək, etmək: 1. ослеплять, ослепить (лишить зрения кого- л.) 2. сводить, свести на нет; kor qalmaq1 ослепнуть: 1. потерять зрение, лишиться зрения 2. перестать замечать, понимать происходящее ◊ kor qalmaq2 остаться темным (не получить образования); kor qoymaq: 1. оставлять, оставить кого-л. без образования; 2. сводить, свести на нет что-л.; kor olmaq: 1. быть слепым(-ой); 2. см. kor qalmaq1; 3. вносить, внести беспорядок во что-л.; расстраивать, расстроить что-л.; 4. губить, погубить что-л.; kor olsun! пусть ослепнет! kor qəpik də verməmək гроша медного не давать (не дать); kor qəpiyə də dəyməz гроша ломаного не стоит; kor düyün гордиев узел (трудноразрешимая задача); kor şeytan черт полосатый; проклятый, распроклятый черт; kor şeytan deyir ki, … так и подмывает …, так и хочется …, так и тянет …; korlar şəhəri deyil … не на тех напал; не обманешь; yurdu kor olmaq быть (остаться) без наследника, не иметь продолжателя рода; lənət sənə, kor şeytan! lənət kor şeytana! тьфу ты, пропасть! тьфу, ты черт! 2 прил. диал. тупой, нережущий
Azərbaycanca-rusca lüğət / kor1 I. i. a blind, a blind person; ◊ Kor kora kor deməsə bağrı partlayar at. söz. ≅ The pot calls the kettle black; Kor koru tapar, su da çuxuru at. söz. ≅ Birds of a feather flock together II. s. 1. (gözü görməyən) blind; bir gözü ~ blind in one eye; tamam ~ stone-blind; bat-blind; ~ adam a blind man* / person; ~ yapalaq brown owl, branowl; ~ etmək: 1) to blind (d.); (güclü işıqla) to dazzle (d.); 2. bax korlamaq; ~ olmaq to become* / to get* blind; bir gözü(ndən) ~ olmaq to become* / to get* blind in one eye; to lose* the sight of one eye; 3. məc. (yalnız bir çıxışı olan) blind; ~ küçə blind street; ~ cığır blind path; ~ xiyaban blind alley; ~ quyu blind ditch; ~ bucaq riyaz. obtuse angle; ◊ ~ qoymaq (dağıtmaq, uçurmaq) to destroy (d.), to ruin (d.), to demolish (d.); (ziyan vurmaq) to shatter damage (d.); ~ bəxt / tale rough luck, ill-fate
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / kor1 is. aveugle m ; tamam ~ aveugle né, -e, aveugle de naissance ; ~ etmək 1) aveugler vt ; rendre vt aveugle ; éblouir les yeux ; 2) ~ olmaq devenir vi (ê) aveugle ; perdre la vue ; hənd. ~ bucaq obtusangle m
Azərbaycanca-fransızca lüğət / kor1 1. прил. буьркьуь; kor adam буьркьуь кас; // kor etmək (eləmək) буьркьуь авун, вилер акъудиз тун; kor olmaq буьркьуь хьун, вилериз ахкун тавун; 2. сущ. буьркьуьди, буьркьуь кас; korlar məktəbi буьркьуьбурун школа; kor kora rişxənd edər. Ata. sözü буьркьуьда буьркьуьдаз буьгьда; 3. пер. гъавурдик квачир, гъавурда такьар, кьиле затӀ авачир; авам, буьндуьгуьр, къанмаз; 4. пер. къати, чӀулав (мес. циф); 5. пер. вилеривди кьатӀуз тежер; зайиф; çırağın kor işığı чирагъдин буьркьуь экв; 6. пер. акъатдай рехъ авачир, гуьгъ атӀанвай (мес. куьче); // kor çay геогр. буьркьуь вацӀ, гьуьлуьв, вирив ва мс. агакь тавуна зуранал кьуру жезвай вацӀ; 7. пер. дакӀар авачир (мес. кӀвалин цал); 8. мичӀи ва я циф авай гьавада вилериз такваз приборрин куьмекдалди ийизвай; kor uçuş йифен мичӀивилик (ва я цифедикай) затӀни такваз (буьркьуьдаказ) лув гун (самолётди); ** kor bağırsaq анат. буьркьуь рад; kor qalmaq авамвиле (мичӀивиле) амукьун, марифдин экуьникай магьрум хьун, дуьньядикай хабарсуз хьун; kor qoymaq а) чукӀурун, харапӀадиз элкъуьрун; гьич авун, пуч авун; б) пер. авамвиле хуьн, марифдин экуьникай магьрум авун; kor quruş (qəpik) чат кепек, са кепекни; kor düyün а) буьркьуь тӀвал, штӀухар фейи тӀвал, ахъайиз гзаф четин тӀвал; б) пер. штӀухар алай кар, штӀух, гьялун гзаф четин месэла; kor etmək гьич авун, пуч авун; kor ilan зоол. буьркьуь гъуьлягъ, гъуьлягъдиз ухшар пепеяр недай галчӀур жедай са гьайван; kor yapalaq а) тӀиб, байкъуш; б) пер. буьркьуь сункь, нягьсвилин символ; kor olmaq пер. яд амукь тавун, кьурун, вил кӀев хьун (мес. булахдин); kor olsun! буьркьуь хьу(ра)й! вилер кьурай! (къаргъиш); kor öküz kimi буьркьуь яц хьтин (хьиз), са карни тийир (тийиз), ваякьан (хьиз); kor siçan зоол. крот (чилин кӀаник яшамиш жедай саралайдай чакъвалайдай са гьайван); kor tutduğun(u) buraxmaz. Ata. sözü буьркьуьда кьурди ахъайдач (терс, гьуьжеткар касдикай рахадамаз); kor höcət гзаф терс, гьуьжеткар кас; kor çiban буьркьуь буьвел, кӀуф авачир буьвел, курд; kor şeytan гуя инсанриз писвал ийидай са къува; yurdu kor olmaq (qalmaq) гум атӀун, несил хкатун, кӀвализ (къулаз) иесивалдай велед амукь тавун; lənət sənə, kor şeytan! кил. lənət.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / korI (Naxçıvan) üzümdə və pambıqda olan xəstəlik adı. – Qozaları kor basıb II (Ağdam, Şərur, Zəngilan) küt, kəsməyən. – Ə:, pıçax kordu, bülöyü gəti, munu itiliyəx’ (Ağdam)
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.