Maq (hərf)
𐕌 (səslənməsi /m/, transkripsiyası M, m) — Alban əlifbasının 29-cu hərfi. Matenadaran MS 7117 əlyazmasında hərfin adı erm. Մա́կ (Mák) kimi verilmişdir. Tədqiqatçılar Jost Gippert və Wolfgang Schulze'nin fikrincə bu hərfin əsl adını təyin etmək üçün ermənicə sözdəki diakritik işarələrə fikir vermək lazımdır. Bu işarə udlaqlaşmış tələffüzü göstərə bilər (*mˤaḳ), lakin sözün son samitinin dilardı artikulyasiyası da nəzərə alınmaqla "Maq̇" versiyasını da irəli sürmək olar. Erməni tədqiqatçı Aşot Abramyan qrafemin gürcü əlifbasındakı Ⴋ hərfinin baş-aşağı forması hesab edirdi.
Fabio Maqrini
Fabio Maqrini (23 dekabr 1965) — İtaliyalı kişi ağır atlet. 105 kq çəki dərəcəsində yarışır və beynəlxalq yarışlarda İtaliyanı təmsil edir. Fabio Maqrini dünya çempionatlarında iştirak etmişdir. Son dəfə 1999 Ağır atletika üzrə Dünya Çempionatında mübarizə aparmışdır.
Fəraməz Maqsudov
Maqsudov Fəraməz Qəzənfər oğlu (20 mart 1930, Naxçıvan – 30 iyul 2000, Bakı) — fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, akademik, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının (AEA) prezidenti (1997–2000).
== Həyatı ==
Fəraməz Maqsudov 1930-cu il martın 20-də Azərbaycan Respublikası Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. Maqsud xanın nəslindəndir.
Fəraməz Maqsudov 1948-ci ildə Naxçıvan şəhərindəki 1 nömrəli məktəbi qızıl medalla bitirmişdir.
== Elmi fəaliyyəti ==
1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) fizika–riyaziyyat fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1959-cu ildə fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, 1974-cü ildə fizika-riyaziyyat elmləri doktoru elmi dərəcələrini, 1976-cı ildə professor elmi adını almış, 1976-cı ildə AEA-nın müxbir üzvü, 1980-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir. 1954–2000-ci illərdə Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunda əyani aspirant, kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi, baş elmi işçi, elmi işlər üzrə direktor müavini, direktor vəzifələrində çalışmışdır. AEA Fizika-Riyaziyyat və Texnika Elmləri Bölməsinin akademik-katibi (1980–1997), AEA prezidenti (1997–2000), 1994–2000-ci illərdə Dövlət Ali Ekspert Komissiyasının sədri, Milli Məclisin üzvü olmuşdur.
F.Maqsudov 2000-ci ildə Bakıda vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda dəfn edilmişdir.
== Əsas elmi nailiyyətləri ==
F.Maqsudovun əsas elmi tədqiqatları funksional analiz, differensial tənliklər və funksiyalar nəzəriyyəsi sahəsinə aiddir.
Fərəməz Maqsudov
Maqsudov Fəraməz Qəzənfər oğlu (20 mart 1930, Naxçıvan – 30 iyul 2000, Bakı) — fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, akademik, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının (AEA) prezidenti (1997–2000).
== Həyatı ==
Fəraməz Maqsudov 1930-cu il martın 20-də Azərbaycan Respublikası Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. Maqsud xanın nəslindəndir.
Fəraməz Maqsudov 1948-ci ildə Naxçıvan şəhərindəki 1 nömrəli məktəbi qızıl medalla bitirmişdir.
== Elmi fəaliyyəti ==
1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) fizika–riyaziyyat fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1959-cu ildə fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, 1974-cü ildə fizika-riyaziyyat elmləri doktoru elmi dərəcələrini, 1976-cı ildə professor elmi adını almış, 1976-cı ildə AEA-nın müxbir üzvü, 1980-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir. 1954–2000-ci illərdə Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunda əyani aspirant, kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi, baş elmi işçi, elmi işlər üzrə direktor müavini, direktor vəzifələrində çalışmışdır. AEA Fizika-Riyaziyyat və Texnika Elmləri Bölməsinin akademik-katibi (1980–1997), AEA prezidenti (1997–2000), 1994–2000-ci illərdə Dövlət Ali Ekspert Komissiyasının sədri, Milli Məclisin üzvü olmuşdur.
F.Maqsudov 2000-ci ildə Bakıda vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda dəfn edilmişdir.
== Əsas elmi nailiyyətləri ==
F.Maqsudovun əsas elmi tədqiqatları funksional analiz, differensial tənliklər və funksiyalar nəzəriyyəsi sahəsinə aiddir.
Fəth-i Maqsud (Nəmin)
Fəth-i Maqsud (fars. فتح مقصود) — İranın Ərdəbil ostanının Nəmin şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 48 nəfər yaşayır (8 ailə).
Hans Maqnus Enzensberqer
Hans Maqnus Enzensberqer (11 noyabr 1929[…], Kaufboyren, Bavariya, Veymar Respublikası – 24 noyabr 2022, Münxen) — alman yazıçısı.
1949–1954 illərdə Erlangen, Freyburq, Hamburq və Sorbonna universitetlərində germanistika, ədəbiyyatşünaslıq və fəlsəfə üzrə təhsil almışdır. Almandilli müəlliflərin birliyi "Qrup 47"-nin üzvü, 1965–1967 illərdə "Kursbux" jurnalının redaktoru, aylıq "Transatlantik" mədəniyyət jurnalının təsisçilərindən biri olmuşdur.
Hunor və Maqor
Hunor və Magor — Ural-Altay və macar mifologiyalarında mifik xaqanlar. İki qardaşdırlar. Hunların və macarların atası olaraq qəbul edilərlər. Hunor Hun qolunu, Magor isə Macar qolunu təmsil edər. Macarlara günümüzdə Avropada verilən iki ad (Magyar və Hungar) yenə burada qaynaqlanar. Kimi fikirlərə görə əslində mənşəyi çox qədim qədər uzanmaqdadır və Skif mənşəli söylencelerin inkişafıyla meydana gəlmişdir. Hunor, qardaşı Magor ilə birlikdə müqəddəs bir maralın arxasında dənizi keçərək macarıstan torpaqlarına çatar. Hunorun nəslindən Attila Xanın gəldiyi deyilər. Magorun nəslindən isə Almos gəlir. Başqa bəzi orta asiya əfsanələrində Skiflərin qurucusu olan iki qardaşdırlar.
Karl Aksel Maqnus Lindman
Karl Aksel Maqnus Lindman (isv. Carl Axel Magnus Lindman; 6 aprel 1856, Halmstad[d] – 21 iyun 1928, Adolf-Fredrik[d], Stokholm leni[d]) — İsveç botaniki və rəssamı.
Kim Maqnus
Kim Maqnus (21 iyul 1998) — Cənubi Koreyalı xizək yürüşçüsü. Kim Maqnus Cənubi Koreyanı 2018-ci ildə Cənubi Koreyada təşkil edilən XXIII Qış Olimpiya Oyunlarında təmsil etdi.
== Karyerası ==
Kim Maqnus birinci dəfə Olimpiya Oyunlarına 2018-ci ildə qatıldı. O, Cənubi Koreyada baş tutan XXIII Qış Olimpiya Oyunlarında kişilər klassik sprint yarışlarında iştirak etdi. Maqnus 3:22.36 saniyəlik nəticəsi ilə 80 atlet arasında 49-cu yeri tutdu və növbəti mərhələyə vəsiqə qazana bilmədi.
Kobus maqnoliyası
== Təbii yayılması: ==
Vətəni Yaponiya və Koreyadır.
== Botaniki təsviri: ==
Ən iri və soyuğadavamlı maqnoliya növlərindən biridir. Vətənində hündürlüyü 25-30 m-ə, mədəni şəraitdə hündürlüyü 10 m-ə çatan, yarpağı tökülən ağacdır. Təbii şəraitdə çayların ətrafında, bəzən bataqlıq sahələrdə digər yarpağı tökülən ağaclarla birgə bitir. Cavanlıqda çətiri ensiz-piramidal, sonra şarşəkilli olur. Çiçəkləri ağ rəngli, diametri 10 sm-ə qədər, xoş ətirlidir. Yazda yarpaqların açılmasına qədər çiçəkləyir. Tez böyüyür. Yarpaqları enli, yumurtaşəkilli, uzunluğu 10-12 sm, eni 4-6 sm, üst tərəfi parlaq yaşıl, alt tərəfi açıq yaşıl rənglidir. Saplaqların uzunluğu 2,5 sm-dir.
Kosta Maqriyev
Kosta Maqriyev (oset. Мæргъиты Иосифы фырт Къоста; 15 iyul 1922, Znaur rayonu, Cənubi Osetiya Muxtar Vilayəti – 15 yanvar 2018) — Cənubi Osetiya şairi və tərcüməçisi. Gürcüstan SSR Nazirlər Sovetinin "Beşillik Plan Salnaməsi" mükafatı laureatı. Cənubi Osetiyanın əməkdar mədəniyyət işçisi.
== Bioqrafiyası ==
1922-ci ildə Mimilotkau kəndində kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Prinev kəndindəki yeddi illik məktəbi bitirdikdən sonra Avnev kəndindəki orta məktəbdə təhsilini davam etdirir. Orta təhsilini 1941-ci ildə tamamlayır. Böyük Vətən müharibəsi başlayandan sonra Qırmızı Ordu sıralarına çağırılır. 1941-ci ilin sonuna qədər İrəvanda və Bakıda hərbi aerodromlarda xidmət edir, sonra Kurqanın ayrı-ayrı artilleriya kəşfiyyat diviziyasına göndərilir. Kursk döyüşündə iştirak edir.
Krav-maqa
Krav-maqa (ivr. קרב מגע: "yaxın döyüş") — İsrail hərbçiləri tərəfindən inkişaf etdirilən və hal-hazırda istifadə edilən döyüş sənətlərindən biridir. Krav-maqa İsrail Silahlı Qüvvələri tərəfindən müəyyən dəyişikliklər edilərək istifadə edilir. Döyüş sənətindən müəyyən öldürmə texnikaları çıxarılaraq İsrail hərbiçiləri tərəfindən özünümüdafiə məqsədilə istifadə edilir.
== Etimalogiyası ==
Təmas mənası verən maga (מגע) ifadəsi ilə "döyüş" mənasını verən krav (קרב) ifadəsindən ibarətdir. Digər dillərə əsasən yaxın döyüş olaraq tərcümə edilir.
Leptis-Maqna
Leptis-Maqna — Karfagen imperiyasının və Roma Liviyasının görkəmli bir şəhəri idi.
e.ə 7-ci əsrdə Finikiyalılar tərəfindən əsası qoyulan şəhər Roma İmperatoru Septimi Severin nəzdində geniş şəkildə inkişaf etdirildi. Roma legionu 3-cü Avqustan şəhəri bərbər hücumlarından qarşı qorumaq üçün burada yerləşdi. 238-ci ildə III Qordian tərəfindən legionun dağıdılmasından sonra, 3-cü əsrin sonlarında şəhər basqılara daha da açıq oldu. Diokletian şəhəri əyalət paytaxtı olaraq bərpa etdi və şəhər 439-cu ildə vandalların hakimiyyəti altına düşənə qədər yenidən rifah içində böyüdü. 533-cü ildə Leptis-Maqna Bizans İmperiyasına birləşdirildi. Lakin bərbər basqınları hələ də davam edirdi və şəhər heç vaxt əvvəlki əhəmiyyətini bərpa edə bilmədi. Leptis-Maqna təxminən 647-ci ildə Müsəlman hakimiyyəti altına düşdü və sonradan tərk edildi.
Şəhərin xarabalıqları indiki Liviyanın əl-Xüms şəhərində, Tripolinin 130 kilometr (81 mil) şərqində yerləşir. Bura Aralıq dənizindəki ən yaxşı qorunan Roma abidələri arasındadır.
Levan Maqalov
Maqalov Levan Laursab oğlu — 1917-ci ilin dekabrında Müsəlman korpusunda xidmətə dəvət edilmiş gürcü hərbçisi, Tatar süvari alayının komandiri, Şamxor hadisəsinin fəal iştirakçısı, polkovnik, knyaz.
== Həyatı ==
Levan Laursab oğlu Maqalaşvilli 1879-cu ildə gürcü knyazı Laursab Maqalaşvillinin və Mariya Melikişvillinin ailəsində dünyaya göz açıb. Nikolayev kavaler məktəbini bitirib
== Döyüş yolu ==
Terek kazaklarının ordusunda olub. 1900–1901-ci illər arası Çinə yürüşdə iştirak edib. Amur Kazak Dəstəsinin tərkibində Rus-Yapon müharibəsində iştirak edib. Birinci dünya müharibəsinin iştirakçısıdır georgiyevsk kavaleridir. 1917-ci ilin dekabrında general-leytenant Əliağa Şıxlinskinin komandanlığı altında əsası qoyulmuş Müsəlman korpusunda xidmətə dəvət edilmişdir. O, həmin korpusun Gəncədə yerləşən Tatar süvari alayına komandir təyin edilmişdi. Alay komandiri kimi Maqalov 1918-ci ilin yanvarında Zaqafqaziya hökumətinin qərarı ilə Şamxor ətrafında rus ordu hissələrinin tərk-silah olunmasında fəal iştirak etmişdir. Bakıda hakimiyyəti ələ keçirmiş və 1918-ci ilin martında Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı törətmiş bolşevik daşnak qüvvələrinə qarşı mübarizə üçün Zaqafqaziya hökuməti tərəfindən göndərilən hərbi hissə və bölmələrə də polkovnik Maqalov rəhbərlik etmişdi.
M. Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası
Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyası — Bakıda konsert kompleksi. Filarmoniya binası 1910–1912-ci illərdə mülki-mühəndis Qavril Ter-Mikelovun layihəsi əsasında Niyazi küçəsi (keçmiş Sadovaya küçəsi) və İstiqlaliyyət küçəsinin (keçmiş Nikolayevskaya küçəsi) kəsişməsində, sonradan Filarmoniya bağı adlandırılmış park (keçmiş adı Qubernator bağı) ərazisində inşa edilmişdir. Dövlət Filarmoniyası isə 25 may 1936-cı ildə yaradılmışdır.
== Binası ==
=== Tarixi ===
1910-cu ilə kimi Bakıda şəhər varlılarının əylənməsi üçün taxtadan pavilyon mövcud idi. Suvaqlanmış və əhənglənmiş bu taxta bina "Ağ klub" adlandırılırdı. Bina Bakı qalasının Şirvan qapısı yaxınlığında yerləşirdi. Bir dəfə gecə güclü xəzri nəticəsində binada yanğın başlayır və "Ağ klub" tamamilə yanaraq məhv olur. Binanın qəsdən yandırılması da ehtimal edilir. 1910-cu ildə "Ağ klub"un yanaraq məhv olmasından sonra şəhərdə zənginlərin əylənməsi üçün yeni bina inşa edilməsinə ehtiyac var idi.
Binanın layihəsinin hazırlanması mülki-mühəndis Qavriil Ter-Mikelova həvalə edilir.
MAQATE
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (ing. International Atomic Energy Agency) və ya qısaca BAEA (ing. IAEA) — BMT-nin ixtisaslaşdırılmış agentliyi.
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (AEBA), nüvə enerjisindən sülh istifadəsini təşviq etmək və nüvə silahları da daxil olmaqla, onun hər hansı bir hərbi məqsəd üçün istifadəsinə maneə törətmək istəyən beynəlxalq bir təşkilatdır.
== Təşkilatın yaradılması ==
BAEA, 29 iyul 1957-ci ildə müstəqil bir təşkilat kimi yaradılmışdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatından öz beynəlxalq müqaviləsi ilə qurulmuş olsa da, statusuna görə həm Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasına, həm də Təhlükəsizlik Şurasına məlumat verir.
== Fəaliyyəti və məqsədləri ==
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin Avstriyanın Vyana şəhərində qərargahı var. Beynəlxalq Atom Enerjisi Təşkilatının Toronto, Kanada və Yaponiyanın Tokio şəhərində yerləşən iki "Regional Təhlükəsizlik Təşkilatları Ofisləri" var. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin Nyu-Yorkda, ABŞ-də və İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşən iki əlaqə bürosu var. Bundan əlavə, AEBA Seibersdorf, Avstriya, Monako və Triest şəhərlərində yerləşən laboratoriya və tədqiqat mərkəzlərinə malikdir.
Manaba Maqamedova
Manaba Ömərovna Maqomedova (5 noyabr 1928, Kubaçi[d], Dağıstan MSSR, RSFSR, SSRİ – 10 mart 2013, Mahaçqala, Dağıstan, Rusiya) — məşhur metalişləmə rəssamı. SSRİ (1960) və Rusiya Rəssamlar İttifaqının üzvü, Dağıstan xalq artisti (1978), Rusiya Federasiyasının əməkdar artisti (2003) olub.
Uzun illər Tbilisidə yaşayıb və çalışıb. Tbilisi şəhərinin fəxri vətəndaşıdır (2010). Milliyyətcə dargidir.
Rəssamın yaradıcılığına heyran olan Rəsul Həmzətov onun haqqında: "Demək olar ki, uşaq əllərinin ağır metalı emal etdiyini təsəvvür etmək mümkün deyil. Yaratdığı əsərlərdə mükəmməl gözəllik haqqında poetik bir yuxu görürəm" deyərək şeirini ona həsr etmişdi.
== Həyatı ==
Manaba Maqomedova irsi zərgər ailəsində anadan olub. O, 7 yaşına qədər nənəsinin yanında yaşamışdır.
1935-ci ildən başlayaraq Manaba Maqomedovanın həyatının çox hissəsi Tiflisdə keçmişdi və burada o, yaradıcı baxışlarının formalaşmasına təsir edən qədim gürcü mədəniyyəti ilə təmasda olmuşdu.
Manaba Maqomedova
Manaba Ömərovna Maqomedova (5 noyabr 1928, Kubaçi[d], Dağıstan MSSR, RSFSR, SSRİ – 10 mart 2013, Mahaçqala, Dağıstan, Rusiya) — məşhur metalişləmə rəssamı. SSRİ (1960) və Rusiya Rəssamlar İttifaqının üzvü, Dağıstan xalq artisti (1978), Rusiya Federasiyasının əməkdar artisti (2003) olub.
Uzun illər Tbilisidə yaşayıb və çalışıb. Tbilisi şəhərinin fəxri vətəndaşıdır (2010). Milliyyətcə dargidir.
Rəssamın yaradıcılığına heyran olan Rəsul Həmzətov onun haqqında: "Demək olar ki, uşaq əllərinin ağır metalı emal etdiyini təsəvvür etmək mümkün deyil. Yaratdığı əsərlərdə mükəmməl gözəllik haqqında poetik bir yuxu görürəm" deyərək şeirini ona həsr etmişdi.
== Həyatı ==
Manaba Maqomedova irsi zərgər ailəsində anadan olub. O, 7 yaşına qədər nənəsinin yanında yaşamışdır.
1935-ci ildən başlayaraq Manaba Maqomedovanın həyatının çox hissəsi Tiflisdə keçmişdi və burada o, yaradıcı baxışlarının formalaşmasına təsir edən qədim gürcü mədəniyyəti ilə təmasda olmuşdu.
Maqdalena Oqurek
Maqdalena Oqurek (pol. Magdalena Agnieszka Ogórek; d. 23 fevral 1979, Rıbnik, Polşa) — Polşa tarixçisi, humanitar sahə üzrə elmlər doktoru. Polşa prezidentliyinə namizəd (2015).
== Elmi fəaliyyəti ==
Maqdalena Oqurekin əsas işlərindən biri kilsə tarixini araşdırmaqdır.
Maqdalena adası
Maqdalena adası — Çilinin Aysen vilayəti ərazisində yerləşir. Maqdalena Adası Milli Parkı ərazisinin bir hissəsini əhatə edir. Ən hündür nöqtəsi sönmüş Montalat vulkanıdır. Dağın hündürlüyü 1,659 metrdir. Adanın sahəsi 2025 km², sahil xətdinin uzunluğu isə 435,5 km təşkil edir.
Maqdalena çayı
Maqdalena çayı — ölkənin qərb hissəsindən təxminən 1528 kilometr (949 mil) şimala doğru axan Kolumbiyanın əsas çayıdır. Onun drenaj hövzəsi ölkə ərazisinin 24% -ni təşkil edən və əhalisinin 66% -nin yaşadığı 273.000 kvadrat km (105.000 kv m) bir sahəni əhatə edir. Adını bibliya xadimi Mary Magdalene'dən alıb. Magdalena yalnız yağış suları ilə dolu olduğundan, hövzə mövsümündə, çayın aşağı hissəsində su artdıqca daşqınlar çoxalır. Bu, aprel-may və sentyabr-noyabr aylarında Magdalena çayını görməyə gedərkən nəzərə alınmalıdır.
== İstiqamət ==
Magdalena çayının qaynağı Kolumbiyanın cənubundadır. Çay, şimaldan şərqə, iki kordilleralar arasındakı böyük bir vadidə axır. Təxminən doqquz dərəcə şimalda sahil düzənliyinə çatır, sonra 100 km (62 mil) qərbə doğru hərəkət edir, şimalda Bocas de Ceniza olaraq bilinən bölgədəki Barranquilla şəhərində Karib dənizinə çatır.
== Balıq ==
Cauca çayı və digər qolları daxil olan Magdalena çayı hövzəsi balıqlarla çox zəngindir. 2008-ci ilə qədər hövzədə 213 balıq növü məlum idi.
Maqdalin çubuqlucası
Maqdalin çubuqlucası (lat. Philadelphus magdelenae) — hortenziyakimilər fəsiləsinin çubuqluca cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Çində yabanı halda bitir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 3-5 m olan koldur. Zoğları cavan vaxtı tüklü olur, sonradan isə çılpaqlaşır. Yaşlı budaqları qonur və ya sarımtıl-qonur rəngli olub, soyulan qabıqla örtülmüşdür. Yarpaqları yumurtavari və ya yumurtavari-neştərşəkilli, uzunluğu 2,5-6 sm, eni 1-2 sm-dir. Uc hissəsi sivri, qaidəsi pazvari və ya dairəvi, kənarları xırda dişlidir. Üst tərəfdən sıx, qısa tüklü, alt tərəfdən isə biz və sıx tükcüklərlə örtülmüşdür. May ayının ikinci yarısından iyun ayının əvvəllərinə qədər çiçəkləyir.
