May
May (lat. Majus) — Qriqorian təqviminin beşinci ayı . Adını qədim Roma tanrısı Mayyadan götürüb. 31 günü var.
"May" sözü bəşəriyyətə Bizans İmperiyasından keçib.
Maia yaz ilahəsi olan və yaşlı Romalı Faokugotnup və onun həyat yoldaşı Vulcanın qızı olduğu fərziyyə edilir.
1 may — Yaz və əmək bayramı
17 may — Beynəlxalq elektrorabitə günü
18 may — Beynəlxalq muzeylər günü
21 may — Beynəlxalq kosmos günü
31 may — Beynəlxalq tütünsüz həyat günü
9 may — Qələbə Günü
28 may — Respublika günü.
10 may
10 may — Qriqorian təqvimində ilin 130-cu günü. (uzun ildə 131-ci)
Bu tarixdə ilin sonuna 235 gün qalır.
XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 27 aprel tarixinə uyğun gəlir.
1291 — Şotlandiya zadəganları kral seçilənə qədər İngiltərə kralı I Eduardın səlahiyyətlərini tanıyıblar.
1534 — Jak Kartye Nyufaundlenda səfər edib.
1774 — XVI Lüdovik və Mariya Antuanetta Fransanın kralı və kraliçası olublar.
1824 — London Milli Qalereyası ictimaiyyətə açılıb.
1922 — ABŞ Kinqmen rifini ilhaq edib.
1940 — İkinci Dünya Müharibəsi: Almaniya bombardmanları səhvən Almaniyanın Frayburq şəhərini bombalayıblar.
1941
İkinci Dünya Müharibəsi: Londonda Böyük Britaniya İcmalar palatasına Lüftvaffe tərəfindən havadan zərbələr endirilmişdir.
11 may
11 may — Qriqorian təqvimində ilin 131-ci günü. (uzun ildə 132-ci)
Bu tarixdə ilin sonuna 234 gün qalır.
XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 28 aprel tarixinə uyğun gəlir.
330 — Konstantinopol təqdis olunub.
1502 — Xristofor Kolumb dördüncü və son səyahətinə çıxıb.
1858 — Minnesota ABŞ-nin 32-ci ştatı olub.
1949 — Braziliya milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb.
1997 — Şahmat oynayan superkompüter Deep Blue son oyununda Harri Kasparovu məğlub edərək dünya çempionu olan şahmatçını klassik matç formatında məğlub edən ilk kompüter oldu.
2013 — Türkiyənin Reyhanlı şəhərində törədilən partlayışda 52 nəfər ölüb.
1974 — An-2 təyyarəsi Qax rayonunda qəzaya uğramışdır.
12 may
12 may — Qriqorian təqvimində ilin 132-ci günü. (uzun ildə 133-cü)
Bu tarixdə ilin sonuna 233 gün qalır.
XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 29 aprel tarixinə uyğun gəlir.
2008 — Çinin Sıçuan əyalətində baş verən zəlzələ nəticəsində 69.000-dən nəfər çox həyatını itirmişdir.
1994 — Azərbaycan və Ermənistan arasında Qarabağ müharibəsi bitmişdir.
1995 — Azərbaycan və Venesuela arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.
2017 — Bakıda 2017 İslam Həmrəyliyi Oyunlarının açılışı olmuşdur.
2021
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Qaragöl istiqamətindən irəliləyərək Ermənistanın 3,5 kilometr ərazisini ələ keçirib.
Şuşada 30 ildən sonra Xarıbülbül Musiqi Festivalı keçirilib.
13 may
13 may — Qriqorian təqvimində ilin 133-cü günü. (uzun ildə 134-cü)
Bu tarixdə ilin sonuna 232 gün qalır.
XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 30 aprel tarixinə uyğun gəlir.
1989 — Böyük tələbə qrupları Tyananmen meydanına daxil olub, aclıq aksiyasına başlayırlar.
2020 — Lesoto və Madaqaskarda ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb.
2017 — 2017 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Diana Hacıyeva "Skeletons" mahnısı ilə 14-cü yeri tutmuşdur.
14 may
14 may — Qriqorian təqvimində ilin 134-cü günü. (uzun ildə 135-ci)
Bu tarixdə ilin sonuna 231 gün qalır.
XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 may tarixinə uyğun gəlir.
1796 — Edvard Cenner təbii çiçək xəstəliyinin ilk peyvəndini həyata keçirib.
1900 — II Yay Olimpiya Oyunları Parisdə keçirilib.
1948 — İsrail müstəqil dövlət elan edilib və müvəqqəti hökumət qurulub.
1955 — Soyuq müharibə: Sovet İttifaqı daxil olmaqla, səkkiz kommunist bloku ölkəsi Varşava Müqaviləsi Təşkilatı adlı qarşılıqlı müdafiə müqaviləsi imzalayıb.
1970 — Andreas Baader Ulrike Maynhof, Qudrun Ensslin və başqaları tərəfindən həbsdən azad edildi. Bu Qırmızı Ordu Fraksiyasının formalaşmasında mühüm məqam oldu.
1973 — ABŞ-nin ilk kosmik stansiyası olan Skylab orbitə buraxılıb.
16 may
16 may — Qriqorian təqvimində ilin 136-cı günü. (uzun ildə 137-ci)
Bu tarixdə ilin sonuna 229 gün qalır.
XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 3 may tarixinə uyğun gəlir.
1929 — Hollivudda ilk "Oskar" mükafatı mərasimi keçirilib.
1966 — Çin Kommunist Partiyası Mədəni İnqilabın başlanğıcını qeyd edən "16 May Bildirişi"ni nəşr edib.
2009 — 2009 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Aysel Teymurzadə və Arəş "Always" mahnısı ilə 3-cü yeri tutmuşdur.
18 may
18 may — Qriqorian təqvimində ilin 138-ci günü. (uzun ildə 139-cu)
Bu tarixdə ilin sonuna 227 gün qalır.
XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 may tarixinə uyğun gəlir.
1804 — Fransa Senatı Napoleon Bonapartı Fransanın imperatoru elan edib.
2009 — Tamil İlamin Azadlıq Pələngləri Şri-Lanka hökuməti tərəfindən məğlub olaraq iki tərəf arasında təxminən 26 illik vətəndaş müharibəsinə son qoydu.
2020 — Kiribati və Mavrikidə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb.
1992
Azərbaycan və Moldova arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.
Qarabağ müharibəsi: Ermənistan Silahlı Qüvvələri Laçın rayonunu işğal edib.
2013 — 2013 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Fərid Məmmədov "Hold Me" mahnısı ilə 2-ci yeri tutmuşdur.
2019 — 2019 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Çingiz Mustafayev "Truth" mahnısı ilə 8-ci yeri tutmuşdur.
Jessica May
Cessika Mey (5 dekabr 1993, Paranasiti[d], Parana ştatı) — Braziliya əsilli Türk televiziya aktrisası.
May (ad)
May — ad.
May Ayzava —
May Kyokava —
May Nakaçi —
May Ziyadə —
Digər
May — Qriqorian təqviminin beşinci ayı.
May Ata
May Ata — türk mifologiyasında varlıq tanrısıdır. Digər adı Pay (Bay) Atadır. İnsanların qoruyucusudur. Göyün üçüncü qatında oturar. Buddizmin təsiriylə Maitreya adlı tanrı ilə eyniləşdirilmişdir. Tunquslarda Mayın adı verilən bir ruhlar tanrısı vardır və kainatı yaratdığına inanılar. Bu tunqus tanrısı yeni doğulan körpələrə ruh verir. Tunguslar Mayın adlı lütfkar və yaradıcı tanrılarını da ağla gətirir. Altay mifologiyasında, Ülgənin göyün üçüncü qatında olduğuna inanılan iki oğlundan biridir. Ülgənin, insanların hamisi və piri sayılan oğludur.
May Ayzava
May Ayzava (d. 10 sentyabr 1980) — Yaponiyalı keçmiş qadın futbolçu.
Yaponiya milli komandasının heyətində 5 oyun keçirib, 4 qol vurub.
May Kyokava
May Kyokava (d. 28 dekabr 1993) — Yaponiya qadın futbolçusu.
Yaponiya milli komandasının heyətində 5 oyun keçirib.
May Nakaçi
May Nakaçi (d. 16 dekabr 1980) — keçmiş Yaponiya qadın futbolçusu.
Yaponiya milli komandasının heyətində 30 oyun keçirib.
May Narva
May Narva (est. Mai Narva; doğ. 22 oktyabr 1999, Tallin, Estoniya) — Eston şahmatçı. Qadınlar arasında beynəlxalq qrosmeyster (2014).
May Narva şahmatçılar ailəsində anadan olub. O, eston şahmatçılar Boris Rıtovun və Merike Rıtovanın nəvəsi, FİDE ustası Yaan Narvanın və qadınlar arasında şahmat üzrə Estoniya çempionu Regina Narvanın isə qızıdır.
Üç dəfə qadınlar arasında şahmat üzrə Estoniya çempionatlarında qalib olub: 2014, 2016 (əlavə turnirdən sonra), 2017. 2014-cü ildə Batumidə U16 yaş qrupunda qızlar arasında Avropa çempionu olub. 2015-ci ildə Karpaçda Estoniyanın qızlardan ibarət komandasının heyətində U18 yaş qrupunda Avropa komanda birinciliyinin qalibi olub. Estoniyanı şahmat olimpiadalarında təmsil etmişdir (2014, 2016).
May Ziyadə
May Ziyadə (ərəb. مي زيادة, 11 fevral 1886, Fələstin, Suriya vilayəti, Osmanlı imperiyası – 17 oktyabr 1941, Qahirə, Misir krallığı[d]) — Nazaretdən yazıçı. Cübran Xəlil Cübranla məktublaşdı.
May böcəyi
May böcəyi (lat. Melolontha melolontha) - Lövhəbığlar fəsiləsinin melolontha cinsinə aid sərtqanadlı.
May böcəyinin bədəni 2;2,5 sm uzunluğundadır. Bədəni silindrik formada olub açıq qəhvəyi rəngdədir. May böcəyinin bədəni 3 hissədən: baş, döş, qarıncıqdan ibarətdir. May böcəyinin başı düzünə birləşmişdir. O, başını aşağı əyə bilir. Baş hissəsində 6 buğumdan ibarətdir. Başda ağız,1 cüt bığcıq, mürəkkəb (fasetli) gözləri var. İki ağız tipi var: gəmirici və sorucu.
May dişqurtlayanı
Böyük dişqurtlayan (lat. Ammi majus) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin dişqurtlayan cinsinə aid bitki növü.
Birillik ot bitkisi olub, kiçik ağ çiçəkləri olmaqla, iri çiçəklərınin diametri 15 sm, çiçək qrupu isə mürəkkəb çətirdir. Düz, çılpaq, şırımlı gövdəli, hündürlüyü 100-140 sm-dir. Yuxarı hissəsi budaqlanan, gövdə budağındakı yarpaqları orta saylıdır. Yarpaq lövhəcikləri iki, hətta üç lələkvari bölünmüş olur. Meyvəsi sallaq, kiçik, uzunluğu 2-3 mm, eni isə 1 mm-dir.
Yetişmiş və qurudulmuş mədəni birillik ot bitkisi olan böyük amminin meyvələri xammal olaraq toplanılır. Meyvələrini bitki ölüşkəyən zaman toplanılır. Mərkəzi çətirindəki meyvələri yetişməyə başladıqda bitki toplanılmalı və qurudulmalıdır.
May gülü
Maygülü (lat. Podiceps) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin maygülükimilər dəstəsinin maygülülər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.
Azərbaycanda Maygülü cinsinə 5 növ daxildir.
May inciçiçəyi
May inciçiçəyi (lat. Convallaria majalis) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinin i̇nciçiçəyi cinsinə aid bitki növü. Xoş ətirli, zəhərli, Asiya və Avropanin soyuq iqliminə tab gətirən, torpaqda kökümsov gövdələr yaradaraq çoxalan, çoxillik ot bitkisidir. Yayın sonunda kökmsovlar yuxarı dik pörələr verir.
Yabanı çoxillik bitkidir. Yarpaqları cüt-cüt yerləşən, qından, oval-neştərvari və ya uzunsov-ellipsvari, zirvəsi itiuclu, bütövkənarlı, çılpaq, yaşıl, qövsəbənzər damarlı olub, uzunluğu 10-20 sm, eni isə 3-8 sm-ə bərabərdir. Çiçəkləri (çiçəkqrupları) 5-10 (20) ədəd sarımtıl-ağ rəngli olub, açıq-yaşıl rəngli govdə üzərində birtərəfli yumşaq fırça ilə qurtarır. Çiçək saplağı üzərində əyilmiş çiçəkləri bölünmüş çiçək altlığının əsası ilə əhatə olunmuşdur. Çiçək yatağı sadə, çiçək tacına bənzər, zəngvarı olub, 6 dişlidir. Erkəkciklərin sayı 6, qısa saplaqlı, yuxarı yumurtalıqlı, genişlənmiş dişicik ağızcığından ibarətdir.
May itburnusu
May itburnusu (lat. Rosa majalis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü. Azərbaycanın dağ-meşə zonalarında və kolluq yerlərində geniş yayılmışdır.
Dərman məqsədilə meyvələrindən istifadə olunur. Meyvələri adətən sentyabr-oktyabr aylarında toplanır və quruducularda 70-80 temperaturda qurudulur. Meyvələrin rəngi çəhrayıdan parlaq-qırmızı rəngə keçəndə onları toplamaq məsləhətdir.
May itburnusu meyvəsinin tərkibində C vitamini, karotin, B1, B2, K və P vitaminləri, karotinoidlər, flavonoidlər, 18 %-ə qədər şəkər, 4 % aşı maddəsi, 3,7 % limon və alma turşuları, pektin maddələri, dəmir, manqan, fosfor, kalsium duzları və s. vardır. Ona görə də bu meyvələrdən çox zəngin polivitaminli xammal kimi təbabətdə geniş istifadə olunur.
May itburnusunun meyvələrindən dəmləmə, konsentrat, şərbət və mürəbbə şəklində bir sıra xəstəliklərin müalicəsində, məsələn skorbutin, C və P Hipo – və avitaminozların, raxitin, qızılyelin, qanazlığının, vərəmin, sidik və öd yolları xəstəliklərində geniş istifadə edirlər.
May İnqilabı
May İnqilabı (İspan: Revolucion de Mayo) -1810-cu ilin mayında Rio de la Plata vitse-krallığı dövründə Buenos-Ayresdə baş verən və Sisnerosun vəzifəsindən uzaqlaşdırılmasına səbəb olan bir sıra siyasi və ictimai hadisələr. Bu tədbirləri Buenos Ayresin ispan əsilli, lakin tacın bölgədəki siyasətindən narazı olan aristokratları təşkil edirdi. Hadisələr çox zorakılığa və geniş qarşıdurmaya səbəb olmadı, lakin1816-cı il iyulun 9-da Argentinanın müstəqilliyinə gətirib çıxaran prosesin başlanğıcını göstərmək üçün Argentina tarixşünaslığına əsaslanaraq, rəsmi olaraq elan edilən inqilab termini onlara tətbiq olundu.
1810-cu il mayın 18-də Buenos-Ayresdə Sevilya Xuntasının devrildiyi və İspaniyanın fransızlar tərəfindən işğal edildiyi məlum oldu. Vitçe kral Baltasar Hidalqo de Sisnerosun legitimliyi sual altında idi. Mayın 22-də Buenos-Ayres Bələdiyyə Şurasının açıq iclası keçirildi və bu iclas mayın 23-də səhər saatlarında qərar verdi, bu qərara görə Sisneros istefa verməli və parlament yaratmaq üçün bütün səlahiyyətləri bələdiyyəyə verməli idi. Mayın 24-də Sisneros müvəqqəti prezident və qoşunların baş komandanı təyin edildi və bu, xalqın qəzəbinə səbəb oldu, bu isə Buenos-Ayresin mərkəzi meydanında etiraz aksiyaları və ordunun üsyanı ilə nəticələndi. Mayın 25-də naibin yekun istefası elan edildi və müvəqqəti hökumət orqanının — aşağıdakı tərkibdə olan Birinci Xuntanın yaradılması elan edildi:
Kornelio Saavedra — prezident.
Manuel Alberti.
Miqel de Askvenaqa.
Vyentyan may
Vyentyan may (laos ວຽງຈັນໃໝ່, Viengchanmay, hərf. lo – hərf. Yeni Vyentyan) — Laos hökuməti tərəfindən paytaxt və ən böyük şəhər Vyentyanda nəşr olunan laosdilli həftəlik qəzet. Əvvəlcə o, "Vyentyan post" adlanırdı, lakin 1975-ci ildə Laos Xalq İnqilab Partiyası (LXİP) hakimiyyəti ələ keçirəndən sonra adı dəyişdirilmişdir. Bu, hökumətin və LXİP-nin mövqeyini əks etdirir.
May-Tay
May-tay rom, kürasao, orşad siropu və təzə sıxılmış laym şirəsindən hazırlanan kokteyldir. Tiki mədəniyyətinin xarakterik kokteyllərindən biridir.
Mütəmadi içki kimi təsnif edilir və Beynəlxalq Barmenlər Assosiasiyasının (İBA) “Müasir klassiklər” kateqoriyasında rəsmi kokteyllərindən biridir.
Viktor J. Bergeron 1944-cü ildə Oklend, Kaliforniya, ABŞ-da yerləşən "Trader Vic's" restoranında May-tay icad etdiyini iddia etdi. "Treyder Vic"-in sələfi "Donn Beach", bunun əvəzinə ilk dəfə 1933-cü ildə yaratdığını iddia etdi, baxmayaraq ki, uzun müddətdir ki, həmkarı Beach əslində May-tayın onun QB Cooler kokteylinə əsaslandığını iddia etdiyini söylədi. Don the Beachcomber-in resepti Vic-dən daha mürəkkəbdir və bəziləri onun dadının tamamilə fərqli olduğuna inanır. Digərləri hesab edir ki, inqrediyentlərdəki fərqə baxmayaraq, QB Cooler dadı olduqca oxşardır.
May-tay 1953-cü ildə Bergeron Matson Company otelləri Royal Hawaiian Hotel və Moana Hotel üçün kokteyl menyusu yaratdıqda Havayda təqdim edildi. Kokteyl hitə çevrildi və 1959-cu ildə "ən yaxşı turist cəlbedici" adlandırıldı. Sonrakı illərdə, ananas, portağal şirəsi və tünd rom Havayda istehsal olunan "May-tayda geniş istifadə olunmağa başladı.
Cümə məscidi (Maykop)
Maykop Cümə məscidi adıq Мыекъуапэ йы гурыт мэщыт — Adıgey Respublikasının Maykop şəhərinin əsas katedral cümə-məscidi. Adıgey Respublikası və Krasnodar Diyarı Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin yerləşdiyi yerdir. Məscidin tikinti Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin keçmiş vəliəhdi-Əl-Qasimi qəbiləsinin üzvü Хalid Bin Sakr-əl-Qasiminin şəxsi vəsaiti hesabına inşa edilmişdir. Məscidin imamı İbrahim Şxalaxovdur.
XIII əsrdə Şimali Qafqaz Qızıl Ordanın tərkibinə daxil oldu və adıgeylər də daxil olmaqla əhalinin əksəriyyəti Özbək xanın (1312-1342)dövründə islamı qəbul etdi.
XVII əsrdə Osmanlı səyyahı Övliya Çələbi dağlarda yaşayan adıgeyləri ziyarət edərək, "Adıgeylərin Allah dininə sitayiş etdiyini və donuz əti yemədiyini" bildirir.
XIX və XX əsrin əvvəllərində, Adıgey kəndlərinin əksəriyyətində bir neçə məscid fəaliyyət göstərirdi.
Sovet dövründə, din əleyhinə kampaniya çərçivəsində tarixçilər və publisistlər islamın Adıgey tarixinə və mədəniyyətinə təsirini minimuma endirməyə çalışırdılar. Mistik təsəvvürlərə və insanların sadə cahilliyinə əsaslanan qədim bütpərəst dinlərin öyrənilməsinə üstünlük verilirdi. Ateist məqsədlər üçün, adıgeylərin güclü islam tərəfdarlarının olmadığı barədə yalançı bir nəzəriyyə hazırlanmışdı.
Daan Maynqheer
Daan Maynqheer (13 aprel 1993 – 28 mart 2016, Ayaçço) — Belçikalı velosiped yarışçısı. Maynqheer 2016 Kriterium İnternəşinl turnirinin birinci mərhələsi zamanı ürək ağrılarından əziyyət çəkdiyi üçün iki gün xəstəxanada qaldıqdan sonra dünyasını dəyişmişdir.
Dayaq (maye dinamikası)
Dayaq və ya saxlanma itkisi — mayelər dinamikasında, bir maye içərisində hərəkət edən cismə təsir edən daşıma qüvvəsinin - hücum bucağının (AOA) kritik qiyməti keçməsinə görə - azalması və ya yox olması nəticəsində cismin maye içərisində özünü saxlaya bilməməsidir.
Cismin özünü saxlaya bilməməsinin müxtəlif səbəbləri mövcuddur. Ən əsas olan iki səbəb aşağıdakılardır:
Daşıyıcı səth üzərində tələb olunan maye sürətinin əldə edilməsinin mümkün olmaması;
Nəzarət və ya daşıma səthləri üzərində meydana çıxan axıntı ayrılığı.
Aviavasitələrdə dayaq kritik hücum bucağının aşıldığı hər vəziyyətdə “sürətdən müstəqil olaraq” reallaşır. Yəni dayaq bu bucağın keçildiyi bütün sürətlərdə reallaşır.
Saxlanma itkisinə bütün qanad məruz qala biləcəyi kimi, nəzarət səthlərinin olduğu qanad hissələri də qala bilər. Hər ikisi də nəzarət itkisinə, dolayı yolla saxlanma itkisinə səbəb olacaqdır. Məsələn, ox bucağı verilmiş qanadlarda qanad ucunda olan nəzarət səthləri, təyyarədən və qanadın hamısından daha əvvəl saxlanma itkisinə uğrayır. Buna görə də, daşınma mərkəzi ağırlıq mərkəzinin qabağına keçir və bu da pozitiv yunuslama momenti meydana gətirir. Yəni təyyarə, burnunu qaldırma meylinə girir.
Devil May Cry
Devil May Cry (デビル メイ クライ, Debiru Mei Kurai, azərb. İblis də ağlaya bilər) — Yaponiya istehsalı olan və "Campcom" tərəfindən hazırlanan videooyun seriyası. Eyni zamanda bu oyun "Daimi bəla" filminin davamı olaraq da bilinir.
Oyunun sujet xətti yarı-mələk və yarı-iblis olan Dantenin anası hələ o uşaq ikən öldürüldükdən sonra qisas almaq məqsədilə bütün iblisləri öldürməyə başlamasından ibarəttir.
Devil May Cry (anime)
Devil May Cry (デビル メイ クライ, Debiru Mei Kurai, azərb. İblis də ağlaya bilər) — Şin İtaqakinin rejissorluğu ilə Madhouse studiyası tərəfindən Devil May Cry video oyununun motivləri əsasında 2007-ci ildə çəkilmiş anime serialı. Yaponiyada 14 iyun 2007-ci ildən 6 sentyabr 2007-ci ilə kimi yayımlanmış və 12 seriya davam etmişdir.
Dərbənd mayakı
Dərbənd mayakı — Rusiya Federasiyasının ən cənub mayakıdır. Mayak Dağıstanın Dərbənd şəhərində yerləşir.
Mayak Rusiyanın qorunan abidələri və UNESCO Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
Dərbənd qədim zamanlarlar liman şəhəri olmasına baxmayaraq, burada XIX əsrə qədər limanların əsas atributlarından sayılan mayakın olması barədə məlumat yoxdur.
Rusiya imperiyasına məxsus gəmilər Dərbənd qalası rayonuna XVI əsrin 60-cı illərində yan almışlar. Bu zaman ruslar Xəzər dənizinin qərb sahillərinə gərbi yürüşlər təşkil edirdilər.
I Pyotr Xəzər dənizində Rusiyanın təsir dairəsini artırmaq və Baltik-Xəzər dəniz yolunu inkişaf etdirməklə Avropa-Şərq arasında ticarət əlaqələrini qurmaq məqsədilə 1722—1723-cü illərdə Rusiya imperator donanamasının köməyi ilə Xəzəryanı bölgələrə hərbi yürüşünü təşkil etmişdir. Bunun nəticəsində Dərbənd və Bakı kimi tratüji əhəmiyyəti olan şəhərlər ələ keçirilir.
1826—1828-ci illərdə baş vermiş Rusiya-İran müharibəsi sonrası Rusiya Xəzər dənizində yeganə hərbi gücə çevrildi. rus və fars ticarət gəmiləri isə dənizdə sərbəst dolaşma hüququ əldə etdi.
Elnur Quliyev (mayor)
Elnur Eldar oğlu Quliyev (25 iyul 1984; Füzuli rayonu, Azərbaycan SSR — 2 oktyabr 2020; Füzuli rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mayoru, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
Elnur Quliyev 1984-cü il iyulun 25-də Füzuli rayonunda anadan olub. Onun əmisi — Nazim Quliyev Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhididir. 1993-cü ilin avqustunda Füzuli rayonunun Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilməsindən sonra Quliyevlər ailəsi Beyləqan rayonunun Qəhrəmanlı qəsəbəsində yaşamağa başladılar. 1991–2001-ci illərdə Qəhrəmanlı qəsəbə tam orta məktəbində təhsil alıb. 2002–2006-cı illərdə isə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbində (AAHM) "Artilleriya" ixtisası üzrə ali təhsil alıb. Ailəli idi. Bir oğlu və bir qızı yadigar qaldı.
Elnur Quliyev 2006-cı ilin iyulundan 2007-ci ilin iyununa qədər Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Təlim Tədris Mərkəzində (TTM) "Yerüstü Artilleriya Tağım Komandiri" Kurslarında olub.
Elnur Quliyev 2007–2013-cü illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Gəncə şəhərində yerləşən "N" saylı hərbi hissəsində "leytenant" hərbi rütbəsində xidmət edib.
Elnur Əliyev (mayor)
Elnur Adil oğlu Əliyev (16 avqust 1976, Dədəli, Füzuli rayonu, Azərbaycan SSR – 3 aprel 2016, Cəbrayıl rayonu) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mayoru. 2016-cı ildə Aprel döyüşləri zamanı şəhid olub, ölümündən sonra "Vətənə xidmətə görə" ordeni (III dərəcəli) ilə təltif edilib.
Elnur Əliyev 1976-cı ilin 16 avqust günündə Füzuli rayonunun Dədəli kəndində anadan olub. Elnur Əliyev ailəli idi; Elvin və Elxan adında iki oğlu yadigar qalıb.
Mayor Elnur Əliyev 2016-cı ilin aprel ayında Azərbaycan-Ermənistan təmas xəttində baş verən atışma zamanı digər əsgərləri qorumaq məqsədilə qumbaranın üzərinə atılaraq qəhrəmancasına şəhid oldu.
Aprelin 3-ü isə Elnur Əliyev Füzuli rayonunda son mənzilə yola salındı. Dəfn mərasiminə minlərlə rayon sakini ilə yanaşı, şəhidin qulluq etdiyi hərbi hissənin əsgərləri və zabitləri də qatıldı. Dəfn mərasiminin sonunda yaylım atəşi açıldı və mayor Əliyev uğrunda şəhid olduğu torpağa tapşırıldı.
Elnur Əliyev ölümündən sonra göstərdiyi qəhrəmanlığa görə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə "Vətənə xidmətə görə" ordeni (III dərəcəli) ilə təltif edildi.
Elşad Həsənov (mayor)
Elşad Paşa oğlu Həsənov (13 iyun 1981; Göyçə mahalı, Ermənistan SSR — 2 oktyabr 2020; Kəlbəcər rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mayoru, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
Elşad Həsənov 13 iyun 1981-ci ildə Göyçə mahalında anadan olmuşdur. Aksana Həsənova ilə ailəli idi, 2 övladı var.
Elşad Həsənov 1999-2002-ci illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində kursant olaraq, 2002-ci ildən zabit olaraq xidmət edirdi.
Azərbaycan Ordusunun mayoru olan Elşad Həsənov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsində iştirak etmişdir. Murovdağın azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə vuruşmuşdur. Elşad Həsənov 2 oktyabr 2020-ci ildə Murovdağ istiqamətində döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi zamanı həlak olmuşdur. Uzun müddət nəşi tapıla bilməmişdir. 16 dekabr 2020-ci ildə nəşi tapıldığı ərazidən gətirilmiş və II Şəhidlər Xiyabanında torpağa tapşırılmışdır.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Elşad Həsənov ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.
Elşən Orucov (mayor)
Elşən Yavər oğlu Orucov (11 avqust 1985, Ayrınc, Şahbuz rayonu – 22 oktyabr 2020, Cəbrayıl rayonu) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mayoru, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
Elşən Orucov 1985-ci il avqustun 11-də Ayrınc kəndində anadan olub. 1991–2001-ci illərdə Ayrınc kənd orta məktəbində təhsil alıb.
2001–2004-cü illərdə Naxçıvan MR Heydər Əliyev adına Hərbi Liseydə təhsilini davam etdirib. 2004–2008-ci illərdə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbi, 2008–2009-cu illərdə Hərbi Akademiya təlim tədris mərkəzində oxuyub və leytenant rütbəsinə yiyələnib. Təyinatla Gəncə şəhər N saylı hərbi hissəyə göndərilmiş bir il xidmət etdikdən sonra Ağdam rayonunun N saylı hərbi hissəsinə göndərilmişdi. Daha sonra bir müddət Naftalanda xidmət etdikdən sonra yenidən Ağdamda xidmətə başlamışdır. 2016-cı ildən başlayaraq Füzuli şəhərinin Horadiz qəsəbəsində xidmət etmişdir. 2016-cı ildə baş vermiş Aprel döyüşlərində iştirak edib və igidliyinə görə medalla təltif olunub.
2020-ci ilin sentyabrında başlayan Vətən Müharibəsində Füzuli-Cəbrayıl-Zəngilan-Qubadlı istiqamətindəki döyüşlərdə öz əsgərləri ilə böyük qəhrəmanlıq göstərərək düşmənin xeyli canlı qüvvəsini məhv edib, onlarla döyüş texnikasını ələ keçirib, bu ərazilərdə yerləşən 4 strateji yüksəkliyi öz hərbi məharətindən istifadə edərək təkbaşına azad edib.
Emil Mayılov
Emil Mayılov (Emil Şahid oğlu Mayılov; 23 fevral 1987, Ağdaş — 30 noyabr 2021, Xızı rayonu) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Mayoru, Qaraheybət aviasiya poliqonu şəhidi.
Mayılov Emil Şahid oğlu 23 fevral 1987-ci ildə Ağdaş rayonunda anadan olmuşdur. 1 sentyabr 1993-cü ildə Ağdaş rayon Pərviz Babayev adına 7 nömrəli orta məktəbin 1-ci sinifinə daxil olub və 2004-cü ildə həmin məktəbin 11-ci sinfini bitirib.
2004-cü ildə öz istəyi ilə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin Heydər Əliyev adına Akademiyasının Sərhəd Qoşunları fakültəsinə qəbul olub, 2008-ci ildə həmin Akademiyanı bitirib. Həmin ildə də Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Qoşunlarının zabit sıralarına daxil olub. 2008-ci ilin sentyabr ayından 2010-cu ilin fevral ayınadək Dövlət Sərhəd Xidmətinin N saylı hərbi hissəsinin 7-ci sərhəd zastavasında zastava rəisinin mənəvi-psixoloji hazırlıq üzrə müavini vəzifəsində xidmət edib.
2010-cu ilin fevral-may aylarından Azərbaycan Republikası Milli Aviasiya Akademiyasında pilot hazırlığı kursunu bitirmişdir. Həmin ilin mayından etibarən DSX-nin N saylı hərbi hissəsində xidmətə başlayıb. Avqustun 9-da N saylı hərbi hissədə təyyarəçi-şturman vəzifəsinə təyin edilib. 2012-ci ilin fevral-iyul aylarında Rusiya Federasiyasının Tatarıstan Respublikasının Kazan şəhərində Mi-17 1V helikopterində pilot hazırlığının təkmilləşdirilməsi kursundə olmuşdur.
Erigeron mayoensis
Erigeron mayoensis (lat. Erigeron mayoensis) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
Erik Mayetsçak
Erik Mayetsçak (1 mart 2000-ci ildə anadan olub) — Bundesliqa təmsilçilərindən olan RB Leypziq klubunda yarımmüdafiəçi kimi çıxış edən peşəkar Almaniya futbolçusudur.
Mayetsçak RB Leypziq akademiyası vasitəsilə inkişaf etmişdir. Bias öz peşəkar karyerasında debütünü 2 avqust 2018-ci ildə Allsvenskan təmsilçisi olan Hakken klubuna qarşı oyunda etmişdir. O, 63-cü dəqiqədə Emil Forsberqi əvəz etmişdir. UEFA Avropa Liqasının təsnifat mərhələsi görüşündə Leypziq rəqibi ilə 1-1 hesabı ilə bərabərə qalmışdır.
2017-ci ildə Mayetsçak Almaniyanın gənclərdən ibarət milli komandası ilə Xorvatiyada keçirilən UEFA U-17 Avropa Çempionatında iştirak etmişdir. Turnirdə Mayetsçak Bosniya və Herseqovina, Serbiya, İrlandiya, Niderland və İspaniya milli komandalarına qarşı oyunlarda meydana çıxmışdır. O, Serbiya millisinə qarşı oyunda qolla yadda qalmışdır.
2017-ci ildə Mayetsçak Almaniyanın gənclərdən ibarət milli komandası ilə Hindistanda keçirilən FİFA U-17 Dünya Çempionatında iştirak etmişdir. Turnirdə Mayetsçak İran milli komandasına qarşı oyunlarda meydana çıxmışdır.
Ernst Mayr
Ernst Mayr (en Ernst Walter Mayr; 5 iyul 1904[…] – 3 fevral 2005[…]) — məşhur amerikalı bioloq, XX əsrin ən böyük təkamülçülərindən biri.
Mayr, Ernst. Systematics and the Origin of Species, from the Viewpoint of a Zoologist. Cambridge: Harvard University Press. 1999. ISBN 0674862503.
Mayr, Ernst. Animal Species and Evolution. Cambridge: Belknap Press of Harvard University Press. 1963.
Floyd Mayvezer
Floyd kiçik Mayvezer (ing. Floyd Mayweather Jr. ; 24 fevral 1977, Qrand Rapids şəhəri, Miçiqan ştatı, ABŞ ) — orta ağırlıq kateqoriyasında çıxış edən məğlubiyyətsiz Amerikalı peşəkar boksçudur .
Frankfurt-Mayn
Frankfurt ya da Mayndakı Frankfurt (alm. Frankfurt am Main) — tez-tez sadəcə Frankfurt adlandırılan, Hessen vilayətində ən böyük şəhər. 679.664 nəfər əhali ilə 2009-cu ilə görə Almaniyaın beşinci ən böyük şəhəri. Şəhər ətrafı ilə birlikdə əhalinin sayı 2.295.000 nəfər təşkil edir. Mayn çayı üzərində yerləşir. Franklar tərəfindən tutulmuş şəhər əvvəllər Frankoniyanın bir hissəsi idi. Şəhərin adı da buradan gəlib və mənası "Frankların Keçidi" deməkdir. Frankfurt Almaniyanın maliyyə və nəqliyyat mərkəzidir və kontinental Avropanın ən böyük maliyyə mərkəzidir. Burada Avropa Mərkəzi Bankı, Almaniyanın Federal Bankı, Frankfurt Birjası və Frankfurt Yarmarkası yerləşir. Frankfurt Hava Limanı (alm.
Frying Pan üzən mayakı
Frying Pan (Frayin Pen kimi tələffüz olunur) ― Nyu-York şəhəri Manhetten borosunun Çelsi rayonundaki Pirs 66a-da quraşdırılan üzən mayak. O, 30 il ərzində Şimali Karolinadaki Keyp-Fir dili tərəfdə yerləşən eyni adlı barda istifadə olunmuşdur.
Üzən mayak 1929-1930-cu illərdə "Charleston Dry Dock & Machine" şirkəti tərəfindən 274.434 dollarlıq müqavilə qiymətinə istehsal edilmişdir. Onun kili 30 yanvar 1929-cu ildə, suya endirilməsi 30 avqustda və təchiz olunması 8 aprel 1830-cu ildə baş tutmuşdur. İşıq, səs və zəngdən başqa tikiliyə inşaat zamanı radiomayak və sualtı gəmi üçün siqnal zəngi quraşdırılmışdır.
Frying Pan tədbirlər üçün icarəyə götürülə bilər. O, Nyu-Yorkda əyləncə mərkəzi olaraq tanınır.
Fuad İsmayılov (mayor)
Fuad Murad oğlu İsmayılov (26 oktyabr 1986; Kəngərli rayonu, Azərbaycan SSR — 4 oktyabr 2020; Tərtər rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mayoru, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
Fuad İsmayılov 1986-cı il oktyabrın 26-da Kəngərli rayonunun Qıvraq qəsəbəsində anadan olub. 1993-2002-ci illərdə Kəngərli rayon Qıvraq qəsəbə tam orta məktəbində, 2002-2005-ci illərdə Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi liseydə, 2005-2009-cu illərdə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbdə təhsil alıb. Ailəli idi. Xəyal və Yusif adlı 2 oğlu yadigar qaldı.
Fuad İsmayılov 2009-cu ildən "leytenant" rütbəsi alaraq hərbi vəzifəyə başlayıb. 2012-ci ildə "baş leytenant", 2016-cı ildə "kapitan", 2020-ci ildə "mayor" rütbəsi alıb.
Azərbaycan Ordusunun mayoru olan Fuad İsmayılov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Suqovuşanın azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Fuad İsmayılov oktyabrın 4-də Madagizin azad edilməsi zamanı şəhid olub. II Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilib.
Hamiqot mayakı
Hamiqot mayakı (kor. 호미곶등대) — Cənubi Koreyanın Pohanq şəhərində yerləşən və hal-hazırda da fəaliyyət göstərən mayak. 26,4 metr hündürlüyü ilə Cənubi Koreyanın ən hündür mayakıdır.
1901-ci ildə Yaponiyaya məxsus gəminin yaxınlıqda batmasından sonra 1903-cü ildə tikilib. Cənubi Koreyanın ən hündür mayakı fransız memar tərəfindən layihə edilib, Çin podratçıları tərəfindən tikilib və 1903 -cü ilin dekabrında tamamlanıb. Hündürlüyünə baxmayaraq, mayak armaturdan istifadə olunmayaraq, kərpicdən tikilmişdir. Daxildən altı-mərtəbəyə bölünüb və hər bir tavan Coson sülaləsinin şərəfinə armud ağacının çiçəyi ilə bəzədilib. Mayak hal-hazırda da fəaliyyətini davam etdirir.
II Maymun (Dərbənd əmiri)
II Maymun — Dərbəndin son əmiri.
Atası Mənsur ibn Əbdülmalikin öldüyü il doğulmuşdu və doğulan kimi də əmir olmuşdu. Onun dövründə kürdlərin qarətçi yürüşlərinə məruz qalan Dərbənd daha sonra I Fəribürzün intiqam hücumuna məruz qaldı. 1065-ci ilin aprelində rəislərdən biri olan Müfərric ibn Müzəffər Sərirə qaçdı və oradan Qaytağa keçdi. 6 yaşındakı Əbdülmalik ibn Ləşkərii də özü ilə götürüb Dərbəndə gələn Müfərric Maymunu devirdi.
Əbdülmalik ibn Ləşkərinin 1075-ci ildə həbs edilməsindən sonra xalq Maymunu 20 avqustda yenidən taxta dəvət etdi. Lakin həmin ilin dekabrında səlcuqlar tərəfindən devrilən II Maymundan sonra əmirlik birdəfəlik Şirvanşah mülkü oldu.
