XVI Benedikt
XVI Benedikt (latınca. Benedictus PP. XVI, italyanca. Benedetto XVI, əsl adı Yozef Alois Ratzinger; 16 aprel 1927[…], Marktl[d], Bavariya, Veymar Respublikası – 31 dekabr 2022, Vatikan) — 265-ci Roma Papası, Roma-Katolik kilsəsi'nin yepiskopu. (19 aprel 2005 - 28 fevral 2013)
2005-ci il aprelin 19-da çağırılmış konklavda Roma Papası seçilmiş, mayın 7-də Müqəddəs Lateranlı İoann bazilikasının sahibi edilmişdir. 1055–1057-ci illərdə Roma Katolik Kilsəsinə başçılıq etmiş II Viktordan sonra ilk alman pontifikdir. Eyni zamanda XVI Benedikt həm Vatikan, həm də Almaniya vətəndaşıdır. Münhen və Freyzinq arxiyepiskopu və kardinalı olmuşdur. Seçkilər zamanı o, İnam Doktrinası Konqreqasiyasının prefekti olmuşdu.
== İstefası ==
Papa 16. Benedikt 11 fevral 2013-cü il tarixində gözlənilmədən istefa etmişdir.
XVI Lui
XVI Lüdovik (fr. Louis XIII de France; 23 avqust 1754[…], Versal sarayı – 21 yanvar 1793[…], Konkord meydanı, Birinci Fransa Respublikası) — Fransa kralı. 1774–1791-ci illərdə hakimiyyətdə olmuşdur. Köhnə stillə sonuncu Fransa monarxı. Böyük Fransa inqilabı nəticəsində devrilmişdir.
XVI Lüdovik
XVI Lüdovik (fr. Louis XIII de France; 23 avqust 1754[…], Versal sarayı – 21 yanvar 1793[…], Konkord meydanı, Birinci Fransa Respublikası) — Fransa kralı. 1774–1791-ci illərdə hakimiyyətdə olmuşdur. Köhnə stillə sonuncu Fransa monarxı. Böyük Fransa inqilabı nəticəsində devrilmişdir.
XVI Qriqori
XVI Qriqori (lat. Bartolomeo Alberto Mauro Cappellari;18 sentyabr 1765[…], Belluno[d], Venesiya Respublikası – 1 iyun 1846, Roma) — Roma papası.
XVI yüzillik
XVI əsr — 1500-cü ilin ilk günündən sonra başlayır. İlk günü 1500-cü ilin 1 yanvar tarixi, son günü isə 1599-cu ilin 31 dekabrıdır.
XVI əsrdən sonra isə XVII əsr gəlir.
== Hadisələr ==
1501-ci ildə Səfəvi İmperiyası yarandı.
1514-cü ildə Çaldıran düzündə şah İsmayıl Xətai ilə Sultan Səlim arasında müharibə oldu.
18-ci əsrin 40-cı illərinin sonlarından bu günə qədər "Gələrsən, görərsən" adlandırılan bu qala 1551-ci ildə tikilib.
== Doğumlar ==
1524-cü ildə Şah İsmayıl Xətai vəfat etdi və Şah Təhmasib anadan oldu.
Simeon Bekbulatoviç
Şeyx Bəhaəddin (memar)
== Vəfatlar ==
1578-cı ildə Şah Təhmasib vəfat etdi.
XVI əsr
XVI əsr — 1500-cü ilin ilk günündən sonra başlayır. İlk günü 1500-cü ilin 1 yanvar tarixi, son günü isə 1599-cu ilin 31 dekabrıdır.
XVI əsrdən sonra isə XVII əsr gəlir.
== Hadisələr ==
1501-ci ildə Səfəvi İmperiyası yarandı.
1514-cü ildə Çaldıran düzündə şah İsmayıl Xətai ilə Sultan Səlim arasında müharibə oldu.
18-ci əsrin 40-cı illərinin sonlarından bu günə qədər "Gələrsən, görərsən" adlandırılan bu qala 1551-ci ildə tikilib.
== Doğumlar ==
1524-cü ildə Şah İsmayıl Xətai vəfat etdi və Şah Təhmasib anadan oldu.
Simeon Bekbulatoviç
Şeyx Bəhaəddin (memar)
== Vəfatlar ==
1578-cı ildə Şah Təhmasib vəfat etdi.
XVI Karl Qustav
XVI Karl Qustav (isv. Carl XVI Gustaf; 30 aprel 1946[…]) — indiki İsveç kralıdır. Qustav Adolf Bernadot və Sibilla Sakse-Koburq-Qotanın tək oğludur. Atası öldüyü üçün taxta babasından sonra o keçmişdir.
== Uşaqlığı ==
Karl Qustav 1946-cı ildə Stokholmda anadan olmuşdur. Onu xaç suyuna Uppsala arxiyepiskopu Erlinq Eydem salmışdı. O anadan olan kimi Yamtland hersoqu tituluna sahib olmuşdur. Atası erkən yaşda öldüyü üçün 4 bacısı ilə babasının yanında böyüyən Karl Qustav bu haqda 2005-ci ildə bir nitqində danışmışdı. Orta təhsili bitirdikdən İsveç Donanması, İsveç Ordusu və İsveç Hava Qüvvələrində 2 il yarım təhsil görən Karl donanmada leytenant, orduda isə kapitan rütbəsinəcən yüksəldi. Uppsala Universiteti və Stokholm Universitetini bitirən Karl bir çox xarici şirkətdə idarəetmə barədə təlim keçdi.
E.ə. XVI əsr
== Hadisələr ==
Hetlər Babil şəhərini ələ keçirərək dağıtdılar.
I Babilistan sülaləsinin hakimiyyəti sona çatmışdır.
Babilistanda kassi sülaləsi (E.ə.1595–1155) hakimiyyətə gəldi.
Məhəmməd peyğəmbərin meracı (miniatür, XVI əsr)
Məhəmməd peyğəmbərin meracı — I Şah Təhmasibin sifarişi ilə 1539–1543-cü illərdə hazırlanmış və Təbriz miniatür məktəbinin sənətkarları tərəfindən çəkilmiş rəsmlərlə bəzədilmiş Nizami Gəncəvinin "Xəmsə" əlyazmasına çəkilmiş rəsm əsəridir. Əsərdə müəllifin imzası olmasa da, sənətşünas tədqiqatçılar L. Binyon, İ. Şukin və başqaları onu Sultan Məhəmmədin fırçasına aid edirlər. Miniatürün daxil olduğu əlyazma hazırda Britaniya Milli Kitabxanasında (MS Or. 2265) saxlanılır.
== Mövzu ==
Miniatürün məzmunu Nizami Gəncəvinin "Yeddi gözəl" poemasının giriş hissəsinə aiddir. Orta əsr divan ənənəsinə uyğun olaraq, başqa şairlər kimi Nizami poemalarını dini məzmunlu girişlə başlamışdır. Həmin girişə əsasən Məhəmməd peyğəmbərin göyə qalxması təsvi olunur: Ulduzlu bir gecdə peyğəmbər dünya tamahı ilə vidalaşıb çəhrayı rəngli insan başlı, qanadlı əfsanəvi atın — Buraqın belində göyün yeddinci qatına qalxır. Miniatür üzərində, mövzu üçün əsas götürülmüş mətndən aşağıdak beytlər yazılmışdır:
== Təsviri ==
Əsərdə süjet yüksək sənətkarlıqla təfsir edilmişdir. Bütün personajlar, Məhəmmədin özü, onun mindiyi qadın başlı əfsanəvi at, peyğəmbəri müşayət edən Cəbrayıl və 18 mələk təsviri zərif və ifadəlidir. Qanadlı mələklər havada mürəkkəb fiqurlar cızaraq aşağı yuxarı süzürlər.
E.ə. XVIII əsr
== Hadisələr ==
== Şəxslər ==
Hammurapi (E.ə. 1792-E.ə. 1750) — Babil hökmdarı. Qədim Babil imperiyasının banisi və amarilərin ən qüdrətli hökmdarı.
Eksiklopedistlər (Fransa XVIII əsr)
Ensiklopediya və ya elmlərin, incəsənətin, sənətin izahlı lüğəti (fr. Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers) — Fransada 1751-1780-ci illərdə Deni Didronun və riyazıyatçı Jan Leron Dalamberin təşəbüsü ilə yaradılan, universal arayış sözlüyünün müəllif - tərtiblçilər qrupu. Bu maarifləndirici arayış kitabının nəşrində Jorj-Lui Lekler de Büffon, Volter, Klod Adrian Helvetsi, Pol Anri Holbax, Lui de Jokur, Etyenn Bonno de Kondilyak, Jan Jak Russo, Ann Rober Jak Türqo və bir çox başqa mühəndis, yazıçı və alimlər yaxından iştirak etmişdilər.
Ensiklopediya (Fransa XVIII əsr)
Ensiklopediya və ya elmlərin, incəsənətin, sənətin izahlı lüğəti (fr. Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers) — Fransada 1751-1780-ci illərdə Deni Didronun və riyazıyatçı Jan Leron Dalamberin təşəbüsü ilə yaradılan, universal arayış sözlüyünün müəllif - tərtiblçilər qrupu. Bu maarifləndirici arayış kitabının nəşrində Jorj-Lui Lekler de Büffon, Volter, Klod Adrian Helvetsi, Pol Anri Holbax, Lui de Jokur, Etyenn Bonno de Kondilyak, Jan Jak Russo, Ann Rober Jak Türqo və bir çox başqa mühəndis, yazıçı və alimlər yaxından iştirak etmişdilər.
XBT-10: XVIII sinif
XBT -10 — Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatının 10-cu yenidən işlənmiş variantı.
XBT-10 hər biri xəstəliyin vəziyyəti və kodu olan yarımbölmələrdən təşkil olunmuş 21 bölmədən ibarətdir.
I sinif. Bəzi infeksion və parazit xəstəliklər
II sinif. Yeniyaranmışlar
III sinif. Qan, qan əmələgətirən orqanlar və immun mexanizminə cəlb edilmiş orqanların finksiyasının pozulması
IV sinif. Endokron sisteminin, qidalanma və maddələr mübadiləsinin pozulması xəstəlikləri
V sinif. Psixi pozğunluq və davranışlardakı pozğunluq
VI sinif. Sinir sistemi xəstəlikləri
VII sinif. Göz və göz aparatı xəstəlikləri
VIII sinif.
XVIII Xunq
XVIII Xunq — Vanlanq dövlət qurumunun sonuncu hökmdarıdır. O, e.ə. 286–257-ci illərdə hakimiyyətdə olmuşdur. Atası XVII Xunqun vəfatından sonra taxta sahib olan XVIII Xunqun hakimiyyəti illərində Vanlanq dövlət qurumunun ərazisində tərəqqi bir müddət davam etmişdir. Vanlanq dövlət qurumunda dəmir alətlərin tətbiqi nəticəsində məhsuldarlıq xeyli artmış, əkin sahələri genişlənmişdi. Nəticədə zəhmətkeş kəndlilər cəngəllikləri qıraraq onları tarlalara çevirirdilər. Daşqınların qarşısını almaq üçün bəndlər ucaldılır , susuz yerlərə kanallar çəkilirdi. İstedadlı dövlət xadimi olan XVIII Xunq mərkəzi idarə aparatını xeyli təkmilləşdirmişdi. Onun hakimiyyəti illərində hərbi və iqtisadi sahəni idarə etmək üçün xüsusi vəzifələr təsis edilmişdi. Daxili işlərə isə "Botin" adlanan nazir baxırdı.
XVIII əsr
XVIII əsr — 1700-cü ilin ilk günündən sonra başlayır. İlk günü 1700-cü ilin 1 yanvar tarixi, son günü isə 1799-cu ilin 31 dekabrıdır.
XVIII əsrdən sonra isə XIX əsr gəlir.
== Hadisələr ==
XVIII əsrin əvvəllərində Azərbaycan ərazisi Rusiya və Osmanlı imperiyaları arasında gedən müharibələrin mərkəzində idi. Səfəvilər dövlətinin zəifləməsindən istifadə edən Rusiya ciddi "Qafqaz siyasəti" yeridirdi. I Pyotrun Azərbaycan neftinə və geostrateji mövqeyinə olan marağı Türkiyə ilə münaqişəyə gətirib çıxardı. Bu münaqişələr yerli xalqa ağır zülm və bəlalar verdi.
XVII Lüdoviq
XVII Lüdoviq Normandiya hersoqu Luis Çarlz (Louis-Charles) və ya vəliəhd Louis Charles (1789–1793) (Fransızca Louis Charles, Duc de Normandie ya da Louis Charles de France) olaraq da tanınır (27 mart 1785[…], Versal – 8 iyun 1795[…], Paris, Birinci Fransa Respublikası) — Kral XVI Lüdovik və Kraliça Mariya Antuanettanın ikinci oğlu. XVI Lüdoviq edam edildikdən sonra, kral tərəfdarları tərəfindən taxtın varisi elan edildi və 1793-cü ildən ölənə qədər Fransa kralı olmuşdur.
Louis-Charles adı altında vəftiz edildi. Qardaşı Lui-Cozef inqilabın başlamasından dərhal sonra 1789-cu ilin iyununda öldükdən sonra vəliəhd kimi Normandiya hersoqu titulu almışdır. 10 avqust 1792-ci ildə baş verən xalq üsyanı nəticəsində Fransadakı monarxiya rejiminin süqutundan sonra, kral ailəsinin digər üzvləri ilə birlikdə Parisdəki Le Temple həbsxanasında həbs edilmişdir. Atası 21 yanvar 1793-cü ildə edam edildikdən dərhal sonra sürgün edilmiş fransız zadəganları (émirgés) tərəfindən dərhal Fransa kralı elan edilmişdir.
Bu vaxt, Avstriya və Prussiya ilə müharibə vəziyyətində olan inqilabi hökumətin düşmənləri ilə bazarlığında dəyərli bir girov halına gələn Lüdoviq, 1793-cü il 3 iyulda anasından alındı və Antuan Simon adlı bir satıcıya verildi. Mariya Antuanetta 16 oktyabr 1793-cü ildə gilyotinlə edam edildi. Lüdoviq 1794-cü ilin yanvarında yenidən Le Temple həbsxanasında həbs edildi. Həbsxanadakı pis şərait səbəbiylə səhhəti sürətlə pisləşən Lüdoviqin ölümü yenidən mühüm bir siyasi qüvvəyə çevrilən monarxiya tərəfdarları üçün ağır bir zərbə oldu.
XVII yüzillik
XVII əsr — 1600-cü ilin ilk günündən sonra başlayır. İlk günü 1600-cü ilin 1 yanvar tarixi, son günü isə 1699-cu ilin 31 dekabrıdır.
XVII əsrdən sonra isə XVIII əsr gəlir.
== Hadisələr ==
XVII əsrin əvvəllərində Səfəvi — Osmanlı müharibəsinin gedişində üstünlüyü ələ alan Şah I Abbas Osmanlı sultanını sülh bağlamağa vadar etdi. 1612-ci noyabrın 20-də imzalanmış İstanbul sülhü Amasya sülhünün (1555) şərtlərini bərpa etdi.
XVII əsr
XVII əsr — 1600-cü ilin ilk günündən sonra başlayır. İlk günü 1600-cü ilin 1 yanvar tarixi, son günü isə 1699-cu ilin 31 dekabrıdır.
XVII əsrdən sonra isə XVIII əsr gəlir.
== Hadisələr ==
XVII əsrin əvvəllərində Səfəvi — Osmanlı müharibəsinin gedişində üstünlüyü ələ alan Şah I Abbas Osmanlı sultanını sülh bağlamağa vadar etdi. 1612-ci noyabrın 20-də imzalanmış İstanbul sülhü Amasya sülhünün (1555) şərtlərini bərpa etdi.
XVII əsr fəlsəfəsi
XVII əsr fəlsəfəsi — İntibahın təsiriylə ortaya çıxan inkişaflara əsaslanaraq, Yeni Era düşüncəsinin təməllərini atmaq üçün ortaya çıxan fəlsəfə meylidir. İntibah dövrünün intellektual inkişaflarını və qeyri-müəyyən konseptual məzmununu istifadə edən XVII əsr mütəfəkkirləri fəlsəfi formulları tam qəti və sərtliklə qurmağa çalışdılar və sistemli fəlsəfəsini yeni bir dərinliyə əsaslandırdılar. Aydınlanma düşüncəsinin prinsipləri və əsas anlayışları XVII əsr fəlsəfəsində hazırlanmışdır.
Yuya (XVIII sülalə)
Yuya (e. ə. XV əsr, Ahmim[d], Sövhac mühafəzəsi[d] – e. ə. XIV əsr) — Tuyanın əri, ali Misir rəsmisi, firon III Amenofisin qayınatası.
"Şəhriyar" dastanı (XVIII əsr)
Şəhriyar dastanı ― XVIII əsrdə yazılmış Azərbaycan dastanıdır. "Şəhriyar və Sənubər" xalq nağılı əsasında hazırlanmışdır. Şeir məzmununa və üslubuna görə təhlil və tədqiq edilmişdir.
== Haqqında ==
Azərbaycanda XVIII əsrin ən mühüm ədəbi əsərlərindən biri hesab olunur. Əsərin müəllifinin kimliyi barədə dəqiq məlumat yoxdur. Bu dastan məşhur "Şəhriyar və Sənubər" adlı xalq dastanından istifadə edilərək yenidən işlənilmişdir. Əsərin müəllifi mənbələrdə şair və nasir kimi adı çəkilən Məhəmməddir. Dastan XVIII əsr yazılı ədəbiyyatımızın, xüsusən nəsrimizin gözəl nümunələrindəndir. "Şəhriyar"ın iki nüsxəsi bizə gəlib çatmışdır. Əsərlə tanışlıq göstərir ki, onun müəllifi Məhəmməd dövrünün adlı-sanlı şair və nasiri olmuşdur.
