Erməni Sarovu
Sarovlu (əvvəlki adı: Sarov) — Azərbaycan Respublikasının Goranboy rayonunun Dəliməmmədli şəhər inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 29 dekabr 1992-ci il tarixli, 428 saylı Qərarı ilə Goranboy rayonunun Sarov (erm.) kəndi Sarovlu kəndi adlandırılmışdır.
== Tarixi ==
== Toponimikası ==
Sarovlu kəndi Gəncə-Qazax düzənliyindədir.
== Əhalisi ==
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 511 nəfər əhali yaşayır.
== Yerləşməsi ==
Sarovlu kəndi Bakı-Qazax magistral yolunun (İpək Yolu) 349-cu, Bakı-Tbilisi dəmiryolunun 371-ci kilometrliyində yerləşir.
== Dövlət müəssisələri ==
Kənddə əsas məktəb və tibb məntəqəsi var.
== İş müəssisələri ==
Kənddə bazar, market, kafe, avtomobil təmiri sexləri, avtoyuma, kitabxana, avtohissə ehtiyatı mağazaları fəaliyyət göstərir.
Erməni Sovet Ensiklopediyası
Erməni Sovet Ensiklopediyası (erm. Հայկական սովետական հանրագիտարան) — Sovet dövründə Ermənistanda erməni dilində nəşr olunmuş 13 cilddən ibarət universal ensiklopediya. 1974–1987-ci illərdə nəşr edilmişdir.
Erməni Soyqırımı
Erməni soyqırımı (erm. Հայոց ցեղասպանություն, translit. Hayots tseğaspanutyun; türk. Ermeni Soykırımı), Ermənilərin köçürülməsi (türk. Ermeni tehciri) və ya ermənilər arasında adətən Mets Yeğern (erm. Մեծ Եղեռն, "Böyük cinayət") — Osmanlı hökuməti tərəfindən əksərən Osmanlı imperiyası vətəndaşı olan etnik erməni əhalinin qətli barədə saxta iddialar. Hadisələrin başlanğıcı olaraq, Osmanlı hökumətinin Konstantinopol (indiki İstanbul) və Anqorda (indiki Ankara) yekun nəticədə əksəri qətlə yetirilmiş 235–270 arası erməni intellektualı və icma rəhbərlərini toplaması, həbs və deportasiya etməsi tarixi olan 24 aprel 1915-ci il hesab edilir.İddialara görə, Birinci dünya müharibəsi zamanı və sonrası baş vermiş soyqırım iki mərhələrdə həyata keçirilmişdir: birinci mərhələdə əmək qabiliyyətli kişi əhali qətlə yetirilmiş, yetkinlik yaşına çatmışlar isə hərbi xidmətə aparılmış və ya məcburi əməyə sövq edilmiş, ikinci mərhələdə isə qadınlar, uşaqlar və yaşlılar Suriya səhrasına köçürülmə qərarı ilə ölüm yürüşünə çıxarılmışdır.İddiaların daha cəzbedici görünməsi məqsədilə irəli sürülən fikirlərə görə, hərbi qüvvələr tərəfindən müşahidə olunan deportasiya edilən əhali, müntəzəm olaraq soyğunçuluq, cinsi təcavüz və qırğınlara məruz qalmışdır. Həmin dövrə Osmanlı imperiyası ərazisində yaşayan assuriyalılar və yunanlar da qırğınlara məruz qalmışlar ki, bəzi tarixçilər bu qırğınları da eyni soyqırım siyasətinin tərkib hissəsi hesab edirlər. Dünyanın bir çox hissələrdində Erməni diasporu birbaşa bu soyqırım siyasətinin nəticəsi olaraq meydana gəlmişdir.
Etnik erməni əhalisinin sistematik şəkildə və bilərəkdən məhv edilməsindən təsirlənən Rafael Lemkin, bu hadisələri ifadə etmək üçün 1943-cü ildə soyqırım ifadəsi (ing.
Erməni Soyqırımı iddiası
Erməni soyqırımı (erm. Հայոց ցեղասպանություն, translit. Hayots tseğaspanutyun; türk. Ermeni Soykırımı), Ermənilərin köçürülməsi (türk. Ermeni tehciri) və ya ermənilər arasında adətən Mets Yeğern (erm. Մեծ Եղեռն, "Böyük cinayət") — Osmanlı hökuməti tərəfindən əksərən Osmanlı imperiyası vətəndaşı olan etnik erməni əhalinin qətli barədə saxta iddialar. Hadisələrin başlanğıcı olaraq, Osmanlı hökumətinin Konstantinopol (indiki İstanbul) və Anqorda (indiki Ankara) yekun nəticədə əksəri qətlə yetirilmiş 235–270 arası erməni intellektualı və icma rəhbərlərini toplaması, həbs və deportasiya etməsi tarixi olan 24 aprel 1915-ci il hesab edilir.İddialara görə, Birinci dünya müharibəsi zamanı və sonrası baş vermiş soyqırım iki mərhələrdə həyata keçirilmişdir: birinci mərhələdə əmək qabiliyyətli kişi əhali qətlə yetirilmiş, yetkinlik yaşına çatmışlar isə hərbi xidmətə aparılmış və ya məcburi əməyə sövq edilmiş, ikinci mərhələdə isə qadınlar, uşaqlar və yaşlılar Suriya səhrasına köçürülmə qərarı ilə ölüm yürüşünə çıxarılmışdır.İddiaların daha cəzbedici görünməsi məqsədilə irəli sürülən fikirlərə görə, hərbi qüvvələr tərəfindən müşahidə olunan deportasiya edilən əhali, müntəzəm olaraq soyğunçuluq, cinsi təcavüz və qırğınlara məruz qalmışdır. Həmin dövrə Osmanlı imperiyası ərazisində yaşayan assuriyalılar və yunanlar da qırğınlara məruz qalmışlar ki, bəzi tarixçilər bu qırğınları da eyni soyqırım siyasətinin tərkib hissəsi hesab edirlər. Dünyanın bir çox hissələrdində Erməni diasporu birbaşa bu soyqırım siyasətinin nəticəsi olaraq meydana gəlmişdir.
Etnik erməni əhalisinin sistematik şəkildə və bilərəkdən məhv edilməsindən təsirlənən Rafael Lemkin, bu hadisələri ifadə etmək üçün 1943-cü ildə soyqırım ifadəsi (ing.
Erməni Süleyman Paşa
Erməni Süleyman Paşa (1607, Malatya – 28 fevral 1687, Konstantinopol) — IV Mehmed dövründə 6 ay 10 gün Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət xadimi.
== Həyatı ==
Əslən erməni olub, Malatyada dünyaya gəlmişdir. Qohumu olan qapı ağası İsmayıl ağanın vasitəsilə İbrahim Paşa sarayına alınmış, ardından Əndəruna alınaraq burada saray tərbiyəsi almışdır. 1640-cı ildə Musa Paşanın yerinə silahdarlığa gətirildi, ardından vəzirlik rütbəsi ilə birlikdə divana daxil oldu. 17 iyul 1644 tarixində Mərəş bəylərbəyi, ardından Ərzurum hakimi təyin olundu. Bu vəzifədə ikən Səfəvilərin tərtibi ilə Ərzurumda çıxan qarışıqlıqları həll etdi. Yatırılan üsyanın rəhbəri öldürüldü və kəlləsi 24 may 1646 günü İstanbula gətirildi. Ardından Saqqız adasının müdafiəsi ilə vəzifələndirildi. İstanbula döndükdən sonra yenidən qübbə vəzirliyinə gətirildi və I Əhmədin qızı Ayşə Sultanla evləndirildi.
Qara Murad Paşa 10 aylıq sədarətinin ardından yeniçəri ağası Hüseyn ağanın tövsiyəsilə vəzifədən alındı və yerinə Süleyman Paşa gətirildi (19 avqust 1655).
Erməni bəlğəmotu
Erməni bəlğəmotu (lat. Althaea armeniaca) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin bəlğəmotu cinsinə aid bitki növü.
Erməni cırhavucu
Erməni cırhavucu (lat. Pastinaca armena) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin cır havuc cinsinə aid bitki növü.
== Qısa morfoloji təsviri ==
Çoxillik, qısa tükcüklü bitkidir. Gövdəsi düz, budaqlanan, hündürlüyü (14) 30–50 sm-dir. Kökətrafı və aşağı gövdə ətrafı yarpaqlar saplaqlı, lələkvari bölümlü, bölümləri enli yumurtavari, iti və ya küt dişli, yuxarı bölüm adətən dərin üçbölümlü; yuxarı yarpaqlar oturaq, bölümləri qismən daha bölümlü, ən yuxarı yarpaqlar sapvari bölümlüdür. Ləçəkləri sarı rənglidir. Meyvələri çılpaq və ya zəif tüklü, enli ovalvari, 5–6 mm uzunluqda, 4–5 mm enindədir.
== Yayılması ==
Böyük Qafqazın qərbində və şərqində, Quba rayonu ərazisində orta dağ qurşağından alp qurşağına kimi yayılmışdır. Çəmənlərdə və dağ meşə kənarında bitir.
Erməni diasporu
Erməni diasporu (erm. Հայկական սփյուռք) — Ermənistandan kənarda yaşayan erməni icmaları. Dünyada yaşayan ermənilərin ümumi sayı 8 – 10 milyon arasındadır.
Bunlardan 8 milyonu erməni diasporunu təşkil edir. Birinci dünya müharibəsindən sonra erməni diasporunun sayı artır, bu artım Avropaya, ABŞ -a və Yaxın Şərq ölkələrinə mühacirət edən ermənilərin hesabına olur.
Həmçinin Yeni Zelandiya, Avstraliya, Hindistan, Argentina və Cənubi Afrika Respublikası kimi ölkələrdə mütəşəkkil erməni diasporu mövcuddur.
== Müxtəlif ölkələrdə yaşayan ermənilərin təqribi sayı ==
Rusiya – 1130 min (2002-ci ildə)
Fransa – 500 min.
İran – 200 min.
ABŞ – 385 min (2000 – ci ildə)
Gürcüstan – 248 min (2000 – ci ildə)
Suriya – 190 min.
Livan – 160 min.
Erməni dili
Erməni dili (erm. Հայերեն — Hayeren) — Hind-Avropa dillərinə daxil olan və ayrı qrupa aid olan dil. Ermənistan Respublikasının dövlət dilidir.
== Erməni dilinin tarixi ==
Ermənicə yazı dilinin inkişaf dövrü 3 dövrə ayrılır:
1. Qədim Ermənicə, Qrabar (V–XI əsr),
2. Orta Ermənicə (XII–XVI əsr),
3. Yeni Ermənicə aşxarabar (XVII əsrdən dövrümüzə qədər)
Yeni Ermənicə 2 böyük qola ayrılır: Qərbi ermənicə ve Şərqi ermənicə. Şərqi ermənicə Ermənistan Respublikasının rəsmi dilidir. Bundan başqa İranda və Hindistanda yaşayan ermənilərin ədəbiyyat dilidir. Qərbi ermənicə isə Diasporanın, Türkiyədə və dünyanın başqa yerlərində yaşayan ermənilərin istifadə etdiyi dildir.
Erməni dilində türkmənşəli alınma sözlər
Erməni dilində türk mənşəli alınma sözlər – erməni dilində mövcud olan və türk mənşəli olan alınma sözlərə verilən ad. Erməni dilində xeyli sayda türk mənşəli alınma sözlər mövcuddur və Ermənistan özü türkdilli ərazilər ilə əhatə olunub. Erməni dilinin ən çox türk mənşəli alınma sözə malik ləhçəsi İstanbul ləhçəsidir.
Buna baxmayaraq, türk dilləri erməni ədəbi dilinə yox, daha çox ləhçələrinə təsir göstərmişdir. Buna görə də erməni dilindəki türk mənşəli alınma sözlər erməni ədəbiyyatında o qədər də qorunub saxlanılmayıb. Erməni aşıqların istifadə etdiyi danışıq dili türk və fars mənşəli alınma sözlərlə dolu idi.
Erməni dilçi Raçiya Açaryan XV-XIX əsrlərdə ermənicə yazılı mənbələrdə təxminən 4200 türk mənşəli söz aşkarlamışdır. Bu türkcə mənşəli sözlərin bəziləri bunlar idi: bayatı, başlug (başlık), bek (bey), biz, bostan, bostancı, debağ, talan, gacag (kaçak), nal, nalband, çıban, tolma (dolma), bozbaş, oba, ana, ata, eziz (aziz), gapı, gesd (kasd), gız (kız), yeası (yiyesi), helal, haram, ağ, ağa, el, ilan, damga, donguz (domuz).
Türk Dil Qurumunun keçmiş prezidenti Şükrü Haluk Akalın 2010-cu ildə verdiyi açıqlamada erməni dilində 3166 türk mənşəli sözün olduğunu bildirmişdir. Günay Karaağac tərəfindən hazırlanan və Türk Dil Qurumu tərəfindən yayımlanmış bir əsərdə göstərilmiş, erməni dilindəki bəzi türk mənşəli sözləri bunlardır: acı, aşık, boş, bütün, cenk, civar, çalgı, çolak, derbeder, durgun, eşik, folluk, fulya, göç, kamin, hatun, işik, ehtaç, istek, candarma, kafadar, kogan, leken, lezet, mani, misafir, neçe, nutk, oturak, oya, ös, örtü, paşa, pişgin, irica, silik, irişvet, saygı, şaşkın, şimdik, teyze, uçurma, ügez, üzüm, vazzal, veran, yarlah, zampara, zeybek.
Erməni fraksiyası (AXC)
Erməni fraksiyası — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin fraksiyalarından biri; Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ümumbəşəri demokratiya ənənələrinə hörmət və sədaqətinin bariz nümunəsi.
== Tarixi ==
Azərbaycan Milli Şurasının 1918 il noyabrın 19-da, Cümhuriyyət Parlamentinin formalaşdırılması ərəfəsində Bakıda keçirilmiş iclasında qeyd edilirdi ki, ölkədə yaradılacaq qanunvericilik və idarəçilik hakimiyyəti orqanlarında Azərbaycan ərazisində yaşayan bütün millətlərin nümayəndələri təmsil olunmalıdır. Azərbaycan Milli Şurasının noyabrın 19-da qəbul etdiyi Azərbaycan Məclisi Məbusanının təsisi haqqında qanunda Azərbaycan ərazisində yaşayan millətlərin onların sayına müvafiq surətdə Parlamentdə təmsilçiliyi təsbit olunurdu. Həmin qanuna əsasən, Azərbaycan Parlamentində 21 erməni nümayəndəsi təmsil olunmalı idi.Bu nümayəndələrin 16 nəfəri Gəncə və Şuşadan, yəni Gəncə 8 nümayəndə, Şuşa 8 nümayəndə kimi olmalı və 5 nümayəndə də Bakıdan olmalı idi. Azərbaycan Milli Şurasının Parlamentin çağırılması ilə bağlı Bütün Azərbaycan əhalisinə! müraciətində deyilirdi:
Lakin Azərbaycan Milli Şurasının səylərinə baxmayaraq, Bakıda fəaliyyət göstərən erməni və rus milli şuraları nəinki Parlamentə öz nümayəndələrini göndərmədilər, əksinə, Azərbaycan Parlamentinin fəaliyyətə başlamasına cidd-cəhdlə mane oldular. Onlar 1918 il dekabrın 7-də açı-lan Azərbaycan Parlamentinin ilk iclasında iştirakdan imtina etdilər. Ermənilər Azərbaycan Parlamentini boykot etmək taktikasını iki aydan artıq davam etdirərək, yalnız 1919 ilin fevralından Parlamentin iclaslarına qatıldılar. Özü də ermənilər Azərbaycan Parlamentində iki fraksiya — 5 nəfərdən ibarət erməni fraksiyası və 6 nəfərdən ibarət "Daşnaksütyun" fraksiyası ilə təmsil olunmuşdular. Bu fraksiyaların Parlamentdəki sonrakı fəaliyyətləri göstərdi ki, erməniləein Azərbaycan Parlamentində iştirakı Azərbaycan dövlətçiliyinin formalaşmasına, ümumən, Azərbaycan iqtisadiyyatı və mədəniyyətinin inkişafına, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunmasına hər vəchlə mane olmaq, özlərinin millətçi — separatçı "Böyük Ermənistan" yaratmaq xülyasının təbliği üçün yeni bir tribuna əldə etmək məqsədi güdmüşdür.
Erməni gücü
Erməni gücü 13, AP, Armenian Mob və ya Armenian Mafia ― Kaliforniya ştatının Los Anceles şəhərində fəaliyyət göstərən erməni kriminal qruplaşması. Qruplaşma əsasən narkotik ticarəti, qətl, dələduzluq, insan alveri, qanunsuz qumar oyunlarının təşkili, adam oğurluğu, reket, soyğunçuluq və qəsblə məşğul olur. ABŞ prokurorluğunun qeydlərinə görə qruplaşmanın 2000-dən çox qeydiyyata alınmış üzvü və yüzlərlə tərəfdaşı var. Bu qruplaşma həmçinin Meksika-Amerika mafiyası və xüsusən də təsir dairəsini genişləndirməkdə olan La Cañada OG Blocc Crips (LCBC) kimi kriminal dəstələrlə sıx əlaqəyə malikdir.
== Tarixi ==
Kaliforniya Baş Prokurorluğunun 1996-cı il tarixli hesabatına görə Erməni gücü 13 rus mütəşəkkil cinayətkar qrupları ilə güclü əlaqələrə malik olub. 1988-ci ilin yayında dəstənin iyirmi üzvü tərəfindən Hollivudun şərqində yerləşən kiçik bir ticarət mərkəzinin park yeri ələ keçirilmiş və öz qərargahlarına çevrilmişdir. Ticarət mərkəzindəki restoran və geyim mağazalarının sahibkarları ciddi qorxmuş və təhlükəsizlikləri üçün Los Anceles Polis Departamentinin köhnə əməkdaşlarına mühafizə üçün müraciət etmişdilər.
1997-ci ilin ortalarına qədər Erməni gücü 13 qruplaşmasının onlarla sürücünün qətlində günahkar olduğu güman edilirdi.
Eyni zamanda AP rəhbərliyi Ermənistan və Rusiyada fəaliyyət göstərən cinayətkar qruplar ilə yüksək səviyyəli əlaqələrə malikdir.
Hələki Şərq sahilində və Cənubda fəaliyyət göstərən Erməni-Amerikan icmalarında, Van (mərkəzi) erməniləri arasında, Suriya və İraq ermənilərinin icmalarında şəbəkənin fəaliyyəti qeydə alınmamışdır.
Erməni helikopterinin vurulması
Erməni helikopterinin vurulması — 12 noyabr 2014-cü il 13:45 radələrində Ağdam rayonunun Kəngərli kəndi yaxınlığında Azərbaycan Silahlı Qüvvələri və Ermənistan Silahlı Qüvvələri arasında baş vermiş hadisə.
== Hadisə ==
Silahlı insident 12 noyabr 2014-cü ildə Ağdamın Kəngərli kəndi yaxınlığında baş verib. Beləki, qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasına, daha dəqiq desək, Ermənistan Silahlı Qüvvələrinə məxsus 2 ədəd Mi-24 tipli döyüş helikopteri Ağdamın işğal olunmuş Uzundərə adlı poliqonunda keçirilən təlimlər zamanı qəflətən öz səmtini dəyişərək Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin təmas xəttinə doğru döyüş kursuna çıxıb və mövqeləri atəşə tutmağa cəhd ediblər. Nəticədə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində müddətdən artıq hərbi xidmət keçən manqa komadiri İlkin Muradov helikopterlərdən birini İQLA daşınan zenit-raket kompleksi vasitəsi ilə məhv edib. Digər helikopter isə hadisə yerindən uzaqlaşıb. Hadisə nəticəsində Ermənistan Silahlı qüvvələrində xidmət keçən üç nəfər pilot həlak olub. Azərbaycan Respublikasının işğal olunmuş ərazilərində döyüş uçuşları keçirərkən məhv edilən hərbi helikopter Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin İrəvan yaxınlığındakı "Erebuni" hərbi aerodurumunda dislokasiya olunan 15-ci helikopter bazasına məxsusdur.
Erməni tərəfinin iddiasına görə, noyabrın 12-də erməni hərbi helikopterinin düşdüyü yerdə 8 saatdan artıq intensiv döyüş davam edib və ermənilər helikopterin düşdüyü yerə yaxınlaşa və üç pilotun cəsədini çıxara bilməyiblər. Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri polkovnik Vaqif Dərgahlı isə öz növbəsində bu iddianı inkar edərək bildirib ki, "erməni hərbi helikopterinin vurulduğu ərazidə və qoşunların təmas xəttinin digər istiqamətlərində intensiv döyüşlər getmir", "həmişəki kimi, atəşkəs pozulur". Ermənilər ümid edirdi ki, vurulmuş helikopterin ekipaj üzvlərindən birinin sağ qalması mümkün ola bilər.
Erməni helikopterinin vurulması (2014)
Erməni helikopterinin vurulması — 12 noyabr 2014-cü il 13:45 radələrində Ağdam rayonunun Kəngərli kəndi yaxınlığında Azərbaycan Silahlı Qüvvələri və Ermənistan Silahlı Qüvvələri arasında baş vermiş hadisə.
== Hadisə ==
Silahlı insident 12 noyabr 2014-cü ildə Ağdamın Kəngərli kəndi yaxınlığında baş verib. Beləki, qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasına, daha dəqiq desək, Ermənistan Silahlı Qüvvələrinə məxsus 2 ədəd Mi-24 tipli döyüş helikopteri Ağdamın işğal olunmuş Uzundərə adlı poliqonunda keçirilən təlimlər zamanı qəflətən öz səmtini dəyişərək Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin təmas xəttinə doğru döyüş kursuna çıxıb və mövqeləri atəşə tutmağa cəhd ediblər. Nəticədə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində müddətdən artıq hərbi xidmət keçən manqa komadiri İlkin Muradov helikopterlərdən birini İQLA daşınan zenit-raket kompleksi vasitəsi ilə məhv edib. Digər helikopter isə hadisə yerindən uzaqlaşıb. Hadisə nəticəsində Ermənistan Silahlı qüvvələrində xidmət keçən üç nəfər pilot həlak olub. Azərbaycan Respublikasının işğal olunmuş ərazilərində döyüş uçuşları keçirərkən məhv edilən hərbi helikopter Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin İrəvan yaxınlığındakı "Erebuni" hərbi aerodurumunda dislokasiya olunan 15-ci helikopter bazasına məxsusdur.
Erməni tərəfinin iddiasına görə, noyabrın 12-də erməni hərbi helikopterinin düşdüyü yerdə 8 saatdan artıq intensiv döyüş davam edib və ermənilər helikopterin düşdüyü yerə yaxınlaşa və üç pilotun cəsədini çıxara bilməyiblər. Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri polkovnik Vaqif Dərgahlı isə öz növbəsində bu iddianı inkar edərək bildirib ki, "erməni hərbi helikopterinin vurulduğu ərazidə və qoşunların təmas xəttinin digər istiqamətlərində intensiv döyüşlər getmir", "həmişəki kimi, atəşkəs pozulur". Ermənilər ümid edirdi ki, vurulmuş helikopterin ekipaj üzvlərindən birinin sağ qalması mümkün ola bilər.
Erməni hipotezi
Erməni hipotezi — proto-hind-avropa xalqının birinci vətəninin "Şərqi Anadolu, Şimali Mesopotamiya və Qafqazın cənub hissələri" olduğunu və proto-Hind-Avropa dilinin (PHA) təxminən eramızdan əvvəl V-IV minillikdə bu regionlarda danışıldığını göstərən bir hipotez. Bu hipotez 1985-ci ildə gürcü Tamaz Qamkrelidze və rus filoloqu Vyaçeslav İvanov tərəfindən irəli sürülmüşdür. Termindəki "erməni" adı bir toponimə, yəni Ermənistan yaylasına aiddir.
Kurqan fərziyyəsi proto-hind-avropalıların mənşəyini və vətənlərini izah etmək üçün ümumi qəbul edilmiş fərziyyə olsa da, yeni DNT tədqiqatları bu xalqların mənşəyini Qafqaz regionuna bağlayan fərziyyələrə marağı artırmışdır. Fərziyyəyə görə, proto-Anadolu dilləri eramızdan əvvəl 4000-ci ildə PHA-nı tərk edərək Anadoluya köç etmiş və sonrakı mərhələlərdə yunan-erməni-hind-iranlılar, kelt-italik-toharlar və balt-slav-germanlar adlı üç fərqli Hind-Avropa dillərinin Avrasiyada yayılmasına şərait yaratmışdırlar.
Erməni inqilab ordusu
Erməni inqilab ordusu - (E.İ.O.) (ing. Armenian revolutionary army, ARA) – erməni terror təşkilatı.
Təşkilatın əsası 1983 -cü ildə qoyulub həmin il təşkilatın üzvləri öz manifestlərini dərc ediblər manifestdə deyilirdi:
"Bütün hökümətlərə dünya ictimayyətinə və mətbuata:
Türkiyənin və beynəxalq ictimayyətin ədalət prinsiplərinə qarşı laqeyidliyi və məkrli münasibəti, bizi əmin edir ki, bizim üçün "Ədalətli Məhkəməyə" nail olmağın yeganə yolu silahlı mübarizədən keçir". Mətbuatda olan bəzi məlumatlara görə EİO Daşnaktutun partiyası ilə sıx əlagələrə malik olmuşdur.
1983 – 86 cı illər ərzində təşkilat bir neçə terror aktı keçirir bunlardan birincisi 14 iyul 1983-cü ildə Brüsseldə türk diplomatının qətlə yetirilməsi idi. Bütün aksiyalara görə məsuliyyəti ASALA və EİO öz üzərilərinə götürdülər.
EİO keçirdiyi aksiyalardan ən məşhuru 27 iyul 1983 –cü ildə Lissabondakı Türkiyə səfirliyinə qarşı terror aktıdır, bu terror aktı nəticəsində, Türkiyə səfirliyinin müvəqqəti işlər vəkilinin həyat yoldaşı Cahidə Mıxçıoğlu və portuqaliyalı polis Manuel Paçeko həlak olmuşdur. Həmçinin bu terror aktını törədən terrorçular Setrak Adjemyan, Ara Kavrikyan, Sarkis Abraxamyan, Simon Yahniyan və Vaçe Daqliyan həlak olurlar, onlardan biri səfirliyin təhlükəsizlik xidmətinin əməkdaşı tərəfindən qətlə yetirilir, digərləri isə özlərini partladaraq həlak olmuşdular. Bu qrupa "Lissabon beşliyi" də deyirlər. Lissabondakı terror aktı dünya mətbuatında qeniş şəkildə işıqlandırılmışdır, bu terror aktından sonra Portuqaliya hökuməti Türkiyə xarici ilşər naziri İ. Türkmenin Portuqaliyaya planlaşdırılan səfərindən imtina etmişdir, səbəb kimi isə onun təhlükəsizliyini təmin etmək iqtidarında olmadıqlarını göstərmişdilər.
Erməni legionu
Erməni legionu - (alm. Armenische Legion) İkinci dünya müharibəsi zamanı Üçüncü Reyx tərəfindən döyüşən və ermənilərdən təşkil olunmuş piyada birləşməsi. Erməni legionu 1941 və 1944-cü illər ərzində 808, 809, 810, 811 və 812 adlı birləşmələrlə döyüşlərdə iştirak etmişdilər.
Erməni milli hərəkatı
Erməni milli hərəkatı — 1780-cı ildə Zeytun üsyanı ilə başlamışdır. Hərəkatın əsas məqsədi, silah və terror gücü ilə dənizdən-dənizə Böyük Ermənistan adlı dövlət yaratmaq olmuşdur. Qara dənizi, Aralıq dənizi və Xəzər dənizinə çıxış əldə edilməyənə qədər, mübarizənin hər bir yolundan istifadə olunmağının zərüri olduğunu nəzərə çatdırmışdılar. Erməni milli hərəkatı boyu bir siyasi və dörd terror təşkilatının fəaliyyəti daha geniş olmuşdur. Armenakan siyasi yolla, Hnçak, Daşnaksütun və ASALA isə terror yolu ilə Böyük Ermənistan adlı xəyali dövləti yaratmağı özlərinə məqsəd olaraq, seçmişdilər.
== Başlanması ==
Erməni milli hərəkatının başlanması 1780-cı ildən hesablanır. Bu ilə qədərdə, hərəkatın başlanması üçün radikal fikirlər formalaşmağa başlayırdı. Hərəkatın başlanmasının səbəbi kimi iki mühüm ünsür göstərilmişdir. Bunlardan biri erməni din xadilmləri tərəfindən yaradılan Mexitarist Ordeni digəri isə XIX əsrdə Fransada inqilabının başlamasıdır. Erməni din xadimləri erməni dilinin tədris olunması və bu dildə əsasən dini məzmunlu kitabların hazılanıb, nəşr edilməsi istiqamətində mühüm işlər görürdülər.
Erməni milliyətçiliyi
Erməni millətçiliyi, müasir dövrdə Mixail Çamçıyanın romantik millətçiliyinə əsaslanır və ümumi olaraq Erməni mübarizəsi olaraq formalaşdırılmış azad, müstəqil və birləşmiş bir Ermənistanın yaradılması olaraq ifadə olunur. Erməni milli oyanışı 1880-ci illərdə Osmanlı imperiyası dövründəki millətçiliyin ümumi yüksəlişi dövründə formalaşdı. Rusiya imperiyasında yaşayan ermənilərə mühüm təsir etdi. Erməni kilsəsi başda Mıkırtıç Xrimyan kimi liderlərlə erməni millətçiliyinin əsas müdafiəçisi olmuşdur. Müasir Ermənistan və erməni sosial bazasının daha qarmaqarışıq hala gəlməsi, Erməni mübarizəsinin siyasi təsirini gedərək azaltmış və liberal bir millətçilik olaraq modellənən bir erməni millətçiliyinə doğru sürüşmüşdür. Digər yandan, Erməni diasporu iqtisadi mənfətdən əlavə assimiliyasiya təhdidini qoruyan "diaspor millətçiliyinə" sahibdir,
== Osmanlı dövründə erməni oyanışı ==
Tənzimat dövründə edilən reformların bir nəticəsi olaraq qeyr-müsəlman azlıqların Osmanlı imperiyası içindəki vəziyyəti mühüm ölçüdə dəyişdi. İlk reformlar ümumilikdə Osmanlı imperiyasının strukturunu və sistemini dəyişdirərək həyata keçirilmişdir. Bunun birlikdə Krım müharibəsi dövründə Osmanlı imperiyasını Rusiya imperiyasına qarşı dəstəkləyən böyük güclərin tədbiq etdiyi diplomatik təzyiqlərin bir nəticəsi olaraq, 1856-cı ildə qeyri-müsəlman Osmanlı imperiyası əhalisinə müsəlman vətəndaşlarla eyni haqların verilməyə çalışıldığı reformlar edildi. Qeyr-müsəlmanlar üzərindəki cizyə vergisi ləğv edildi, həmçinin hərbçi olmalarına icazə verildi və öz məktəblərini açmalarına şərait yaradıldı.
Bu yeni və nisbətən liberal mühit altında bir çox erməni məktəbləri Osmanlı imperiyası ərazisi boyunca açıldı.
Erməni milliyətçilərinin terrorizmi
Erməni terrorizmi — erməni millətçi qruplarının və təşkilatlarının sistematik təhdid və fərdi intiqam aktlarından biri. Erməni terrorizmi mütəşəkkil və yaxşı təşkilatlanmış bir terrorizm olmaqla, beynəlxalq terrorizminin geniş qanadı və şəbəkəsidir.
"Erməni terrorizmi" termini ilk dəfə ABŞ-də 1982-ci il avqust ayında nəşr olunan ABŞ Dövlət Departamentinin aylıq bülletenində rəsmən istifadə edilmişdir.
== Zəmin ==
Erməni terrorizminin təşkilatlanması "erməni məsələsi" deyilən məsələnin yaranması ilə bağlı olmuşdur.
== Tarixi ==
Osmanlı İmperiyasında erməni terrorizminin inkişafında onun əsasən Suriya və Livanda, eləcə də ABŞ-də yaşayan erməni tacirləri ilə əlaqəsi və xarici kapitalın axını da məlum rol oynamışdı.
Erməni millətçiliyi
Erməni millətçiliyi, müasir dövrdə Mixail Çamçıyanın romantik millətçiliyinə əsaslanır və ümumi olaraq Erməni mübarizəsi olaraq formalaşdırılmış azad, müstəqil və birləşmiş bir Ermənistanın yaradılması olaraq ifadə olunur. Erməni milli oyanışı 1880-ci illərdə Osmanlı imperiyası dövründəki millətçiliyin ümumi yüksəlişi dövründə formalaşdı. Rusiya imperiyasında yaşayan ermənilərə mühüm təsir etdi. Erməni kilsəsi başda Mıkırtıç Xrimyan kimi liderlərlə erməni millətçiliyinin əsas müdafiəçisi olmuşdur. Müasir Ermənistan və erməni sosial bazasının daha qarmaqarışıq hala gəlməsi, Erməni mübarizəsinin siyasi təsirini gedərək azaltmış və liberal bir millətçilik olaraq modellənən bir erməni millətçiliyinə doğru sürüşmüşdür. Digər yandan, Erməni diasporu iqtisadi mənfətdən əlavə assimiliyasiya təhdidini qoruyan "diaspor millətçiliyinə" sahibdir,
== Osmanlı dövründə erməni oyanışı ==
Tənzimat dövründə edilən reformların bir nəticəsi olaraq qeyr-müsəlman azlıqların Osmanlı imperiyası içindəki vəziyyəti mühüm ölçüdə dəyişdi. İlk reformlar ümumilikdə Osmanlı imperiyasının strukturunu və sistemini dəyişdirərək həyata keçirilmişdir. Bunun birlikdə Krım müharibəsi dövründə Osmanlı imperiyasını Rusiya imperiyasına qarşı dəstəkləyən böyük güclərin tədbiq etdiyi diplomatik təzyiqlərin bir nəticəsi olaraq, 1856-cı ildə qeyri-müsəlman Osmanlı imperiyası əhalisinə müsəlman vətəndaşlarla eyni haqların verilməyə çalışıldığı reformlar edildi. Qeyr-müsəlmanlar üzərindəki cizyə vergisi ləğv edildi, həmçinin hərbçi olmalarına icazə verildi və öz məktəblərini açmalarına şərait yaradıldı.
Bu yeni və nisbətən liberal mühit altında bir çox erməni məktəbləri Osmanlı imperiyası ərazisi boyunca açıldı.
Erməni millətçilərinin terrorizmi
Erməni terrorizmi — erməni millətçi qruplarının və təşkilatlarının sistematik təhdid və fərdi intiqam aktlarından biri. Erməni terrorizmi mütəşəkkil və yaxşı təşkilatlanmış bir terrorizm olmaqla, beynəlxalq terrorizminin geniş qanadı və şəbəkəsidir.
"Erməni terrorizmi" termini ilk dəfə ABŞ-də 1982-ci il avqust ayında nəşr olunan ABŞ Dövlət Departamentinin aylıq bülletenində rəsmən istifadə edilmişdir.
== Zəmin ==
Erməni terrorizminin təşkilatlanması "erməni məsələsi" deyilən məsələnin yaranması ilə bağlı olmuşdur.
== Tarixi ==
Osmanlı İmperiyasında erməni terrorizminin inkişafında onun əsasən Suriya və Livanda, eləcə də ABŞ-də yaşayan erməni tacirləri ilə əlaqəsi və xarici kapitalın axını da məlum rol oynamışdı.
Erməni muflonu
Erməni muflonu (erm. Հայկական մուֆլոն, haykakan muflon; fars. گوسفند وحشی ارمنی) və ya digər adları ilə Erməni qoyunu, Erməni vəhşi qoyunu, Erməni vəhşi qoyunu və ya Transqafqaz qoyunu (Ovis orientalis gmelini) — İran, Ermənistan və Azərbaycanın Naxçıvan bölgəsində endemik və təhlükədə olan məməli növü.
== Terminologiya ==
Erməni muflonu ilk dəfə 1840-cı ildə Edvard Blit tərəfindən təsvir olunmuşdur. O, bu canlını 1774-cü ildə Samuel Qotlib Qmelin tərəfindən təsnif olunan Şərq qoyunu ilə eyniləşdirmişdir.
== Yayılması və sayı ==
Erməni muflonuna şimal-qərbdə rast gəlinir. Erməni muflonları 1896 və 1906-cı illərdə Urmiya gölündəki Kobudan adasından Azərbaycandakı qubernatorlardan biri tərəfindən köçürülmüşdür. 1970-ci illərdə isə bu adadakı sayıları azalmışdır. 1970-ci ildə adada 3.500 muflon yaşadığı halda, 1973-cü ildə sayıları 1.000 olmuşdur. 2004-cü ildə isə İranın Zəncan ostanında Anguran Qoruma bölgəsində 1.658 erməni muflonu sayılmışdır.
Erməni məhəlləsi
Erməni məhəlləsi (ərəb. حارة الأرمن; ivr. הַרֹבַע הַאַרְמֶנִי) — Yerusəlimdə (Qüds) olan köhnə şəhərin dörd məhəlləsindən biri.
== Tarixi ==
=== Zəmin ===
Tarixçilərə görə, ermənilər IV əsrdə xristianlığı qəbul etdikdən sonra Yerusəlim şəhərinə gəlmiş və orada erməni məhəlləsi qurmuşdur. Erməni məhəlləsi şəhər ilə birlikdə müxtəlif dövrlərdə Bizans, Xilafət, Osmanlı, Britaniya və başqa imperiyaların hakimiyyəti altında qalmışdır. Buna baxmayaraq, 1948-ci ildə baş tutan Ərəb-İsrail müharibəsi nəticəsində şəhər 2 hissəyə bölünmüşdür. Erməni məhəlləsinin də yerləşdiyi Şərqi Yerusəlim nəticədə İordaniyanın nəzarətinə keçmişdir. 1967-ci ildə baş tutmuş Altı günlük müharibə nəticəsində İsrail qüvvələri Şərqi Yerusəlimi ələ keçirmişdir. Ermənilərin böyük əksəriyyəti İsrail vətəndaşlığını qəbul etsə də, ərəb ökələrinə səyahət şanslarını itirməmək üçün hələ də İordaniya pasportlarını saxlamaqla erməni məhəlləsində yaşayırlar.
=== İndiki dövrdə ===
Erməni məhəlləsi ağlama divarına gedən əsas yollardan biri üzərində yerləşir.
