* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. 1. Tərəf, ətraf. Yanlarda düşmən qalmamışdı. H.Nəzərli. [Güldəstə:] Məktub bu yandadı. H.Seyidbəyli. □ Yan almaq – yanaşmaq, yaxınlaşmaq, yaxın durmaq. [Rəsul] yan alıb lotubaşıdan xəbər aldı: – Əmi, bu kağızlar nə olan şeydir? “Aşıq Qərib”. Bu zaman qatar sürətini azaldıb fit verə-verə stansiyaya yan aldı. A.Şaiq. Hamı ağır bir yük altından çıxıb yüngülləşmiş kimi danışadanışa otaqdan çıxanda, Tahir anasına yox, kolxoz sədrinə yan aldı. M.Hüseyn. Yan vermək – yanaşmaq. Bir kərə qan bu mətləbi, xalqa ziyan verirsiniz; Molla gedir yemək üçün, siz ona yan verirsiniz. C.Cabbarlı. Dörd (bir) yandan – hər tərəfdən, dörd tərəfdən. [Kərəm:] Coşqun boran alıb dörd bir yanımı; Soyuq kəsib iliyimi, qanımı. “Əsli və Kərəm”. Hər gölməçənin dörd yanına torpaqdan sədd çəkilmişdir. M.Hüseyn. // Yer mənasında. Heç bir yanda yoxdur. // Yön, istiqamət. Bu yandan getdi. 2. Bədənin çiyinlərdən buda qədər olan sağ və ya sol hissəsi; böyür. [Mehriban] yanı üstə çevrildi. S.Hüseyn. Ballı … kürsü çəkib … [Qara kişinin] yanında oturdu. Ə.Əbülhəsən. Vəzirov yenə də aciz və yazıq bir görkəm alıb, boynunu yana sarı əydi. M.Hüseyn. 3. Sağ və ya sol tərəfdə olan. Yan cib. Yan küçə. – [Qəhrəman:] Siz gözüaçıq olun, – deyə yoldaşlarıma tapşırdım və yan otağa getdim. H.Nəzərli. □ İki yanında – sağında və solunda. Bu yanında, … o yanında – sağında, solunda. [Məşədi İbad:] Qəribə yerdəyəm, vallah, bir gözəl o yanımda, bir gözəl bu yanımda. Ü.Hacıbəyov. 4. Kənar, qıraq. Hacı Qulu … ehtiyatla quyunun yanına uzanıb diqqətlə baxdı. A.Şaiq. Evin dibində yanının nazik dəmirləri qopmuş, taxtasının şirəsi çoxdan getmiş bir sandıq … vardı. M.İbrahimov. [Qərənfil xala] göndərilə biləcək şeyləri bir yana yığdı. Ə.Vəliyev. □ Yan eləmək – kənara itələmək. Səkinə, qızın qollarını yan elədi. M.İbrahimov. Çalsaqqal kişi … adamları yan eləyib … elə bil vahimə içində sağa-sola yüyürürdü. Mir Cəlal. Yana durmaq – kənara çəkilmək, uzaq dayanmaq. Göydə mələklər yana durdu; Mələklər də sana durdu. Qurban. Yandan çıxmaq – nagah, gözlənilmədən, birdən gəlmək, görülmək, ortaya çıxmaq. Bir yana atmaq – laqeyd münasibətlə kənar etmək. 5. Sağrı, oturacaq. Çox çəkmədi ki, Mirzə Süleyman yanını ovuşdura-ovuşdura qapıdan çıxdı. B.Talıblı. [Cavad] yarımkürkünün yaxasını açaraq yanını ağac kötüyünün üstünə qoydu. Ə.Vəliyev. □ Yanı yer görməmək – bir yerdə oturmamaq, daim ayaq üstə olmaq, yerimək. Əntiqənin yanı yer görmürdü. Səhərdən axşamacan evdə məşğul idi. Mir Cəlal. Yanını basmaq – dümsükləmək, dümsüklə işarə etmək. Alagöz bir qız, Gülsümün yanını basdı. M.İbrahimov. Yanını çəkmək – axsamaq, taytımaq. Yanını yerə qoymaq (vermək) – oturmaq. [Həsən:] [Tubu] gəl, bir yanını yerə qoy, gör nə deyirəm. Ə.Haqverdiyev. [Vəli:] …Çək sürünü keyfin hara istəyir, … özün də yanını ver yerə; al tütəyi əlinə, vəssalam. N.Vəzirov. 6. Bilavasitə yaxınlıq, birgəlik bildirir. Yanında dostlarından iki nəfər dəxi var idi, onun söhbətinə qulaq asırdılar. M.F.Axundzadə. [Ziba] çox gecələri [Əsmərin] yanında yatırdı. S.Hüseyn. [Həbib bəy:] …Zəhmət çək, hacının yanına minnətə get. S.Rəhman. □ Yanına almaq – yaxınlığına gətirmək. Vahid uşağı yanına alıb oynadır, dilə tutub yatırtmaq istəyirdi. Mir Cəlal. Yanına çəkmək – öz tərəfinə gətirmək. Hər kəs öz yarını çəkib yanına; O ki mənəm elə həsrət çəkirəm. Q.Zakir. Yanına düşmək – birlikdə getmək. Molla taytıya-taytıya düşür bunların yanına. “M.N.lətif.” Gəldiyev “gedək” – deyə Rübabənin yanına düşdü. Mir Cəlal. Yanına salmaq – özü ilə aparmaq. Sabah ertə böyük bağımızı gəzmək bəhanəsi ilə Məmmədrzanı yanıma salıb getdim. S.S.Axundov. [Müəllim] bir gün Mayisi yanına salıb Qaçaygilə getdi. Ə.Vəliyev. Yanında saxlamaq – özü ilə birlikdə, özündə saxlamaq. Gətirmişdin sən Zakiri əmanə; Derdi, gedəcəyəm kuyi-cananə; Xeyir görsün, istər düşsün ziyanə; Yaman-yaxşı saxla bari yanında. Q.Zakir. …dan // …dən bu yana – …dan …dən bu vaxta qədər. Amma arvadların bu dərəcə həyasızlıqlarını … dünya yaranandan bu yana heç eşidibsinizmi? C.Məmmədquluzadə. Nə var ki, unutmuşam paltosunu tutmağı; O axşamdan bu yana açılmır qaşqabağı. S.Rüstəm. Öz yanından – 1) guya; 2) öz bildiyi kimi, özündən. Məşədi bəy student qızın adını öz yanından uydururdu. M.Hüseyn. Fikri (xəyalı)… yanında olmaq – diqqəti …də olmaq. Ramazanın əvvəlinci günündən müsəlmanların fikir və xəyalı cücəplov yanındadır. C.Məmmədquluzadə. [Qərənfil xalanın] bütün xəyalı bu saat cəbhədə olan nəvəsi İldırımın yanında idi. Ə.Vəliyev. 7. Yanında, yanımda şəklində: iki müqayisə obyektindən birinin digərindən üstünlüyünü bildirir. Onun yanında bu heçdir. ◊ Yan baxmaq – bəyənməmək, həqarətlə baxmaq, pis münasibət bəsləmək. [Altay:] And olsun vicdana, bu gündən sonra; Hər kim yan baxarsa bu yoxsullara; İldırımlar partlayacaq başında; Adı yazılacaq məzar daşında. H.Cavid. Yan gəzmək – görüşmək istəməmək, uzaq gəzmək. Bilmirəm ki, neyləmişəm cananə; Hər görəndə məndən belə yan gəzər. Məhəmməd bəy Aşıq. Yanını kəsmək (kəsdirmək) – əl çəkməmək, ayrılıb getməmək. Dərdü qəmü möhnət kəsib yanımı; Qoymaz yerə düşə, içər qanımı. Q.Zakir. Vəfalı Hüsniyyə rəfiqəsinin yanını kəsdirib sübhə qədər gözlərini yummadı. S.S.Axundov. Yanlarını qapmaq – çox hirslənmiş, qəzəblənmiş adam haqqında. Həmin axşam Həsənəlinin evində ümumi bir övqattəlxlik vardı. Tərlan xanım yanlarını qapırdı. Mir Cəlal. Bir yana çıxartmaq – 1) həll etmək, bir nəticəyə gəlmək. Bu barədə yoldaşlarımıznan çox fikirləşdik, fikirləşdiksə də, bir yana çıxarda bilmədik. C.Məmmədquluzadə; 2) tərbiyə vermək, böyütmək. Bir yana çıxmaq – həyatda öz yerini tapmaq. Bir yandan…, o biri yandan… – mütəmadiyən, həmişə. Çürümüş parçanın dəxi faydası yoxdur: bir yandan yamadın, o bir yandan cırılacaq. C.Məmmədquluzadə. …o yana qalsın (dursun) – “başqa”, “əlavə” mənasında. Hər şey o yana qalsın, [Sara xanımın] on iki taxtadan kəsdiyi məxmər tumanı dövrhadövr dörd barmaq enində bafta olurdu. Qantəmir.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / yan1 YAN I sif. Böyür, tərəf. Yan küçələrdən iki böyük dəstə gəlirdi (M.Hüseyn). YAN II f. Od tutmaq, əzab çəkmək. Yan, dinmə, sən allah! Qan, dinmə, sən allah! (M.Ə.Sabir).
Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / yan1 1. бок; 2. боковой; 3. сторона; 4. набекрень; 5. к ..., у ..., при ..., около, возле;
Azərbaycanca-rusca lüğət / yan2 I сущ. 1. бок: 1) правая или левая часть туловища. Sağ yan правый бок 2) правая или левая сторона чего-л. Bu yanı nəyin этот бок чего, o yan тот бок 2. ягодица (задняя мясистая часть тела человека, зад); yanını yerə qoy присаживайся, yanını yerdən qaldır приподнимись, yanını yerə basdı сел, села 3. тех. торец (поперечная сторона, грань чего-л.) II прил. 1. боковой. Yan qapı боковая дверь, yan otaq боковая комната, yan ciblər боковые карманы, yan tərəf боковая сторона, yan xətt боковая линия, геогр. yan dərələr боковые долины, yan eroziya боковая эрозия, yan silsilə боковой хребет; yan təzyiq боковое давление, yan dayaq боковая опора, yan arakəsmələr боковые перегородки, yan işıqlandırma боковое освещение; yan zəncir хим. боковая цепь; yan yırğalanma морск. боковая качка; yan kök бот. боковой корень; yan səhifə nömrəsi библ. боковая колонцифра; yan tuşlama воен. боковая наводка; yan fasad архит. боковой фасад; физ. yan tezlik боковая частота, yan təzyiq боковое давление, yan qüvvə боковая сила 2. побочный. Yan damarlar геол. побочные жилы 3. отводной, отводящий. Yan kanal геол. отводящий канал 4. краевой. Yan (konturarxası) sular геол. краевые (законтурные) воды 5. бортовой. Yan xanalar спорт. бортовые поля (на шахматной доске) 6. торцовый (поперечный, боковой). Yan açar маш. торцовый ключ 7. пристяжной (идущий в пристяжке). Yan atı пристяжная лошадь III нареч. 1. боком. Yan dayanmaq стоять боком, yan qoymaq ставить боком 2. косо. Yan baxmaq косо смотреть IV послел. 1. yanında у, возле, около. Mənim yanımda: 1) около меня, у меня 2) при мне; məktəbin yanında около (у, возле) школы, kimin yanında işləyir работает при к ом 2. yanına к. Yanıma gəl подойди ко мне, onun yanına get иди к нему 3. yanından мимо. Yanından keçmək kimin, nəyin проходить мимо кого, чего; yan kəndiri постромка, yan görünüş профиль; yan almaq пристать, причалить ◊ yan baxmaq kimə коситься на кого; yan getmək пронестись, пролететь мимо; yan gəzmək держаться в стороне, не вмешиваться в чьи-л. дела; əlləri (qolları) yanına düşdü опустились руки; əlin yanına düşsün! чтобы рука у тебя отсохла!; yanını yerə vermək лежать больным; ничего не делать; yanı yerdə qalmaq лежать в лёжку; yanını yerə qoymamaq вертеться как белка в колесе; yaxasını yana çəkmək не вмешиваться, сторониться; ayağını yan qoymaq сбиться с пути, уклониться от правильного пути; yan vurmaq бить мимо цели; o yan-bu yana baxmaq смотреть по сторонам; hər yanda всюду, везде (повсюду), dörd bir yandan со всех сторон; hər iki yanında по обе стороны; yan eləmək отстранять, отстранить; bir yana atmaq небрежно кинуть; yanını basmaq kimin одёргивать, одёрнуть кого; yanını çəkmək прихрамывать; yanına almaq брать, взять к себе; yanına düşmək kimin идти, пойти с кем; yanına salmaq kimi брать, взять с собой кого; yanına çəkmək kimi приблизить к себе; yanında saxlamaq держать при себе; öz yanından от себя, fikri (xəyalı) yanında olmaq kimin всё время думать о ком; yan gəzmək держаться дальше, yanını kəsmək (kəsdirmək) kimin не отходить от кого, не оставлять кого; bir yana çıxartmaq kimi выводить, вывести в люди кого; bir yana çıxmaq выйти в люди, найти своё место в жизни; bir yandan …, o biri yandan с одной стороны …, с другой стороны …; … o yana dursun ко всему этому ещё …
Azərbaycanca-rusca lüğət / yan1 I. i. side, flank; sol ~ left side / flank; sağ ~ right side / flank; Düşmən bizə sol yandan hücum etdi The enemy attacked us on the left flank; qutunun ~ları the sides of a box; yolun sol ~ı the left side of the road; hər yandan from all sides; ~-yana side by side; sağ ~ı üstə yatmaq to sleep* on one’s right side; ◊ ~ını yerə vermək to idle away one’s time II. s. side (attr.); ~ cib side-pocket; ~ cığır side-path; ~ qapı side door III. z. sideways, slantwise, askance; ~ dayanmaq to stand* sideways; bir kəsə ~ baxmaq to look / to eye sideways / askance at smb.; ~ gəzmək to keep* apart
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / yan1 is. côté m, part f ; hər yandan de tous côtés ; ~ -yana côte à côte
Azərbaycanca-fransızca lüğət / yan1 сущ. 1. пад, тереф; yan almaq патав (мукьув, къвалав) агатун, агатун; dörd (bir) yandan кьуд патахъай, вири патарихъай; 2. къвал; yanı üstə çevrilmək са къвалахъ элкъуьн; yanında saxlamaq къвалав хуьн, патав хуьн, вичихъ галаз санал хуьн, вичив хуьн; // къвалан, эрчӀи ва я чапла пата авай; yan cib къвалан жибин; iki yanında кьве къвалав, эрчӀи ва чапла патахъ; 3. пад, къвал, къерех; yan eləmək са патахъ (къвалахъ) авун, къерехдихъ авун; yana durmaq са патахъ (къерехдихъ, яргъал) акъвазун, къерехдихъ къакъучӀун; yandan çıxmaq къвалахъай (хабарни авачиз, садлагьана) атун, акун; 4. ттум, сагъри, къалчах; yanı yer görməmək ттумуниз ччил такун, ттум чилел эциг тавун, санал ацукь тавун, гьамиша кӀвачел хьун; yanını basmaq къвал чӀакӀун (цӀимун), чӀакӀвана ишара авун; yanını çəkmək пад галчӀурун, кьецӀивалун; yanını yerə qoymaq (vermək) ттум чилел эцигун, ацукьун; 5. yanında, yanımda ...къвалав, ...патав; ** öz yanından а) гуя; б) вичелай, вичиз чидайвал; yan baxmaq къвалаба килигун, виняй-агъуз килигун, бегенмиш тахьун, пис килигун; bir yana çıxartmaq а) са патахъ авун, гьял авун, са нетижадал атун; б) тербия гун, чӀехи авун; bir yandan..., o biri yandan... са патахъай..., муькуь патахъай..., гьамиша; ... o yana qalsın (dursun) анихъ амукьуй (акъвазуй), “маса”, “алава” манада.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / yanI (Cəlilabad, Oğuz) başqa. – Maha icazə ver, yan yerə gedəsiyəm (Oğuz); – Mən onnan danişdim, gəldim, o, yan yerə getdi; – Miyəllim diyən bı qağa yan yerdən gəlib, heləmi? (Cəlilabad) II (Cəlilabad) hissə. – Bı cücəni üç yana böləcəkdüg III (Cəbrayıl) hananın dayaq ağacı
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.