göz sözü azərbaycan dilində

göz sözünün leksik mənası və izahı

• 1 is. 1. İnsan və heyvanda görmə orqanı. Qara gözlər. Ala gözlər. İri göz. – Xumar-xumar baxmaq göz qaydasıdır; Lalə tək qızarmaq üz qaydasıdır. M.P.Vaqif. Arvad … yaşarmış gözlərini silib ərinin qabağında döyükə-döyükə qaldı. S.Rəhman. □ Göz ağı anat. – gözün ağ rəngli qabarıq qeyri-şəffaf qişası. Göz alması anat. – gözün, göz ağı və göz qarasının da daxil olduğu şarşəkilli hissəsi. Göz qapağı – bax qapaq 2-ci mənada. Rzaqulu xan yalvardıqca Böyükxanım göz qapaqlarını bir-birinə çalıb hərdən bir qətrə göz yaşı atırdı. M.S.Ordubadi. Göz qarası (bəbəyi) – bax bəbək 1-ci mənada. Göz yuvası anat. – kəllənin üz hissəsində göz almasının yerləşdiyi batıq; göz çuxuru. // Gözüm şəklində – əzizləmə, nəvaziş, oxşama, mehribanlıqla müraciət. [Qurbani:] Canım təbib, gözüm loğman; Mənim dərdim ara tez-tez. “Qurbani”. 2. Görmə qabiliyyəti, görmə. İti göz. Gözü zəifləmək. 3. Gözümdə (gözündə) şəklində – nəzərimdə (nəzərində), mənə görə (ona görə), mənim fikrimcə (onun fikrincə). Mənim gözümdə o heç bir şeydir. Sənin gözündə o, böyük adamdır. 4. Nəzarət, baxım. Uşağın üstündə göz lazımdır. 5. Xırda dəlik, deşik. Aşsüzənin gözləri. İynənin gözü. – Gilli məhlul baltanın gözlərindən (dəliklərindən) çıxaraq … quyunun ağzındakı nov sisteminə tökülür. S.Quliyev. 6. Bulağın başladığı yer, suyun çıxdığı yer; qaynaq, mənbə. Bulağın gözü tutulub. – Qaynar bulaqların gözündən içər; O ellər gözəli, o el yavrusu. S.Vurğun. 7. Kiçik pəncərə (kassada, poçtda və s.-də). [Qulam müəllim] şüşə gözün müqabilinə gəldi, vərəqəni uzatdı. S.Rəhimov. // Keçmək üçün hasarda, divarda açılmış dəlik. Hasardan qonşu bağa göz açmaq. – [Tellinin] müəllimlə öz otağının arasındakı divarda qapı kimi, fəqət alçaq, bir arşın hündürlüyündə bir göz vardı. S.Hüseyn. Üstləri dəmirli qalın qapılar; Ortada balaca göz yerləri var. H.K.Sanılı. 8. Yaranın, şişin irin axan yeri. Çibanın iki gözü vardır. Yaranın gözü açıldı. 9. Hissələrə ayrılmış bir şeyin ayrı-ayrı bölmələri. Portfelin kiçik gözü. Şkafın üst gözü. Xurcunun gözləri. – Heç bir söz demədən [Rüstəm kişi] başının üstündəki balaca dolabçanın gözünə qoyulmuş trubkanı götürüb [Şərəfoğluya] verdi və əlini sıxdı. M.İbrahimov. İşini tamam etdikdən sonra xarrat dolabın gözlərindəki kitablara nəzər at(dı). T.Ş.Simurq. Birinci iynəni batırarkən pəncərənin qırıq gözünə yamadığı kağız xəfif səs çıxardı. H.Nəzərli. 10. Qoşa və ya üçlülə tüfəngin lülələrindən hər biri. Tüfəngin iki gözünü də sıxdım, ancaq heç biri dəymədi. M.Rzaquluzadə. 11. Tərəzi qablarından hər biri. Hacı bir heyvərə daşı tərəzinin bir gözünə qoyub deyir… Ə.Haqverdiyev. 12. Adətən saylara qoşularaq, evdə, mənzildə neçə otaq, ya pəncərə olduğunu göstərir. Üç göz ev. İki göz pəncərə. – Binanın alt mərtəbəsi iki xırdaca gözdən, üstü isə yalnız bir gözdən ibarət idi. S.Rəhimov. 13. məc. Alov mənasında. Lampanın gözünü çəkmək. – Şeyx Haşimi kiçik mizə yaxınlaşıb, qəzəblə barmağını bir-bir şamların gözünə basır, şamlar sönür, çadır qaranlıq içində qalır. Ə.Məmmədxanlı. 14. Körpünün bir özülündən o biri özülünə qədər olan hissəsi, bölməsi. Körpünün üç gözü var. ◊ Göz aça bilməmək – fürsət, vaxt tapa bilməmək. İşin çoxluğundan göz aça bilmirəm. Göz (gözlərini) açan gündən (açandan) – 1) lap körpəlikdən; 2) başa düşəndən bəri, dərk etdiyi vaxtdan. Yerdə qalanları isə gözlərini açandan onu Güllücədə görmüşdülər. S.S.Axundov. Göz açıb yuman saatda – bir an içində, tez, əlüstü, o saat. [Məstəli şah:] Xanım, bir adam ki buradan Pariji göz açıb yuman saatda bərbad edə, onun xəbərin bir dəqiqədə, bir saatda, bir gündə, on günədək bura çatdıra bilməz? M.F.Axundzadə. Göz açıb yumunca – bir anda, bir an içində. Göz açıb yumunca işini qurtardı. Göz açmaq – 1) dünyaya gəlmək, doğulmaq. İnsanoğlu bu aləmə göz açdığı gündən bəri; Azadlığın məşəlinə qurban olmuş pərvanətək. S.Vurğun; 2) macal tapmaq, imkan əldə etmək, vaxt tapmaq. Göz açmağa macalım yoxdur. Göz açmamaq – macalı, vaxtı, imkanı olmamaq. Döyüşdən göz açmayan Rüstəm [Şərəfi] unuda bilmirdi. M.İbrahimov. [Osman:] Basırdı gülləni sola, həm sağa; Qoymurdu düşməni heç göz açmağa. H.K.Sanılı. Göz ağartmaq – qorxuducu nəzərlə, hədələyici tərzdə baxmaq. Niyaz anasına göz ağartdı, Ballı söhbəti kəsdi. Ə.Vəliyev. Göz ağartması vermək – bax göz ağartmaq. Göz altından (altınca) baxmaq (süzmək) – başqalarına sezdirmədən, gizlicə baxmaq (süzmək). Hüseyn oynadıqca göz altından Surxaya baxırdı. S.Rəhman. [Beyrək] … göz altından məclisdə olan gəlinləri, qızları süzməyə başladı. M.Rzaquluzadə. Göz atmaq – gözlə işarə eləmək. Göz atdım gözünə, himlədim bəri; Dayandı şir kimi pürvüqar gördüm. S.Vurğun. Göz bəbəyi məc. – əziz və sevgili sayılan. Onun göz bəbəyi bir oğlu var. Göz bəbəyi kimi qorumaq (saxlamaq) – böyük diqqətlə qoruyub mühafizə etmək, qayğısını çəkmək. Milli musiqi alətlərimizi göz bəbəyi kimi qorumalıyıq. Göz böyümək – qorxu, dəhşət bürümək, vahimə basmaq. Dərənin dibinə endikcə göz böyüyür, hər şey qaralır, şübhəli görünürdü. Mir Cəlal. Göz bulağı – bax bulaq. Hicran dəryasında, göz bulağında; Qurbani, çalxanıb bircə üz indi. “Qurbani”. Göz çəkmək (yığmaq) – bax əl çəkmək 3-cü mənada. [Pəri Əbdülə:] [Puldan] göz çək. C.Cabbarlı. Göz çıxarmaq – bax gözünü çıxartmaq 2-cimənada. Göz dağı çəkmək – dərdə salmaq, qüssə vermək, ağır zərbə vurmaq. Oğlunu öldürüb anasına göz dağı çəkmək. – Bəlkə, neçə-neçələrə göz dağıyam, şöləyəm; fikri dustaq olanlara; dili yasaq olanlara! R.Rza. Göz dəymək – mövhumata görə baxışından ziyan, zərər çəkmək. Uşağa göz dəyib. – Al, yaşıl geyinib durma qarşıda; Yayın bəd nəzərdən, göz dəyər sana. Qurbani. Göz dəyməsin! – gözdəymənin qarşısını almaq üçün işlədilən ifadə. Dəyməsin göz, qəribə zirəksən; Bu fərasətdə dəhrdə təksən. S.Ə.Şirvani. Göz dikmək – 1) bir şeyi ələ keçirmək arzusunda olmaq, sahib olmağa çalışmaq. [Əziz bəy:] Nəkarədir ki, bir arşınölçən mənim adaxlıma göz dikə! M.F.Axundzadə. Yetim malına göz dikməyin nədir daim; Halal kəsb məgər narəvadır, ey vaiz? S.Ə.Şirvani; 2) bel bağlamaq, ümid olmaq, arxayın olmaq. Ata malına göz dikən malsız-davarsız qalar. (Ata. sözü). Bu gün bir süngüdür əlimdə qələm; Mənim bayrağıma göz dikir aləm. S.Vurğun; 3) nəzər yetirmək, baxmaq. Elə mən deyiləm hüsnünə mail; Göz dikibdir tamam Qarabağ sənə. Q.Zakir. Göz dolandırmaq – ətrafına baxmaq. Kərəm göz dolandırıb gördü ki, ovçular iki quzusu olan bir ceyranı vurublar. “Əsli və Kərəm”. Göz dolusu – fərəhlə, ürəklə, razı halda, şad. Göz dolusu evini süzdü. – Səkinə göz dolusu ərinə baxıb gülümsədi. M.İbrahimov. Göz doymamaq – bax gözü doymamaq. Göz doymaz vəsməli kaman əbrudən; Can üzülməz səmən iyli geysudən. M.P.Vaqif. Göz etmək (eləmək) – gözlə işarə eləmək. Göz gəzdirmək – hər tərəfə baxmaq, başdan-ayağa süzmək, nəzər salmaq. Otağa göz gəzdirmək. Məclisə göz gəzdirmək. – Telli həyətin hər tərəfinə göz gəzdirdi. S.Hüseyn. [Rüstəm bəy] ətrafa göz gəzdirərək sanki söz axtarırdı. Çəmənzəminli. Göz görə (görə-görə) – açıq, aşkar, bəlli, gözlə görüldüyü halda. Göz görəgörə oğurluq etmək. – Yalançının dili yandı göz görə-görə; İnanmadı dili alov yaxanlar belə. M.Araz. Göz götürmək (çəkmək) – baxmamaq, əl çəkmək. Ayrı düşüb ulusundan, elindən; Yenə göz götürməz xublar telindən. Q.Zakir. Göz götürüb baxmaq – başını qaldırıb baxmaq, nəzər salmaq. [Səkinə] göz götürüb qonaqlara baxa bilmirdi. Ə.Abbasquliyev. Göz gözə baxmaq – üzbəüz oturmaq, bir-birinin üzünə, gözünə baxmaq. Ələsgər də eşq oduna alışdı; Göz gözə baxanda halın soruşdu. Aşıq Ələsgər. Göz gözə gəlmək – baxışları qarşılaşmaq, bir-birinə baxmaq. Göz gözü görməmək – çox qaranlıq, zülmət olmaq, heç bir şey seçilməmək. [Şahmar bəy:] Yamanca qaranlıqdır, göz gözü görməyir. N.Vəzirov. [Aqşin:] İşıq ver, göz gözü görmür. C.Cabbarlı. Qaranlıqda göz gözü görmürdü. S.Hüseyn. Göz işlədikcə – gözlə görülə bilən qədər, gözün görə bildiyi qədər (adətən çox geniş sahə haqqında). Göz işlədikcə tarlalar uzanırdı. – Göz işlədikcə gülümsər yaşıl xiyabanlar; Yaşıldı pəncərə, balkon, yaşıldı meydanlar. H.Cavid. Göz kəsilmək – bütün diqqətilə baxmaq. Göz kəsməmək – diqqətlə baxmaq, nəzərini çəkməmək, daim baxmaq. Onun üçün göz kəsmərəm gözündən; Müştaqəm, ey şəkər kanı, mən sənə. M.P.Vaqif. Göz (gözü, gözləri) qabağına gətirmək – xəyalında canlandırmaq, təsəvvürünə gətirmək, yada salmaq. Keçmiş günlərini göz qabağına gətirdi. – Onu yüz dəfə gözümün qabağına gətirmişəm, yüz dəfə xatırlamışam, lakin heç kəsə heç nə söyləməmişəm. İ.Əfəndiyev. Göz qabağına qoymaq – bir şeyi tez gözə dəyən, asanlıqla tapılan yerdə saxlamaq. Kitabları göz qabağına qoymaq. – Pərşan bağçaya getdi, zanbaq güllərini bankaya salıb artırmaya, göz qabağına qoydu. M.İbrahimov. Göz qabağında (qarşısında) – üzdə, ortada, meydanda. Nöqsanlar göz qabağındadır. – Gələcək qəsəbənin küçələri də artıq göz qabağında idi. Nəticə göz qabağındadır. Göz qamaşdırmaq – 1) gözlərini kütləşdirmək (parıltı). Üzüyün qaşı göz qamaşdırır; 2) məc. çox güclü təsir etmək. [Nadir bəy:] …Sonra [tariximüqəddəsdə] yarpaqları çevirin! – Dinisiyasi minlərcə qanlı səhifələr gözlərinizi qamaşdırır. H.Cavid; 3) heyran etmək. Qızın gözəlliyi göz qamaşdırır. – Çayın vadisindəki çəmənlik də göz qamaşdırırdı. İ.Şıxlı. Göz-qaş (gözlə-qaş) arasında – tez, bir anda. Göz-qaş arasında yox oldu. – Könlüm quşu seyd oldu gözü-qaş arasında; Qanlar düşəcəkdir iki yoldaş arasında. Q.Zakir. Göz qıcırtmaq – bax diş qıcamaq (“diş”də). …Xanın düşmənləri buraya göz qıcırdıblar. M.S.Ordubadi. Göz qırpımında – bax göz açıb yumunca (bəzən “bir” sözü ilə bərabər işlənir). Göz qırpımında hər şeyi ayırd etmək. – Bir göz qırpımında düşmən tankı artıq ön atəş xəttini keçmiş, … batalyonun komanda məntəqəsi yerləşən təpəyə doğru istiqamət almışdı. Ə.Məmmədxanlı. Göz qırpmaq – 1) gözünü tez yumub açmaq; 2) məc. sayrışmaq, yanıb sönmək. Bakı milyon gözlərlə göz qırpır, uzaqlarda işıqdan atəşli bir qövs cızır, qövsdən o tərəfdə isə qaranlıq hamar bir sahə uzanırdı. Ə.Məmmədxanlı. Hər iki yanda bir çağırımlıqda göz qırpan bir işıltı görünürdü. M.Rzaquluzadə. Göz qoymaq (yetirmək) – 1) hiss etdirmədən diqqətlə baxmaq, fikir vermək, müşahidə etmək. Mən ona göz qoymuşdum, o, artıq məni buraxmaq istəmirdi, hər yana gedirdimsə kölgəm kimi dalımca sürünürdü. M.S.Ordubadi. Uşaq bağçasından keçirdim dünən; Göz qoydum oynaşan körpələrə mən. S.Vurğun. Mən oğurluqca ona göz qoyurdum. Mir Cəlal; 2) nəzarət etmək, baxmaq. [Lal Hüseyn] çiyidin müntəzəm surətdə səpilməsinə göz yetirirdi. M.İbrahimov. Göz-qulaq olmaq – ciddi nəzarət etmək, baxmaq. – Uşaqdan gözqulaq ol! – Göz qulaq ol! – əmrini verdikdən sonra ordugaha döndü. H.Nəzərli. Göz oxşamaq – ürəyə yatmaq, gözə xoş gəlmək, ürək açmaq. Adamlar göz oxşayan sarı, qırmızı, bənövşəyi çiçək xiyabanı ətrafında dolaşırlar. İ.Şıxlı. Göz olmaq – 1) pusmaq, güdmək, nəzarət etmək. Dustağa göz olmaq. – [Yusif:] Hər ikisinə özüm göz olaram. S.Rəhman; 2) muğayat olmaq, himayə etmək, göz qoymaq, nəzarət etmək. Uşağa göz ol! – Göz ol balamıza, görüm onu mən; Həm özünə layiq, həm mənə layiq. S.Rüstəm. Göz önünə gətirmək – yadına salmaq, xatirinə gətirmək, təsəvvüründə canlandırmaq, xatırlamaq. …Keçdiyimiz yerlərdəki vəziyyəti göz önünə gətirib bunlara inanmalı oldum. M.Rzaquluzadə. Göz önünə qoymaq – bax göz qabağına qoymaq. Göz salmaq – bax gözü düşmək. Göz tutduqca – bax göz işlədikcə… Yaxşısı budur ki, elə buradan baş alıb göz tutduqca diyarbədiyar qaçım. E.Sultanov. Göz ucu ilə (ucuyla) baxmaq – ötəri baxmaq. [Durna:] And içirəm o görünməz Tanrıya ki, heç bir zaman mənim [Əsəd bəyə] göz ucuyla baxdığım da olmamış(dır). C.Cabbarlı. Göz (gözüm) üstə! – bax Baş üstə! (“baş”da). Baş üstə, göz üstə deyib, mən də ağanın qulluğuna təşrif apardım. N.Vəzirov. Əlini gözünün üstünə qoyub “gözüm üstə!” deyib getdi. Ə.Haqverdiyev. [Mədən müdiri:] Nə istəsən mənim bax bu gözüm üstə. M.Hüseyn. Göz üstə (üstündə) yerin(iz) var – əziz, hörmətli adamı nəzakətlə dəvət məqamında söylənir. Buyurun evimizə, göz üstə yeriniz vardır. – Asta qədəm qoyub, bir bizə gəlsən; Yerin var göz üstə, qız, qadan alım! Aşıq Ələsgər. [Banıçiçək:] Mənə qonaq gəlibsiniz, gözüm üstə yeriniz var. M.Rzaquluzadə. Göz verib işıq verməmək – daim sıxışdırmaq, narahat etmək, incitmək, təzyiq altda saxlamaq. [Mərcan bəy:] Pulun ola, malın ola, amma arvad sənə göz verib işıq verməyə. Ü.Hacıbəyov. [Məsmə:] Mən nə etməli idim. Bu adam mənə göz verəcək, işıq verməyəcəkdi. S.Hüseyn. Göz vurmaq (basmaq, etmək, çalmaq) – işarə etmək üçün gözünün birini qırpmaq. Rzaqulu göz elədi ki, dinməyim. C.Məmmədquluzadə. Hatəmxan yüzbaşıya tərəf göz çalaraq sağ əlinin baş barmağını heç kəs görmədən yanda tovladı və: – Yüzlük! – deyə, sözünü tez kəsdi. S.Rəhimov. Nərgizlə Gülşən birbirinə göz vurdular. Ə.Vəliyev. Göz yaşı – damla, qətrə halında gözdən axan su. …Aşiqinə qanlar ağladan dilbər; Rəhmə gəlib göz yaşını silməzmi? M.P.Vaqif. Məzlumların göz yaşı dərya olacaqmış; Dəryaları, ümmanları neylərdin, ilahi? M.Ə.Sabir. Göz yaşı kimi (təki) – saf, təmiz, dumduru. …Dağlardan göz yaşı kimi duru, bal kimi şirin, hava qədər yüngül çeşmələr axır. H.Nəzərli. Söyüd ağacının yaxınlığında xırdaca bir qayadan göz yaşı kimi duru bir bulaq çıxıb ağacın dibi ilə axırdı. M.Rzaquluzadə. Göz yaşı tökmək (axıtmaq) – ağlamaq. Dərin sükuta dalmış uzun gecələri isə göz yaşı tökərək xəyal ilə keçirirdim. S.S.Axundov. Göz yetirmək – baxmaq, nəzər salmaq, diqqət etmək, göz gəzdirmək. [Əsgər:] Belə, sözün doğrusu, o tərəfə-bu tərəfə baxıb göz yetirirəm, görürəm yenə bir şeyim çatmır. Ü.Hacıbəyov. Göz yummaq – 1) əhəmiyyət verməmək, fikir verməmək. [Muradın] qarşısında iki yol vardı: Nigarı boşayıb adını öz üzərindən qaldırmaq və ya onu tamamilə sərbəst buraxıb hər işinə göz yummaq. S.Hüseyn; 2) əl çəkmək, etinasız olmaq. Bu işdən boyun qaçırmaq gələcək səadətə göz yummaq deməkdir. Ə.Sadıq. Göz yumub açınca (açana qədər) – bax göz açıb yuman saatda. Göz yumub açınca seylabə verərdim aləmi. Füzuli. Gözdə-qulaqda olmaq – bax göz-qulaq olmaq. …Özün isə gözdə-qulaqda ol. Elə ki Kərəmovun yaxası ələ keçdi, birinci zərbəni sən endir. İ.Əfəndiyev. Gözdə olmaq – diqqət mərkəzində olmaq, hamının diqqətini cəlb etmək. Gülşənin manqası niyə gözdədir? Ə.Vəliyev. Gözdən buraxmaq (qaçırmaq) – görməmək, diqqətli olmamaq. [Münəccim pişxidmətə:] Südabəni gördün sən; Səyavuşu öpərkən? Gözdən qaçırma, diqqət! H.Cavid. Gözdən çəkilməmək – daim ortada gəzmək, göz qabağında olmaq. Nə edəsən ki, Mələknisə də gözdən çəkilmirdi ki, çəkilmirdi. Mir Cəlal. Gözdən düşmək – əvvəlki hörmətini itirmək, etibardan düşmək, daha sayılmamaq. Başqa məhparələr eşqində gözümdən düşdü; Qətrə gözdən düşər, əlbəttə ki, dəryayə görə. Ə.Vahid. Gözdən eləmək – gözünü şikəst etmək, kor etmək, işığa həsrət qoymaq. Çox ağlamaq ananı gözdən elədi. – Səni gözdən eləyən; Gözdən iraqlaşdıran; Bu uğursuz çadranı; Fırlat qaranlıqlara! Ə.Cavad. Gözdən iti – görmə qabiliyyəti yaxşı olan, itigözlü. Gözdən itmək – görünməz olmaq, görünməmək, yox olmaq, tez çıxıb getmək. Novruzəli bu sözləri deyəndən sonra gözdən itdi. C.Məmmədquluzadə. Yolun ortasında özünü günə verən koramallar səs eşitdikdə sürünüb qalınlıqda gözdən itirdilər. İ.Şıxlı. Gözdən keçirmək – 1) ötəri baxmaq, nəzər salmaq. Qulam müəllim hər iki yazını gözdən keçirdi. S.Rəhimov. Mirbalayev vərəqəni alıb … gözdən keçirdi. M.Hüseyn. Məhərrəm kağızları bir-bir gözdən keçirməyə başladı. H.Nəzərli; 2) baxmaq, nəzər atmaq, fikir vermək. Sinfi gözdən keçirmək. Ətrafı gözdən keçirmək. – Yolçu bir daha xarabalığı gözdən keçirdi. Ə.Məmmədxanlı. [Nuriyyə:] Gözüm otağın yarımqaranlığına alışandan sonra adi taxtadan düzəlmiş rəflərdəki kitabları gözdən keçirdim. İ.Əfəndiyev; 3) yoxlamaq. Kağızları gözdən keçirmək. Biletləri gözdən keçirmək. – Biz Acı körpüsünü keçib şose yolu idarəsinə çatana qədər iki yerdə vəsiqələrimizi gözdən keçirdilər. M.S.Ordubadi. Gözdən kənara buraxmamaq – bax gözdən qoymamaq. Yazıqları … gözdən kənara buraxmadılar. M.S.Ordubadi. Gözdən qaçmaq – görünməmək, diqqətdən kənarda qalmaq. Gözdən qoymamaq – birinin bütün hərəkətlərinə fikir vermək, diqqət yetirmək, təqib etmək, nəzarət altında saxlamaq, izləmək. Uşağın hərəkətlərini gözdən qoymamaq. – Mən qaraçı qızını gözdən qoymurdum. M.S.Ordubadi. Firuzə xəstəni bir an gözdən qoymurdu. A.Şaiq. Gözdən (gözlərdən) olmaq – kor olmaq. [Qəribin atası:] Gecəgündüz axıdıram göz yaşı; Gözdən oldum oğul-oğul deməkdən. “Aşıq Qərib”. Gözdən pərdə (əsgi) asmaq – aldatmaq; həqiqəti gizlədib yalan danışmaq, kələk işlətmək, nöqsanların üstünü örtmək. [Nəsib dayı:] Görürəm səninlə danışmaq çox çətindir, Kosaoğlu. Sən başa düşmürsən ki, … gözdən pərdə asmaq ən böyük cinayətdir?! İ.Şıxlı. Gözdən salmaq – 1) etina etməmək, unutmaq, yaddan çıxartmaq. Bir qədər keçəndən sonra musiqiyə olan həvəsim o qədər azaldı ki, başıbəlalı tütəyi bilmərrə gözdən saldım. C.Məmmədquluzadə. Aydın qələbəsinin bu cür gözdən salınmağına dözürdü. M.Hüseyn; 2) uzaqlaşdırmaq, kənar etmək. Ələsgəri gözdən salma irağa; Necə dözüm belə dərdü fərağa? Aşıq Ələsgər. B – bir işi çox cəld və məharətlə görmək. Bilmirsən ki, oğrular gözdən tük çəkirlər? Mir Cəlal. Gözdən uzaq (iraq)! – qorxu, vahimə, xof və s. qarşısında işlədilən ifadə. Həm də, gözdən iraq, gəlinlər, qızlar; Əlləri qoynunda zarıyıb sızlar. S.Vurğun. Gözdən uzaq (iraq) olmaq (düşmək) – bir-birindən ayrı düşmək, aralı yaşamaq, uzaqda olmaq, qürbətə düşmək. Gözdən uzaq olan könüldən də uzaq olar. (Məsəl). Gözdən yayınmaq – qaçıb gizlənmək, qaçmaq, əkilmək, gözə görünməmək. [Ələmdar] mühafizlərin gözündən yayınmağı kəsdirdi. S.Rəhimov. [İlyas Adiləyə:] Elə ki, həyətin aşağısına gəlib gözdən yayındım, o saat qayıdıb Tərlanın boynuna sarıldım. Ə.Məmmədxanlı. Gözə batmaq – bax gözə girmək. [Altunbay:] [Qullar] ox kimi gözə batırlar. C.Cabbarlı. Gözə dəymək (çarpmaq) – görünmək, görsənmək, diqqəti cəlb etmək. [Qarovul:] Gedən yoldaşlardan da gözə bir nişan dəyməyir. Ə.Haqverdiyev. Hazır olanlar sırasında birinci növbədə gözə çarpan Hacı Qəvam idi. T.Ş.Simurq. Gözə (gözlərə) fərəh vermək – sevindirmək, ürək açmaq, könlü xoş etmək. Gözəl mənzərə gözə fərəh verir. – Göz işlədikcə yamyaşıl otlar, göy çəmənlər və rəngarəng yarpaq və meyvələrlə bəzənmiş ağaclar gözlərə fərəh verir. M.Rzaquluzadə. Gözə gəlmək – 1) bax gözə görsənmək (görünmək). Bulud qara, göy qara; Bu qaranlıq gecədə; Gözə gəlir göy qara. S.Vurğun; 2) vecinə gəlməmək, saymamaq; 3) bax göz dəymək. Bu gecə sizə gəlləm; Pəncərənizə gəlləm; Üzərriyi götür, gəl; Yoxsa mən gözə gəlləm. (Bayatı). Gözə gətirmək – mövhumi təsəvvürə görə guya baxışı ilə ziyan vurmaq, bəlaya salmaq. Uşağı gözə gətirmək. Mal-qaranı gözə gətirmək. – [Qarı:] Eh, oğlumu gözə gətirdilər. S.Vəliyev. Gözə girmək – diqqəti özünə cəlb etməyə çalışmaq, həmişə göz qarşısında olmağa çalışmaq, özünü gözə soxmaq, özünü göstərmək. …Mən gözə girmək üçün yox, vətənə xidmət etmək üçün çalışıram. Ə.Əbülhəsən. [Həbibə] bu fikrə gəlmişdi ki, nə qədər kefi saz olsa da, paltarını dəyişməsin, gözə girməsin. Mir Cəlal. Gözə görünmək (görsənmək, çarpmaq) – nəzərə çarpmaq, diqqəti cəlb etmək. Birdən-birə göründü gözə bir xərabəzar; Görsən nə qəmli mənzərələr aşkar idi. M.Hadi. [Hamamda] əvvəl gözə görünən divardakı su küpü idi. Çəmənzəminli. Gözə xoş görünmək (gəlmək) – xoşa gəlmək, bəyənilmək, xoşlanmaq. [Sila:] [Qız] güləndə də, qüssələnəndə də, düşünəndə də həmişə gözə xoş gəlir. S.Vəliyev. Gözə kül (torpaq) atmaq (səpmək, üfürmək) – aldatmaq, kələk gəlmək, hiylə işlətmək. Gözə sataşmaq – bax gözə dəymək. Qabaqda oturan qız orada yenə Dursunun gözünə sataşdı. Ə.Əbülhəsən. Gözə soxmaq – diqqət mərkəzində qoymaq, diqqəti cəlb etmək, nəzəri cəlb etmək. İşini gözə soxmaq. – [Surxay Dövlət bəyə:] Zavod və milyonlarınızı da çox gözümə soxmayın. C.Cabbarlı. [C.Məmmədquluzadə] əsərlərini gözə soxmağı, özündən danışmağı sevməzdi. M.İbrahimov. Gözə torpaq tullamaq – bax gözdən pərdə (əsgi) asmaq. Gözləri açıla qalmaq – heyran olmaq, heyrətdə qalmaq. Qızın gözəlliyi qarşısında gözləri açıla qaldı. Gözləri alacalanmaq – təəccüb, qorxu nəticəsində gözləri irilənmək, iri açılmaq. Alman öz süngüsü ilə onun zərbələrini dəf etməyə çalışaraq dal-dalı çəkilir və gözləri alacalanmış, gülünc bir ifadə ilə nə isə mırıldanır. İ.Əfəndiyev. Gözləri batmaq – bax gözləri çuxura düşmək. Acından, soyuqdan çıxır donqarı; Batıb gözləri, rəngi olub sapsarı. Ə.Nəzmi; // zəifləmək, taqətdən düşmək. Şahsuvar tərəfə patron boşaltdı; Qüvvədən düşərək gözləri batdı. S.Vurğun. Gözləri böyümək – təəccübdən, heyrətdən, qorxudan gözlərini iri açmaq. Gözləri böyüdü sanki vəhşətdən; Qamaşdı o yüksək mədəniyyətdən. Şəhriyar. Gözləri hədəqəsindən çıxmaq – bax gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq. Boğazı qurumuş, dili qurumuş; Çıxmışdır gözləri hədəqəsindən. M.Müşfiq. Gözləri ilə süzmək – başdan-ayağa baxmaq, tamam nəzərdən keçirmək. Molla ikrah edirmiş kimi bir-iki addım geri çəkilib dayandı və əli ilə Kürdən əsən mehin oynatdığı ütülmüş saqqalını tumarlaya-tumarlaya gələnləri qıyıq gözləri ilə süzdü. İ.Şıxlı. Gözləri işıqlanmaq – bax gözləri parıldamaq. Qızılı görən zindanbanın gözləri işıqlandı. “Qurbani”. Gözləri qan çanağına dönmək – gözlərinin içi qanla dolmaq, bərk qızarmaq. Ömər koxanın üzü tunc kimi bozardı. Qalın qaşları pırpızlandı və gözləri qan çanağına döndü. İ.Şıxlı. Gözləri quyuya düşmək – çox arıqlamaq, gözləri batmaq, çökəyə düşmək. Gözləri parıldamaq – üzündə sevinc görsənmək, fərəh içərisində olmaq. [Bədircahan:] …Sənin söhbətin ortalığa düşəndə Züleyxa xanımın barmağını kəssən, xəbəri olmaz, elə üzü gülür, gözləri parıldayır… N.Vəzirov. Gözləri süzülmək – göz qapaqları xəfif-xəfif qapanmağa başlamaq, yuxu basmaq. Gözlərindən yuxu tökülmək – bərk yuxusu gəlmək, şiddətli şəkildə yuxulamaq istəmək. …Gözlərindən yuxu tökülən Kosa alçaq … çarpayıya tərəf yenərək … ah çəkdi. S.Rəhimov. Gözlərinə qaranlıq çökmək, gözlərinin qabağı qaralmaq – bax gözü (gözləri) qaralmaq. Gözlərini açmaq – 1) oyanmaq. Sabahı günü Cəlil ağa gözlərini açanda özünü bir qeyri aləmdə, bir qeyri mühitdə gördü. İ.Musabəyov. Rəngi qaçmış Afaq gözlərini açıb onu başı üzərində görərkən, ilk dəfə ana olmuş qadına məxsus bəxtiyar bir təbəssümlə gülümsədi. Ə.Məmmədxanlı; 2) ayıltmaq, başa salmaq, oyandırmaq. Cəmilənin sözləri [Mirzağanın] qapalı gözlərini açır, hansı mühit içərisində yaşadığını ona qandırırdı. S.Hüseyn; 3) başa düşmək, dərk etmək, ayılmaq. Mən gözlərimi açdıqda özümü belə zəngin bir təbiət içində gördüm. S.S.Axundov. Gözlərini ağzına dikmək – diqqətlə birinə qulaq asmaq, yaxud birinin nə deyəcəyini səbirsizliklə, diqqətlə gözləmək. Hamı gözlərini sədrin ağzına dikmişdi. – Məclisdə olanların hamısı gözlərini Hacı əminin ağzına dikmişdi. M.S.Ordubadi. Gözlərini dolandırmaq – ətrafa göz gəzdirmək, dörd tərəfini seyr etmək. Böyükxanım gözlərini dolandırıb, oğlanlarına baxıb daha da dilgir olurdu. M.S.Ordubadi. Həmzə gözlərini dolandırıb Şahmara tərs-tərs baxdı, rişxəndlə gülümsündü. B.Bayramov. Gözlərini dörd açmaq – həddindən artıq diqqətli olmaq, çox fikir vermək. Gözlərini oxşamaq – xoşlamaq, bəyənmək, gözünə xoş gəlmək. [Qumru] …Hansı tərəfə dönürdüsə, daha şux bir rəng gözlərini oxşayıb, onu özünə doğru çağırırdı. Ə.Məmmədxanlı. Gözlərini sıxmaq – bax gözünün qorasını sıxmaq. Üzünü aşağı tutub, gözlərini sıxdı. Mir Cəlal. Gözlərini süzmək – 1) göz qapaqlarını birbirinə yaxınlaşdıraraq heyran-heyran baxmaq. [Müəllim:] [Tələbə] mənim suallarıma cavab verəndə başını aşağı əyir, gözlərini süzür və ancaq: – Nə? – deyirdi. Qantəmir; 2) nazlanmaq, naz-qəmzə etmək. Sən ha Qurbaninin canın üzərsən! Qaş oynadıb gözlərini süzərsən. “Qurbani”. Gözlərinin ağı saralmaq – xəstələnmək, azarlamaq. …İztirabdan bu gün üzün qaralıb; Gözlərin ağı sərbəsər saralıb. S.Ə.Şirvani. Gözlərinin içi gülmək – çox sevindiyi üzündəngözündən bilinmək. Gözü ac olmaq – tamahkar olmaq, heç şeydən gözü doymamaq, daim gözü bir şeydə olmaq. Gözü (gözləri) açılmaq – dərk etməyə başlamaq, ayılmaq, qəflət yuxusundan oyanmaq, fəaliyyətə, hərəkətə gəlmək, yaxşı-yamanı seçmək. [Zakirov Sədəfə:] [Şeyda] Göytəpədə çox yubandı, kim bilir, bəlkə orda gözü açıldı. Ə.Məmmədxanlı. Gözü (gözləri) ağara qalmaq – təəccübdən, qorxudan gözləri irilənmək, iri açılmaq, gözləri bərəlmək. Gözü (gözləri) ağarmaq – 1) gözü pərdə basıb kor olmaq, görməmək; 2) bir işi sona çatdırınca böyük əzab çəkmək, əziyyətə qatlaşmaq. [Telli:] Bir yandan ömrü gödəlmiş Heydərqulu ağa mənə göz verir, işıq vermir, elə fikrə düşür, elə qələt eləyir ki, it yesə gözü ağarar… N.Vəzirov. Gözü ağrımaq – məc. incimək, xoşu gəlməmək, zəhləsi getmək. Onu görəndə gözüm ağrıyır. Gözü (gözləri) axmaq – gözü (gözləri) yumulmaq, örtülmək. Mən hey göyə baxdım, göy mənə baxdı; Yollara baxmaqdan gözlərim axdı. Ə.Cavad. Pəncərədən ay baxır; Yenə gözlərin axır. N.Rəfibəyli. Gözü almaq – 1) öyrəşmək, bələd olmaq, alışmaq. Atların xasiyyətini gözüm elə alıbdır ki, heç bir bədxasiyyət at fikrimə gətirə bilmirəm ki, onu iki-üç günün içində öyrədib faytona qoşa bilməyim. C.Məmmədquluzadə; 2) dan. qalib gələcəyinə inamı olmaq, özünə arxayın olmaq. Səni gözüm alıb, oyunu udacağam; 3) müxtəlif şeylərin içərisindən birini bəyənib, xoşlayıb seçmək. Güllü parçanı gözüm aldı. …gözündə qalmaq – etdiyi arzu, xoş niyyət yerinə yetməmək, kamına çatmamaq. Muradı gözündə qalmaq. – Məktəbi qurtarmaq üzrə ikən Qəhrəmanın arzusu gözündə qaldı. S.Rəhimov. …gözündə qoymaq – arzusunu, niyyətini yerinə yetirməmək, şad etməmək, sevindirməmək. Oğul anasının arzusunu gözündə qoydu. – [Gülsənəm:] Tahir, mənim muradımı niyə gözümdə qoymusan? M.Hüseyn. Gözü (gözləri) ayağının altını görməmək – qürrələnmək, qudurmaq, heç kəsi saymamaq. Gözü bağlanmaq (örtülmək) – heç bir şeyi görməmək, başa düşməmək, fərqinə varmamaq, anlamamaq. [Ziba xanım:] Sənin gözün örtülüb, uyubsan bir çənginin məkrinə, felinə; təmiz adını, sanını itiribsən. M.F.Axundzadə. Gözü (gözləri) böyümək – təəccüb etmək, heyrətlənmək. Dürrənin gözləri daha da böyüdü… S.Vəliyev. Gözü çıxmış, gözün çıxsın! (tökülsün) – “kor olasan”, “görməyəsən” mənasında qarğış ifadəsi. Ustadlar ustadnaməni iki deməyib, üç deyər, biz də deyək üç olsun, yağıların gözü tökülsün. “Qurbani”. Çıxaydı kaş gözüm, görməyəydi hicranın. X.Natəvan. Gözü (gözləri) dikilmək (dikilib qalmaq) – birinə baxıb durmaq, gözünü ayırmamaq, baxa-baxa qalmaq. Yuxusu da gecələr uçub ərşə çəkildi; Sübhə qədər gözləri şam çırağa dikildi. B.Vahabzadə. M.Hüseyn. Gözü (gözləri) dolmaq (doluxsunmaq) – ağlamaq dərəcəsinə gəlmək, gözləri yaşla dolmaq. Sanki boğmaq istər göz yaşı seli; Qəribin gözləri dolar axşamlar. Ə.Cavad. İndi isə [Nərgizin] anasının gözləri dolmuşdu. Ə.Məmmədxanlı. Sevincindən Dürrənin gözləri doluxsundu. S.Vəliyev. Gözü doymamaq – 1) həris olmaq, tamahkarlıq eləmək, hər şeydə gözü qalmaq. Gözüm doymaz sənin kimi canandan; Cananın itirən tez olar candan. “Qurbani”. Ələsgər heç çıxmaz qəm libasından; Gözü doymaz gözün təmənnasından. Aşıq Ələsgər; 2) acgözlük eləmək, gözü yemək dalınca qalmaq. Acın qarnı doyar, gözü doymaz. (Ata. sözü); 3) arzusuna, məramına axıra qədər çatmamaq. Gözü (gözləri) dörd olmaq – diqqətlə baxmaq, nəzərdən keçirmək. Üzüyümü itirmişəm, gözüm dörd olub. – Hər yana baş vurur, gözü dörd olur; Özgənin sevinci ona dərd olur. S.Rüstəm. Gözü dumanlanmaq – hirsindən, qəzəbindən gözü heç bir şey görməmək. Gözü dumanlandı, nitqi tutuldu; Görüncə süzülən o baxışları. B.Vahabzadə. Gözü düşmək – 1) görüb aşiq olmaq, vurulmaq, sevmək. Çərşənbə günündə çeşmə başında; Gözüm bir alagöz xanıma düşdü. Aşıq Ələsgər. [Asya:] Aha, bildim, arşınmalçıya gözün düşübdür. Ü.Hacıbəyov. Bəy, qonşunun qızına gözüm düşüb. Ə.Haqverdiyev; 2) birdən görmək, gözünə dəymək, gözü sataşmaq. Qonşu otağa gözüm düşdü. – Bağrım şan-şan olur zənbur evitək; Gözüm ki sən gəzən otağa düşər. Q.Zakir. Gözü gəzmək – 1) axtarmaq; 2) hər tərəfə baxmaq, hər yeri nəzərdən keçirmək. Kənkanın gözü dörd tərəfi gəzdi. S.Rəhimov. Gözü götürməmək – birinə darılmaq, paxıllıq etmək, qibtə etmək. [Səməd bəy:] Rejissorun Oqtayı gözü götürmür, gəlib ona rəqib olacağından qorxur. C.Cabbarlı. Gözü gözündən uzaq – ayrı düşmüş, aralı. Çıxmaz yadımızdan, çıxmaz yaradan; Gözü gözümüzdən uzaq olsa da! H.Arif. Gözü (gözləri) gülmək – fərəh içərisində olmaq, məmnunluq, sevinc izhar etmək, şad olmaq. Zəhra və Həsən minnətdarlıqla [Firuzəyə] baxanda gözləri gülürdü. M.İbrahimov. Analar fərəhlə baxırlar sənə; Körpə balaların gülür gözləri. N.Rəfibəyli. Gözü (gözləri) heç bir şey görməmək – hissə qapılıb hər şeyi unutmaq, heç bir şey gözündə olmamaq. Gözü ilə görən – şahid. Gözü ilə görmək – bir işin, hadisənin şahidi olmaq. [Xortdan:] Gözümlə görəndən sonra məndə şəkk yeri qalmadı. Ə.Haqverdiyev. …Bunları gözümlə görmüşəm … Mir Cəlal. Gözü ilə (də) görmək istəməmək – zəhləsi getmək, heç üzünə baxmaq istəməmək. Çünki onun sevdiyi Şəfiqə Lütfəlini gözü ilə də görmək istəmirdi. İ.Musabəyov. Gözü ilə yemək – bütün diqqəti ilə baxmaq, dik-dik baxmaq. Oturduğu yerdə [Tükəzban] istəyirdi ki, kağızın hərflərini gözü ilə yesin. B.Talıblı. Gözü işləməmək – görməmək, gözü zəifləşmək. [Kərəm:] Qocalıbsan, daha gözün işləmir. “Əsli və Kərəm”. Gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq – bərk hirslənmək, qəzəblənmək; 2) həddindən artıq təəccüblənmək, heyrətlənmək. Gözü kimi – çox əziz, çox qiymətli. Gözü-könlü açılmaq – şadlanmaq, sevinmək, ürəyi açılmaq, könlü açılmaq, fərəhlənmək. Gəzməyə çıx, gözün-könlün açılsın. Gözü (gözləri) qabağında (qarşısında, önündə) durmaq (olmaq, dikəlmək, canlanmaq) – xatirindən çıxmamaq, həmişə yadında olmaq. Onun gözləri önündə iki həyat, iki tale canlanırdı. M.Rzaquluzadə. Yaşıl budaqları ilə ətrafı bürüyən bir ağac gözü qarşısında canlandı. S.Vəliyev. Təmkinlə, ürəklə danışır qonaq; Durur göz önündə o ana torpaq. B.Vahabzadə. Gözü qalmaq – 1) gördüyü bir şeyin həsrətində olmaq, həsrətini çəkmək, əldə etmək arzusunda olmaq. Paltoluq parçada gözüm qaldı. – Gözüm qaldı kirpiyində, qaşında; Qul et, durum qolubağlı qarşında. Aşıq Ələsgər; 2) baxa-baxa durmaq, gözünü çəkməmək, nəzərini ayırmamaq, bir şeyin xoş təsirindən qurtara bilməmək. Gözü qızın üzündə qalıb. Gözü (gözləri) qamaşmaq – parıltıdan, şəfəqdən bir şeyə baxa bilməmək. Brilyantlar gözü qamaşdırır. – Elə isə bəs neçin; Baxırkən bu şeylərə; Qamaşdı gözlərin? B.Vahabzadə. Gözü (gözləri) qaralmaq – 1) halı pisləşmək, başı fırlanmaq, bayğınlıq halına gəlmək. [Xortdan:] Gözlərim qaraldı, başım gicəlləndi. Ə.Haqverdiyev. [İlyas:] …Başıma endirilən qılınc zərbəsindən gözlərim qaralır, mən üzüstə Tərlanın boynuna yıxılıram. Ə.Məmmədxanlı. [Cəlalın] … gözləri qaralır, ətraf başına fırlanırdı… S.Vəliyev; 2) dəhşətə gəlmək, qorxmaq. Pələngdən elə bir nərilti qopdu ki, səsindən dağ-daş titrədi, gözlərim qaraldı. A.Şaiq. Gah elə enir ki, gözüm qaralır; Gah elə qalxır ki, dözməyir ürək. H.Arif. Gözü qayıtmamaq – bax gözü doymamaq. Qayıtmaq istəməz gözüm gözəldən; Qayğımı artıran, dərdim təzəldən. “Qurbani”. Gözü qızmaq (qızarmaq) – hirsindən, qəzəbindən heç kəsi gözü görməmək, bərk coşmaq, həddindən artıq qızışmaq. Rövzəxana dəydi baqqalın sözü; Dişlərin qıcıdıb qızardı gözü. M.S.Ordubadi. Gözüm qızdı, dedim: – Mənə Xoruzoğlu deyərlər. S.Rəhimov. Gözü qorxmaq – acı təcrübədən sonra ehtiyatla hərəkət etmək, bir zərər, bədbəxtlik ola biləcəyini yadda saxlamaq. Gözüm qorxub, dənizdə çimə bilmərəm. Gözü (gözün) olmaq – muğayat olmaq, qorumaq, nəzarət etmək. [Zeynal:] Uşaqlarda gözün olsun! S.Hüseyn. [Dilara:] Tapşırdım, gözü onda olsun. Ə.Məmmədxanlı. Gözü (gözləri) önünə (qabağına) gəlmək – təsəvvüründə canlanmaq, yadına düşmək. …Mehriban çobanın surəti gözləri önünə gəldikdə, Səmədin qəlbində nakam məhəbbətin yarası daha şiddətlə sızıldamağa başlamışdı. İ.Hüseynov. Gözü örtülmək – ətrafındakı hadisələri dərk edə bilməmək, anlamamaq, qəflətdə olmaq, bəsirətini itirmək. [Ziba xanım:] Sənin gözün örtülüb, uyubsan bir çənginin məkrinə, felinə, təmiz adını-sanını itiribsən. M.F.Axundzadə. Gözü (gözləri) pərdələnmək – bax gözü (gözləri) qızmaq. [Ceyniz:] Hirsdən ikisinin də gözləri pərdələnib bir-birinə hücum etməyə başladılar. Çəmənzəminli. Gözü (gözləri) pər-pər çalmaq – bax gözləri parıldamaq. Gözü (gözləri) sataşmaq (ilişmək) – birdən görmək. Huş başımdan çaşdı, dilim dolaşdı; Gözlərim sataşdı, buxağa düşdü. Aşıq Ələsgər. [Bəypolad:] …Gözlərim bağçanı şənlədən çiçəklərə ilişdi. H.Cavid. Nərgiz kəskin bir hərəkətlə geri döndü, gözləri Nərminə xalamın gözlərinə sataşdı. Ə.Məmmədxanlı. Gözü seçməmək – zəif görmək, çətinliklə ayırd etmək, yaxşı görməmək, görə bilməmək. [Qoca:] Ay uşaq, gözüm seçmir, bir görün o gələn atlı kimdir? İ.Əfəndiyev. Gözü su içməmək – inanmamaq, etibar etməmək, şübhə etmək. Arvadı bundan soruşdu ki, ustalar nə istəyirlər, … cavab verdi ki, ustalardan gözü su içmir. C.Məmmədquluzadə. [Aslan bəy:] Mənəf, axır sənin bu oğlundan heç mənim gözüm su içmir. Ə.Haqverdiyev. Gözü (gözləri) süzülmək – 1) göz qapaqları qapanmağa başlamaq, yuxusu gəlmək. Əsgərin … gözləri süzülürdü. Ə.Əbülhəsən. [Fəridə Qurbana:] Qurban dayı, [çağanın] gözləri süzülür, deyəsən, yatacaq… Ə.Məmmədxanlı; 2) xumarlanmaq, gözləri yarıqapalı bir vəziyyətə gəlmək. Gözləri süzüldü, canım üzüldü; Vurubdur sinəmə yara qaşların. Aşıq Ələsgər. Gözü tox olmaq – heç bir şeydə gözü olmamaq, nəfsi az olmaq. Könlü açıq, gözü toxdu Şəmşirin; Oynasın taleyi, bəxti Şəmşirin. Aşıq Şəmşir. Gözü tutmaq – xoşlamaq, bəyənmək, sevmək, aşiq olmaq. [Səriyyə:] Mənim ürəyim [Rüstəmi] sevir, mənim gözüm onu tutub, mən ona aşiqəm… C.Cabbarlı. …gözü uçmaq – birini görməyə çox can atmaq, şiddətli arzu hiss etmək (bəzən də bu ifadə istehza kimi “şəni görməyə çox gözüm uçurdu” şəklində işlənir). Gözü üstündə olmaq – daim nəzarət etmək, himayə etmək, qayğısına qalmaq. [Mayor Cavanşir bəyə:] Harda olsam, gözüm sizin üstünüzdə olacaq. Ə.Məmmədxanlı. Gözü (gözləri) yaşarmaq (yaşla dolmaq) – ağlamağa başlamaq. Cavan komandanın da qocanın bu halətinin təsirindən gözləri yaşardı. Ə.Haqverdiyev. Zəhra analarını itirmiş on üç qızın halını, ürək parçalayan səmimi göz yaşlarını görərək, ixtiyarsız gözləri yaşardı. S.Hüseyn. Şiddətli qamçıdan Bahadırın gözləri yaşardı… M.Hüseyn. Gözü (gözləri) yol çəkmək – 1) gözləri bir nöqtəyə zillənib qalmaq; 2) gözü yolda olmaq, gözləmək. Görürəm eşqinlə gözü yol çəkən; Dağlar pərisini, dağlar qızını. S.Vurğun. Dörd il vardı, ananın gözləri yol çəkirdi; Başqa bir fikri yoxdu, oğul fikriydi dərdi. S.Rüstəm. Gözü (gözləri) yolda (yollarda) qalmaq – sevilən, əzizlənən bir adamın yolunu gözləmək, intizarında qalmaq. Göz qalar yollarda, can intizarda; Gəlmədi canandan bir xəbər mənə. Q.Zakir. Gözü (gözləri) yollara baxmaq – bax gözü (gözləri) yolda qalmaq. Gecə-gündüz gözüm baxdı yollara; Bir laçın gözlünün nigaranıdı. Q.Zakir. Gözü (gözləri) yumulmaq – yatmaq istəmək. [Mozalanbəy:] Mənim gözüm yumulur və mürgüləyirəm. Ə.Haqverdiyev. Gözümün (gözünün) işığı (nuru) – sevgi, riqqət, əzizləmə ifadəsi. [Qərib:] Ey mənim gözümün işığı, qəlbimin soltanı, gedirsən nədir? “Aşıq Qərib”. [Məsud:] Gözünün işığı, yeganə ümidi bir qızcığazı var idi, o da əlindən getdi. H.Cavid. [Nisə xala:] Ay gözümün işığı, ürəyimin tabı. Mir Cəlal. Gözün (gözlərin) aydın (olsun)! – gözaydınlığı, təbrik ifadəsi. Gözün aydın olsun, könlün olsun şad. Aşıq Ələsgər. Mən xalama dedim: – Xalacan, gözün aydın olsun, sabah Yaqutun toyudur. Ə.Məmmədxanlı. Gözündə canlanmaq – xatirinə gəlmək, yadına düşmək. Keçmiş günlər gözümdə canlanır. – …Sirkan, kolları basmış meydança gözümdə canlanır. M.İbrahimov. Gözündə qaldırmaq – etibarını daha da artırmaq, hörmətini daha da çoxaltmaq. [Bu iş] Veysi bir neçə saat ərzində tanımayanların da, tanıyanların da gözündə çox qaldırmışdı. Ə.Əbülhəsən. …gözündə böyümək, yüksəlmək – hörməti artmaq, dərəcəsi yüksəlmək, qiymətlənmək, etibar qazanmaq. Bizi tanış etdilər, çox xoşuma gəldi qız; İncə gülüşlərilə gözümdə yüksəldi qız. S.Rüstəm. Qasım indi Ələşrəfin gözündə böyüdü, yüksəldi. Mir Cəlal. Gözündə olmamaq – müəyyən səbəblərə görə ürək sıxıntısı, rahatsızlıq duymaq, gözündən düşmək (adətən “gözümdə deyil” şəklində işlənir). Ev-eşik gözümdə deyil. Gözündən batmaq – 1) qurumaq, su çıxmamaq (çeşmə və s. haqqında). Bulaq gözündən batıb; 2) məhv olmaq, bərbad olmaq, heç-puç olmaq. İşlərim gözündən batdı. Gözündən düşmək – daha maraqlanmamaq, bir şeyə qarşı marağını itirmək …Dünya gözümdən düşdü, qəza məni səhraya saldı, mənə nə qaldı? A.Divanbəyoğlu. Gözündən gəlsin! – nankor adama qarğış ifadəsi. [Sənəm:] Əlimlə sənə verdiyim duz-çörək sənin gözündən gəlsin. Ə.Haqverdiyev. Gözündən itmək – heç bir şey görməmək, hiss etməmək. Qaraca qız [qonaqlıqda oynarkən] elə coşmuşdu ki, orada olan adamlar onun gözündən itmişdi. S.S.Axundov. Gözündən kənara qoymamaq – öz yanında saxlamaq, daim nəzarəti altında saxlamaq. İndi o gündən Paşa Telli xanımı öz yanına köçürüb gözündən kənara qoymur. “Koroğlu”. Gözündən qaçmamaq – hər şeyi görmək, duymaq, hər işə fikir verib bilmək, diqqətli olmaq. Gözündən heç nə qaçmır. – [Səlimin] bu hərəkəti ustanın gözündən qaçmadı. Y.Əzimzadə. Gözündən od tökmək – yanıqlı-yanıqlı ağlamaq. [Nəbi:] Bu gün bizim Güllü gəlib mənim yanıma, ağlayır, gözündən od tökür. Ə.Haqverdiyev. Gözündən od tökülmək – 1) zirək, diribaş adam haqqında; 2) bərk hirsli olmaq, üz-gözündən qəzəb yağmaq. Məmmədhüseyn əhvalatı eşitmişdi. Darvazadan girəndə gözündən od tökülürdü. Mir Cəlal. Gözündən (gözündə, gözlərindən) oxumaq – gözlərinin ifadəsindən bilmək, sezmək. Ürəyindən keçənləri gözlərindən oxumaq. – [Kərim babanın] keçirmiş olduğu uzun bir tarixi hər zaman gözlərindən oxumaq olurdu. A.Şaiq. Gözündən tökmək – nəşəsini pozmaq, zövqünü korlamaq, haram eləmək, burnundan tökmək. O meyi-nab ki, vəslində səninlə içdim; Qan edib tökdü gözümdən ələmi-hicranın. S.Ə.Şirvani. Gözündən tük də yayınmaz – son dərəcə ayıqsayıq adam haqqında. Səlbinin gözündən tük də yayınmazdı. Ə.Vəliyev. Gözündən uzaqda (olmaq) – ailədən kənar yaşamaq, aralı olmaq, yad yerdə yaşamaq, qürbətə, yad ölkəyə düşmək. [Cavanşir] Göy atı … atı ilxıya qatıb, gözündən uzaq etmək istədi. İ.Şıxlı. Gözündən yağmaq – bilinmək, hiss edilmək, görünmək. Zəhra! Nə qədər də qocalıb fağır; Üzündən-gözündən kasıblıq yağır. B.Vahabzadə. Gözünə ağ salmaq – əzab vermək, əziyyət vermək, incitmək. …gözünə almaq – əvvəlcədən baş verəcək hadisəni, işi, fəlakəti duymaq, hiss etmək, nəzərdə tutmaq. Ölümünü gözünə almaq. – Artıq hər bir şeyi gözünə almış Odunçuoğlu yenə bayaqkı sakit səslə cavab verdi… Ə.Məmmədxanlı. Gözünə batmaq (girmək) – 1) daim görünmək, göz qabağında olmaq. Hər gün küçələrdə … gözümüzə batan qorodovoy və qazaqlardan əsər yox idi. A.Şaiq; 2) qibtə oyatmaq, həsəd oyatmaq. Elə bil gözünə batıram. Gözünə çökmək – basmaq, qaplamaq, tutmaq. Gözünə qüssə çökmək. – Əjdərin gözünə çökmüşdü duman; Qurbanın üzündə qalmamışdı qan. H.K.Sanılı. Gözünə dəymək (ilişmək, sataşmaq) – görünmək, rastlaşmaq. [Xanhüseyn:] Nəbi dünəndən bəri gözümə dəymir. “Qaçaq Nəbi”. Dəydi gözlərinə ağappaq divar; Elə bil başında ildırım çaxdı. B.Vahabzadə. Gözünə döndüyüm – birisinin işini, ya hərəkətini bəyəndikdə işlənən tərif ifadəsi. [Firidun bəy:] Gözünə döndüyüm, faytonu tərpədib bunun böyründən nə tövr ilişdirdisə, təpəsi üstə getdi lığın içinə, ürəyi getdi. Ə.Haqverdiyev. Gözünə dönüm! – nəvaziş, alqış yaxud nəvazişli xahiş bildirən ifadə. Gözünə dönüm, bir də oxu! – [Hacı Əhməd Şərifə:] Ay bərəkallah, ay gözünə dönüm! C.Cabbarlı. Gözünə dönüm, göy ürgə, qaşqa daya ancaq sən çata bilərsən. İ.Əfəndiyev. Gözünə durmaq – çətin görünmək, çətinlik çəkmək, ağır gəlmək. Qardaşı arvadı ilə özünü danışmağa məcbur etmək indi Qumrunun lap gözünə dururdu. Ə.Əbülhəsən. Elə birinci stəkandan hala gəlmiş bu arıq, cılız oğlanın ikinci stəkan lap gözünə durdu. İ.Şıxlı. Gözünə dursun! – bax gözündən gəlsin! [Ağa Kərimxan:] Əməyim gözünə dursun, Leyla, bu nə işdir, bu nə müsibətdir… N.Vəzirov. Gözünə gəlməmək (görünməmək, girməmək) – vecinə gəlməmək, təsir etməmək. Dünya üzü sərbəsər əgər hur olsun; Görməz gözümə yüz gözü məxmur olsun. S.Ə.Şirvani. Gözünə görünmək (görsənmək) – 1) görmək, bəlli olmaq. [Xəlilin] ağzından buraxdığı mavi halqaların arasından gözünə bir çox qadın simaları göründü. Çəmənzəminli. [Səkinə Rüstəmə:] Ay kişi, gözümə bir təhər dəyirsən. M.İbrahimov; 2) mövcud olmadığı halda görünmək, təsəvvür edilmək. Gözünə görünməmək – hiss edilməmək, duyulmamaq. Pulunu az-az ver, gözünə görünməsin. – [Səlim:] Bunun əkiz-tayından … sənə mənzil alanda heç izafilik … gözünə görünmürdü, Ədhəm ağa! B.Bayramov. Gözünə xoş görünmək – ilk baxışda xoşuna gəlmək, bəyənmək. Parça gözümə xoş göründü. – [Siçan balası] pişiyi gördü, oxşayır özünə: Xoş göründü pişik onun gözünə. S.Ə.Şirvani. Gözünə (gözlərinə) inanmamaq – 1) gördüyünə inanmamaq. Gülsənəm arvadın fikrincə Tahir … görəndə heç gözlərinə inanmayacaqdı. M.Hüseyn; 2) təsəvvürə gəlməz bir iş qarşısında təəccüblənmək, çaşmaq. Vəziyyəti gördükdə gözlərimə inanmadım. – Onun bağçasında elə qəribə meyvə ağacları var ki, adam görəndə gözlərinə inanmır. M.Rzaquluzadə. Gözünə işıq gəlmək – canlanmaq, dirçəlmək. Çörəyi yedim, gözümə işıq gəldi. – Ədhəmin gözünə işıq gəldi… B.Bayramov. Gözünə işıq vermək – dirçəltmək, canlatmaq, həyat vermək. Ay doğdu, işıq verdi; Yara yaraşıq verdi; Sinəndən doğan ulduzu; Gözümə işıq verdi. (Bayatı). Gözünə kölgə çökmək – arıqlamaq, zəifləmək, gözləri batmaq, çökmək, çuxura düşmək. Gözünə (gözlərinə) qan sızılmaq – bax gözü (gözləri) qan çanağına dönmək. [Pəri:] Hirsindən ovçunun gözlərinə qan sızılmışdı. Ə.Məmmədxanlı. Gözünə (gözlərinə) qaranlıq çökmək – bax gözü (gözləri) qaralmaq. Gözünə qoymağa … verməmək – ən kiçik; ən cüzi miqdarla bir şeyi qıymamaq. Gözünə pərdə çəkmək – cəhalətdə saxlamaq, qəflətdə saxlamaq. Gözünə pərdə gəlmək – kor olmaq, gözü görməmək. Bozdar qocalmış, gözlərinə pərdə gəlmiş heyvərə bir köpəkdir. S.S.Axundov. Gözünə pərdə salmaq (tutmaq, çəkmək) – bax gözdən pərdə (əski) asmaq. Gözünə sataşmaq (dəymək) – görünmək. Zalın küncündə bir neçə müsəlman gözümə sataşdı. Ə.Haqverdiyev. Qabaqda oturan qız arada yenə Dursunun gözünə sataşdı. Ə.Əbülhəsən. …Bir əsgər mənim gözümə sataşdı. Mir Cəlal. Gözünə soxmaq – 1) qabacasına göstərmək; 2) acgözlüklə yemək. Yeməyi gözünə soxurdu. Gözünə su vermək – ibrət götürmək, ibrət almaq. Gözünə təpmək – bax gözünə soxmaq 2-ci mənada. Çörəyi gözünə təpirdi. Gözünə yuxu (çimir) gəlməmək (getməmək) – yata bilməmək, yatmamaq, qəti gözünü yummamaq; narahat olmaq. Gəldim, soyundum, girdim yerə, amma sübhədək gözümə yuxu gəlmədi. Ə.Haqverdiyev. [Tükəzban:] Anası ölmüş, ev bilmir, eşik bilmir, təkdənbir gələndə də gözünə yuxu getmir. M.Hüseyn. Səhər ulduzlar sönənə qədər gözümə yuxu getmirdi. Ə.Məmmədxanlı. Gözünü (gözlərini) açmaq – 1) bax göz açmaq. O açmağa başlayıb bu dünyaya gözünü. B.Vahabzadə; 2) ayıltmaq, başa salmaq, bilmədiyini öyrətmək. Mart ayının 2-də olan nümayiş fəhlə sinfinin gözünü açdı. M.S.Ordubadi. Bu silah gözləri açan, insanlara həqiqəti göstərən bir silahdır. M.Rzaquluzadə; 3) özünə gəlmək, ayılmaq. Körpə uşaq indi də başının ağrısından gözünü aça bilmir. B.Bayramov; 4) xilas olmaq, başı ayılmaq (açılmaq). İşin əlindən gözünü aça bilmir; 5) diqqət etmək, fikir vermək. Gözünü aç, yaxşı bax! Gözünü ağartmaq – təhdid etmək, hədələmək, qorxutmaq. [Kazım Kərbəlayıya:] Niyə gözünü ağardırsan? Səndən qorxan yoxdur. Çəmənzəminli. [Gülpəri arvad] Sadıq kişinin qırışmış yanaqlarına … baxıb gözünü ağartdı. M.Hüseyn. [Adil:] Atam məramımı başa düşüb gözünü ağartdı. B.Bayramov. Gözünü almaq – özündən qorxutmaq, çəkinməyə məcbur etmək. Gözünü (gözlərini) ayırmamaq – diqqətlə, gözünü ayırmadan bir şeyə baxmaq. Uşaq gözlərini xalçadan ayırmayıb, yavaş səslə bacısından soruşdu… Ə.Məmmədxanlı. Gözünü (gözlərini) bağlamaq – qəsdən başa düşməyə, ayılmağa qoymamaq, qəflətdə, cəhalətdə saxlamaq. [Bəhram:] Mənim gözlərimi bağladı. C.Cabbarlı. Gözünü (gözlərini) bərəltmək – bax gözünü ağartmaq. Hesabdar bəzi adamların adlarının qabağını boş görüb çeşməyinin altından gözünü bərəltdi. B.Bayramov. Gözünü (gözlərini) çəkməmək – uzun müddət baxmaq, davamlı baxışlarla süzmək, gözünü götürməmək. Xanım bir yerdə durdumu, Həmzə bəy də yerişini yavaşıdıb gözlərini ondan çəkmirdi. Çəmənzəminli. Gözünü (gözlərini) çıxartmaq – 1) kor etmək. Həmi yandırdı saqqalın, həm üzün; Alov az qaldı ki, çıxarda gözün. S.Ə.Şirvani; 2) birinin paxıllığına səbəb olmaq, qibtə hissi doğurmaq, həsədinə səbəb olmaq. Mənim çörəkli olmağım bir para adamın gözünü çıxardır. Ə.Əbülhəsən; 3) isteh. bir şeyin yaxşısı qaldığı və ya olduğu halda pisindən yapışmaq, pisini almaq. Bazarın gözünü çıxarmısan. Gözünü (gözlərini) dikmək – 1) gözünü ayırmadan baxmaq. – [Molla Həmid] gözünü çadırın səqfinə dikib, sağ əlinin baş barmağı ilə çənəsinə tikyə verib, cavab verir. M.F.Axundzadə. Osman gözlərini dikmişdi yerə. H.K.Sanılı. Şiraslan gözlərini … [Turşsu bulağına] dikdi. S.Rəhimov; 2) ümid bağlamaq. Gözünü böyük oğluna dikmək. – [Səadət xanım:] Beş il gözlərimi dikmişəm onun yoluna, indi qəza bizi dübarə ayırmaq istəyir. N.Vəzirov. [Cəmaləddin:] Xaricilər vəhşi pələnglər kimi dişlərini qıcıdıb, gözlərini islam məmləkətlərinə dikiblər. C.Cabbarlı. Gözünü dörd açmaq (eləmək) – çox diqqətli olmaq, özünü ayıq saxlamaq. Gözünü (gözlərini) döymək (döyəcləmək) – heyrətlə baxmaq, mat-mat baxmaq, məəttəl qalmaq, heç bir şey anlamadan baxmaq. Hər ikisi … gözlərini döyürdülər. M.S.Ordubadi. Qulam dayı isə bu əhvalatdan heç nə anlamayıb gözlərini döyür… M.Hüseyn. Xəstə uşaq gözlərini döyəcləyib həkimin üzünə baxdı və heç bir söz demədi. Q.İlkin. Gözünü (gözlərini) götürməmək – daim baxmaq, gözlərini ayırmamaq. Qızı görən kimi [oğlan] gözlərini qızdan götürə bilmədi… E.Sultanov. Gözünü (gözlərini) qan tutmaq (bürümək) – qan tökməyə hazır olmaq, qan tökəcək dərəcədə hirslənmək. Gözünü qorxutmaq (qorxuzmaq) – bax gözünü almaq. [Mərcan bəy:] Cürətim gəlməyir, [Minnətxanım] gözümü bərk qorxuzub. Ü.Hacıbəyov. [Yusif Səmədə:] Deyəsən, arvad gözünü qorxudub. İ.Hüseynov. Gözünü oğurlamaq – birisinin diqqətini başqa şeyə cəlb edərək öz işini görmək, yayındırmaq. Beləcə anamın gözünü oğurlayıb, … dörd nəfər yaralı çıxarıb gətirdim. Ə.Əbülhəsən. Gözünü yerə dikmək – aşağı baxmaq, başını aşağı salmaq. Gözünü yerə dikib durmaq. Gözünü (gözlərini) yollara dikmək – həsrətlə yol gözləmək, intizar çəkmək, yol gözləmək. Görməyə didarını hərdəm çəkər çox intizar; Gözlərini dikmiş, baxır yollara, gördüm Vaqifi. M.P.Vaqif. Gözünü (gözlərini) yollardan çəkməmək – bax gözünü (gözlərini) yollara dikmək. [Musa:] Dərdlilər yollardan gözünü çəkməz; Haray, bu hicranın əlindən, haray! S.Rüstəm. Gözünü yuxuya vermək – 1) yatmaq, yuxulamaq. Səhərə yaxın gözümü yuxuya verdim; 2) kələk gəlmək, aldatmaq. Gözünü (gözlərini) yummaq – 1) ölmək. Neçə gündür ki, Azərbaycan … poeziyasının böyük nəğməkarı, onun öncül bayraqdarı Səməd Vurğun öz şahin gözlərini yummuşdur. S.Rəhimov; 2) yatmaq. Vəfalı Hüsniyə rəfiqəsinin yanını kəsdirib sübhə qədər gözlərini yummadı. S.S.Axundov; 3) hər şeyə qarşı laqeyd olmaq, heç bir şeyə fikir verməmək, soyuqqanlılıq göstərmək, əhəmiyyət verməmək. [Kərimqulu:] Gərək biz də gözümüzü yumub, özümüzü götürüb o uçurumdan dik başıaşağı ataq, eləmi? S.Rəhimov. Gözünü (gözlərini) zilləmək – gözünü bir nöqtəyə, bir yerə dikib baxmaq. Səlim gözlərini [Mehribanın] gözlərinə zilləmişdi. S.Hüseyn. Bəxtiyar tüfəngi doldurub qalxdı; Zilləyib gözünü bir az da baxdı. S.Vurğun. Əlindəki kağıza zilləyərək gözünü; Həyatında bəlkə də o ilk dəfə özünü; Xoşbəxt sanırdı bu gün. B.Vahabzadə. Gözünün acısını almaq – azacıq yatmaq, bir qədər yatıb dincəlmək. Gözlərinin acısını alan Nəbi gün yağlanmamışdan durur, həndəvərə göz gəzdirir. S.Rəhimov. Gözünün acısını çıxartmaq – yatıb yorğunluğunu rəf etmək, yatıb dincəlmək. Gözünün ağı-qarası – ailənin bircə övladı, tək uşağı olduqda işlənir. Ananın gözünün ağı-qarası bircə qızı var. – [Şah:] Keşiş, gözümün ağı-qarası bir nəfər oğlum var. Ü.Hacıbəyov. [Odabaşı:] Bunun gözünün ağı-qarası Fərman adında bircə oğlu var idi. Ə.Haqverdiyev. Sən mehriban ananın ürəyinin parası, gözünün ağ-qarası; Tək oğlusan, əzizim! Ə.Cəmil. Gözünün altına almaq – baş verəcək bir iş və ya hadisəni gözləmək, buna hazır olmaq. …Başımı Ruqiyyənin döşünə qoyub ölümümü gözümün altına aldım. A.Divanbəyoğlu. Gözünün altınca baxmaq – bax göz altından baxmaq. [Kərbəlayı Qulu] gözünün altınca dəlləyə baxıb yenə başını aşağı saldı. Çəmənzəminli. Gözünün düşməni – birinin sevmədiyi, xoşuna gəlmədiyi, düşmən kimi baxdığı adam haqqında. Gözünün içinə baxmaq – 1) əmri yerinə yetirməyə hazır durmaq; 2) bir istəyin, arzunun yerinə yetirilməsi üçün gözləri ilə yalvarırcasına baxmaq. Gözünün içinə demək – söhbəti gedən adamın iştirakından çəkinməyərək nöqsanını və ya başqa bir şeyi arxasınca deyil, üzünə demək. [Əsgər:] …Budur bax, düz gözünün içinə deyirəm: – Oxumur… N.Vəzirov. [Bəkir:] Sən mənim nöqsanlarımı gözümün içinə demədin. İ.Hüseynov. Gözünün içinə qədər – lap, tamamilə. Gözünün içinə qədər yalan deyir. Gözünün kökü saralmaq – gözləməkdən yorulmaq, usanmaq, çox gözləmək. [Koroğlu:] [Dəliləri] gözləməkdən gözümüzün kökü saraldı. “Koroğlu”. Gözünün qabağında dayanmaq (olmaq) – bax gözü (gözləri) qabağında (qarşısında) durmaq (canlanmaq). [Mürşüd Sənubərə:] Sənin taleyini düşünəndə o, həmişə gözümün qabağında dayanır. B.Bayramov. Gözünün qorasını sıxmaq (tökmək) – ağlamaq. Püstə xanım da [Səlimnaz arvadın] təsirinə düşüb gözünün qorasını sıxdı. M.Hüseyn. Gözünün qurdu ölmək – ehtiyacı qismən təmin olunmaq; doymaq. Əvvəlcə verin çörəyi, acqarına işləyən zalım oğlunun gözünün qurdu ölsün. M.Hüseyn. Gözünün qurdunu öldürmək – ehtiyacını azca da olsa təmin etmək (yeməklə). Gözünün quyruğu (ucu) ilə baxmaq – hiss etdirməmək üçün altdan-altdan, gözucu baxmaq. [Dərviş:] …Başımı aşağı salıb, … gözümün quyruğu ilə o tərəfə baxdım. A.Divanbəyoğlu. Gözünün quyruğu (ucu) ilə baxmamaq – etina etməmək, saymamaq. O heç gözünün ucu ilə də baxmadı. M.Rzaquluzadə. Gözünün odunu almaq – qabaqcadan bir şeylə qorxutmaq. …Leylək bəri başdan qoltuqçunun gözünün odunu almaq, malı ucuz satmaq istədi. S.Rəhimov. Gözünün üstündə qaşın var deməmək – heç bir söz deməmək, kefinə, xətrinə dəyməmək, hər cür qüsurunun üstündən keçmək. İndiyə qədər ona gözünün üstündə qaşın var deyən olmayıb. Gözünün zılığını axıtmaq – bax gözünün qorasını sıxmaq. …gözü (gözüm) atır – istehza kimi işlənən ifadə. Çox səni görməyə gözüm atır. …gözüm (gözün, gözü) var(dı) – istəyirəm (istəyirsən, istəyir), sevirəm (sevirsən, sevir). [Rəşidin] …həqiqət halda Mehribanda gözü vardı. S.Hüseyn. Veysin Minayədə gözü vardı. Ə.Əbülhəsən.

  Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / göz

göz sözünün sinonimləri (yaxın mənalı sözlər)

• 1 1. GÖZ Xumar-xumar baxmaq göz qaydasıdır; Lalə tək qızarmaq, üz qaydasıdır (M.P.Vaqif); ÇEŞM (kl.əd., şair.) Ey çeşmimin önündə mücəssəm, Vətən, Vətən! (A.Şaiq); EYN (kl.əd.) Mərdümə dedi ki, ikri-eynim; Kim səndən alır bu nuri eynim (Xətayi); DİDƏ (kl.əd.) Ağla, didəm, qanlı yaşın sel olsun; Söyləməyə gizli dərdin dil olsun (M.V.Vidadi). 2. GÖZ (yarada), QASNAQ 3. göz bat mənbə 1

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / göz

göz sözünün rus dilinə tərcüməsi

• 1 1. глаз, око; 2. окошко, отверстие, проушина; 3. источник (ручья); 4. чаша (весов); 5. отделение, ящик; 6. ушко (иголки); 7. бот. глазок;

  Azərbaycanca-rusca lüğət / göz

• 2 I сущ. 1. глаз: 1) орган зрения у человека, всех позвоночных. Qara gözlər чёрные глаза, qonur gözlər карие глаза, iri gözlər крупные глаза, ala gözlər голубые глаза, gözün anatomiyası анатомия глаза, göz iltihabı воспаление глаза 2) взгляд, взор. Mehriban gözlər добрые глаза, qəzəbli gözlər злые глаза, məsum gözlər невинные глаза, yuxulu gözlər сонные глаза, qussəli gözlər грустные глаза 3) зрение, способность видеть. Gözlərini yormaq утомлять глаза, zəif gözlər слабые глаза, iti göz острый глаз 4) перен. разг. надзор, присмотр. Uşağın üstündə göz lazımdır за ребёнком нужен глаз 5) способность видения, присущая человеку благодаря его занятию, профессии. Müəllim gözü учительский глаз, kəşfiyyatçı gözü глаз разведчика, ana gözləri материнские глаза 2. око: 1) устар. поэт. глаз. Göz bəbəyi kimi qorumaq беречь как зеницу ока, gözlərimin işığı свет очей моих 2) поэт. о выразительных глазах (обычно женщины). Qara (ehtiraslı) gözlər черные (страстные) глаза 3) о способности воспринимать окружающий мир. Sayıq göz бдительное око, tənqidi göz критическое око 4) о том, что по своему виду и действию напоминает глаз человека. Telekameranın gözü око телекамеры 3. сглаз, см. gözdəymə 4. отверстие, дыра, щель. Süzgəcin gözləri отверстия дуршлага 5. исток (начало течения реки или родника). Bulağın gözü исток родника 6. ушко (отверстие в тупом конце иглы, в которое продевается нитка). İynənin gözü ушко иголки 7. отделение (отдельная, обособленная часть чего-л.). Portfelin kiçik gözü маленькое отделение портфеля, şkafın üst gözü верхнее отделение шкафа 8. разг. комната (в сочет. с кол и ч. числительными). İki gözdən ibarət mənzil квартира из двух комнат 9. ячейка, ячея (углубление, отверстие, гнездо и т.п. в целой системе подобных). arı şanının gözləri ячеи в сотах, sıx gözlü balıq тору невод с частой ячеей 10. пролёт (свободное пространство под мостом, от одной опоры до другой). altı gözlu körpü мост с шестью пролетами 11. тех. лётка (отверствие в доменной печи, через которое выливается чугун или шлак) 12. чашки (предмет или части предмета, имеющие округлую форму). Tərəzinin gözləri чашки весов II прил. глазной: 1. относящийся к глазу (органу зрения). Göz alması (almacığı) глазное яблоко, göz arteriyası глазная артерия, göz yuvası глазная впадина (глазница), göz siniri глазной нерв, göz xəstəlikləri глазные болезни 2. относящийся к болезням глаза и их лечению. Göz damcıları глазные капли, göz həkimi глазной врач (окулист), göz məlhəmi глазная мазь, göz klinikası глазная клиника; göz bülluru хрусталик, göz qapaqları веки, göz yaşı слеза, göz çəpliyi (çəpgözlük) косоглазие, göz bəbəyi (giləsi) зрачок; gözə görünməyən незаметный; gözdən qaçan незамеченный, недосмотренный; gözləri yaşarmaq прослезиться; gözləri açılma прозрение; gözləri açılmaq прозревать, прозреть: 1. избавляться, избавиться от слепоты 2. перен. осознавать, осознать что-л. непонятное; gözləri qamaşmaq ослепляться, ослепиться (лишиться на время способности видеть под влиянием яркого света, блеска); gözlərini qıymaq жмуриться, зажмуриться (прищуривать, прищурить глаза); gözü qalmaq kimdə, nəyə засмотреться (глядя на кого-л., на что-л., увлечься); göz ağartmaq kimə сверкнуть глазами, гневно посмотреть на кого, погрозить кому; göz altından (altınca) baxmaq смотреть, присматривать одним глазом, незаметно наблюдать за кем или за чем; göz atmaq kimə подмигивать, подмигнуть кому; göz aça bilməmək kimdən, nədən не иметь возможности, времени опомниться от чего; dünyaya göz açan gündən со дня рождения, со дня появления на свет; göz açıb yumunca в мгновение ока, в один миг; göz açmağa qoymamaq kimi не дать перевести дух, не дать опомниться кому; göz basmaq kimə подмигивать, подмигнуть к ому; göz baxa-baxa на глазах у всех; göz bəbəyindən artıq qorumaq беречь пуще глаза; göz bərəltmək см. göz ağartmaq; göz verib işıq verməmək kimə не давать прохода (проходу, спуску) кому, не давать ступить (сделать) шагу, не давать ходу кому; göz vurmaq подмигивать, подмигнуть глазом, глазами (делать намёк на что-л.); göz qabağına qoymaq nəyi держать под руками, на открытом месте что; выставлять, выставить напоказ; göz qabağına gətirmək представлять, представить себе (мысленно воспроизвести); fakt göz qabağındadır факт налицо (перед глазами); göz qamaşdırmaq ослеплять, ослепить глаза (блеском, светом); bir göz qırpımında в один миг, в мгновение ока; göz qırpmadan не моргнув глазом; göz qırpmamag: 1. глаз не смыкать, глаз не сомкнуть (не спать совсем); 2. смотреть во все глаза; göz qoymaq kimə, nəyə следить, наблюдать за кем,за чем, вести слежку за кем; göz deşmək колоть глаза кому-л. (вызвать зависть у кого-л.); göz dəyməsin! чтобы не сглазить, как бы не сглазить; göz dəyib kimə сглазили кого (по суеверным представлениям, принести несчастье, болезнь, повредить кому-л. взглядом, дурным глазом); göz dikmək kimə, nəyə 1. зариться на кого, на что 2. лелеять надежду, жить с надеждой на кого, на что; gözü doymamaq kimdən, nədən не насытиться кем, ч ем (не удовлетвориться чем-л.); göz dolandırmaq окидывать, окинуть взором, взглядом; göz dolusu с восторгом, с радостью, с воодушевлением; göz dustağı находящийся под надзором; göz eləmək kimə 1. стрелять глазами 2. делать глазки кому; göz işlədikcə насколько хватает глаз, куда достаёт глаз; göz yaşı kimi duru прозрачный как слеза; göz yaşı tökmək проливать слёзы; göz yaşı axıtmaq см. göz yaşı tökmək; göz yaşı boğur kimi слёзы подступили к горлу чьему, слезы душат кого; göz yaşına batmaq исходить слезами, утопать в слезах; göz yaşlarını udmaq глотать слёзы (стараться удержать слёзы); göz yaşlarını zorla saxlamaq еле сдерживать слезы, bir damla belə göz yaşı axıtmamaq не пролить ни одной слезы, göz yetirmək kimə, nəyə 1. присматривать, приглядывать (за ребёнком, за домом, за хозяйством) 2. вести наблюдение за кем-л., за чем; göz yummaq nəyə закрывать, закрыть глаза на что (не обращать внимания на что); göz yumub açınca см. göz açıb yumunca; göz kəsilmək kimə, nəyə неотступно следить за кем,за чем, глаз не сводить с кого, с чего; göz gəzdirmək: 1. искать глазами, водить взоры; 2. окидывать, окинуть взором; gözgözə baxmaq смотреть друг другу в глаза; göz-gözü görmür ни зги не видно; göz görə-görə у всех на виду; göz olmaq kimə, nəyə присматривать за кем, за чем; göz oxşamaq ласкать глаза; göz önünə qoymaq nəyi ставить что на видное место; что …; göz önünə gətirmək представлять, представить себе; göz tutduqca см. göz işlədikcə; göz ucu ilə baxmaq смотреть краем глаза; göz üstə (gözüm üstə) с удовольствием, готов сделать (вежливое согласие, готовность на предложение или требование сделать что-л.); göz(ümüz) üstə yerin(niz) var всегда рады (рады видеть вас у себя); göz üstə saxlamaq носить на руках; göz çalmaq см. göz vurmaq; göz çıxartmaq: 1. колоть глаза кому-л.; 2. вызывать досаду, раздражение у кого-л.; göz çəkə bilmirsən kimdən, nədən глаз не оторвешь от кого, от чего; göz çəkmək olmur kimdən, nədən взгляд не отрывается от кого, от чего; göz çəkməmək kimdən, nədən глаз не сводить с кого, с чего; gözdə olmaq: 1. следить за кем за чем-л., быть внимательным; 2. быть начеку; gözdən buraxmaq kimi, nəyi терять, потерять из виду, выпускать, выпустить из глаз кого, что; gözdən buraxmamaq kimi, nəyi не спускать глаз с кого, с чего; gözdən qaçırmaq упускать, упустить из виду (из глаз), gözdən qoymamaq см. gözdən buraxmamag не упускать из глаз; gözdən düşmək: 1. впадать, впасть в немилость (в опалу), лишиться авторитета, веса; 2. перестать нравиться (о чем-л.); gözdən pərdə asmaq: 1. делать что-л. для отвода глаз; 2. втирать очки кому-л.; gözdən pərdə asmaq üçün для вида, для отвода глаз, для видимости; gözdən iraq (olsun) не дай бог, боже сохрани! боже упаси!; gözdən uzaq, könüldən iraq с глаз долой, из сердца вон; gözdən iti зоркий; gözdən itirmək терять, потерять из виду; gözdən itmək скрываться, скрыться из глаз, из виду; gözdən yayınmaq улизнуть (незаметно уйти, убежать, скрыться); gözdən keçirilmək просматриваться, быть просмотренным кем-л.; gözdən keçirmək пробежать глазами, просматривать, просмотреть; gözdən salmaq kimi, nəyi ронять кого в глазах кого, чьих; gözdən tük çəkmək быть увёртливым; gözdən uzaq не приведи бог! gözdən uzaq olmaq быть далеко от кого-л.; gözdən çəkilməmək быть перед глазами, маячить перед глазами; gözə batmaq лезть в глаза; gözə dəymək попадаться, попасться на глаза; gözə kül (torpaq) atmaq (sovurmaq, üfürmək) пускать пыль в глаза; gözə gəlmək см. göz dəymək; gözə gətirmək kimi, nəyi сглазить кого, что; gözə girmək стараться быть на виду, на глазах, стараться обратить на себя внимание; gözə pərdə çəkmək (salmaq, tutmaq) см. gözdən pərdə asmaq; gözə görünməmək не показываться, не показывать носа, не попадаться на глаза; gözə sataşmaq см. gözə dəymək; gözünə soxmaq kimin nəyi упрекать, упрекнуть кого в чём; попрекать, попрекнуть кого; gözə soxulmaq лезть в глаза; gözə torpaq atmaq см. gözə kül atmaq; gözə çarpmaq бросаться, броситься в глаза; gözünə (gözlərinə) qaranlıq çökdü потемнело в глазах у кого; gözünün (gözlərinin) kökü saralmaq проглядеть все глаза; gözü (gözləri) ayaqlarının altını görmür возгордился, стал кичливым; gözləri alacalandı kimin широко раскрылись глаза (от испуга, удивления); gözləri alma-armud dərir глаза так и бегают; gözü (gözləri) bərələ qalmaq делать, сделать большие глаза, удивляться, удивиться; gözləri quyuya (dərinə) düşüb глаза ввалились; gözü (gözləri) açılmır kimin nədən некогда опомниться кому от чего; gözü (gözləri), sataşmaq kimə, nəyə замечать, заметить кого, что; gözləri süzülür kimin глаза слипаются, глаза тяжелеют; gözləri qaynayır kimin глаза бегают чьи; gözləri qan çanağına dönüb глаза кровью налились; gözləri (gözü) dörd görür двоится в глазах; gözləri (gözü) ilə yemək kimi есть (поедать, пожирать) глазами кого; gözləri hədəqəsindən çıxdı kimin глаза вышли из орбит чьи; gözləri (gözü) kəlləsinə (təpəsinə) çıxdı глаза на лоб полезли; gözlərindən yuxu tökülür клонит ко сну кого; gözləri yumulur kimin глаза закрываются (слипаются) у кого, спать хочет кто; gözlərindən od yağırdı глаза метали искры; gözləri (gözü) yol çəkir говорится о человеке, который долго смотрит в одну точку, словно ожидая кого-то; gözləri (gözü) qızıb вошёл в азарт, сильно увлёкся; gözləri (gözü) qanla dolub kimin глаза налились кровью у кого; gözləri oynadı kimin глаза у кого разбежались; gözləri (gözü) dörd oldu kimin забеспокоился, заволновался кто; gözləri (gözü) axır: 1. голова кружится 2. он под мухой; gözləri bir-birinə sataşmaq встретиться глазами с кем-л.; gözləri ilə süzmək kimi, nəyi обвести взглядом кого, что; gözləri qığılcım saçmaq искриться в глазах; gözlərindən od töküldü kimin искры из глаз посыпались у кого; gözləri çaxmaq çaldı см. gözlərindən od töküldü; gözlərim (gözüm) kor olsun, əgər … лопни мои глаза, если …; gözlərində (gözündə) qığılcım oynamaq см. gözləri qığılcım saçmaq; gözlərindən (gözündən) qan dammaq kimin см. gözləri qan çanağına donmək; gözlərindən (gözündən) od çıxmaq kimin см. gözlərindən qığılcım çıxmaq; gözlərindən oxumaq kimin nəyi читать по глазам чьим, кого что; gözlərindən görmək kimin nəyi видеть по глазам что; gözlərindən (gözündən) pərdə asmaq kimin не замечать, не видеть кого, чего, потерять чувство реального; gözlərinə inanmamaq глазам своим не верить (поверить); gözlərinə (gözünə) kül atmaq kimin пустить пыль в глаза кому; gözlərinə (gözünə) pərdə çəkilmək см. gözündən pərdə asılmaq; gözlərinə (gözünə) qaranlıq çökdü kimin помутилось, потемнело в глазах у кого; gözlərinə (gözünə) batır kim, nə kimin колет глаза кому кто, что; gözlərini (gözünü) tökür см. gözlərinə (gözünə) batır; gözlərini (gözünü) kimin ağzına dikmək смотреть, глядеть в рот кому; gözlərini (gözünü) döymək хлопать глазами; gözlərini bərəltmək kimə, nəyə 1. таращить, вытаращить; выпяливать, выпялить глаза на кого, на что 2. гневно смотреть, посмотреть на кого; gözlərini dirəyib baxmaq kimə, nəyə смотреть в упор, пялить глаза на кого; gözlərini dörd açmaq смотреть (глядеть) во все глаза; gözlərini dirəmək (dikmək) kimə, nəyə впиваться, впиться глазами в кого, во что; gözlərini (gözünü) zilləmək kimə, nəyə впиваться, впиться глазами в кого, во что; вперить глаза (взгляд); gözlərini əbədi (həmişəlik) yummaq навеки закрыть глаза, заснуть (уснуть) вечным сном; gözlərini (gözünü) çəkməmək kimdən, nədən не сводить (отводить) глаз с кого, с чего; gözlərini (gözünü) mozol (qabar) eləmək kimin мозолить (намозолить) глаза кому; gözlərini (gözünü) oxşamaq kimin ласкать взор к ому, радовать глаз ч ем; gözlərini (gözünü) xarab etmək (çox işləmək) портить, испортить глаза; gözlərinin (gözünün) kökü saralmaq (gözləməkdən) проглядеть все глаза; gözlərinin (gözünün) ağı-qarası самое дорогое, единственная радость, свет в окошке; gözü(m) atırdı kimin üçün больно (очень) нужен кому; gözü açılmadan без просыпа; gözü ayağının altını seçmir см. gözü ayağının altını görmür; gözü açıldı kimin пелена спала с чьих глаз, глаза открылись; gözü boynunun dalındadır kimin глаза на затылке у кого; gözü ağzında olmaq kimin глядеть в рот к ому; gözü qabağında kimin 1. перед глазами у кого 2. на глазах у кого; gözü qalmaq kimdə, nəyə засмотреться на кого, на что; gözü qızışmaq kimin см. gözü qızmaq; gözü qorxmaq nədən, kimdən становиться, стать осторожным, осмотрительным в своих действиях; gözü qabağında böyümək kimin вырасти на глазах у кого; gözü qarşısında durmaq стоять перед глазами; gözü qamaşmaq испытывать резь в глазах; gözü qızmaq приходить, прийти в ярость, войти в азарт; gözü dalınca qalmaq kimin, nəyin 1. см. gözü qalmaq 2. не наесться; gözü doymaq nədən насытиться (вполне удовлетворить свои чувста, желания, жажду и т.п.); gözü doymamaq быть жадным, не насытиться; gözləri dolmaq прослезиться; gözü dörd olmaq смотреть во все глаза; gözü düşmək kimə, nəyə полюбить кого, что, влюбиться в кого, во что; kimin gözü ilə baxmaq kimə, nəyə смотреть, глядеть чьим и глазами на кого, на что; gözü ilə quş tutur на ходу подмётки рвёт, режет (о ловком, изворотливом человеке); gözü ilə od götürmək испытать лишения, страдания; gözü (gözləri) yol çəkmək уставиться в одну точку: gözü (gözləri) yolda qalmaq ждать не дождаться, все глаза проглядеть, томиться в ожидании чего-л.; gözü öyrəşib: 1. kimin глаз намётан чей; 2. привык видеть; gözü bağlı olmaq иметь шторы на глазах; gözü görsə də, ağzı çatmır видит око, да зуб неймет; gözü gorda olmaq глядеть в могилу, смотреть в могилу; gözü görə-görə 1. из-под носа 2. на глазах у кого-л.; gözü gözündə olmaq kimin ловить каждый взгляд чей, кого; gözü (gözləri) kəlləsinə çıxır kimin nədən глаза на лоб лезут у кого от чего; gözü kölgəli olmaq kimin yanında быть виноватым перед кем; gözü gözünə sataşmaq kimin встретиться глазами; ловить, поймать взгляд ч ей; gözü götürməmək kimi 1. не переносить, не любить, не переваривать кого 2. завидовать кому; gözü göydə gəzmək звёзды считать; gözüm su içmir kimdən, nədən выражение сомнения, недоверия: 1. толку не будет от кого, от чего 2. каши не сваришь с кем; gözü odlar görmək быть в переделках; gözü hara baxdı getmək идти, куда глаза глядят; gözü çox şeylər görüb (он) видал виды; gözü o dünyadadır kimin (он) не жилец на этом свете; gözü üstündə saxlamaq kimi как зеницу ока беречь кого; gözü tutmaq kimi, nəyi понравиться, приглянуться (о ком-л., о чем-л.); облюбовать кого, что; gözü üstündə olmaq kimin, nəyin присматривать з а кем, за чем; gözü çuxura düşüb глаза ввалились у кого; gözümün işığı свет очей моих; “gözün üstündə qaşın var” deməmək kimə попустительствовать, снисходительно относиться к кому; arzusu gözündə qalmaq не осуществиться желанию; heç nə gözündə olmamaq не интересоваться ничем; gözündə ucalmaq (yüksəlmək) kimin возвыситься в глазах кого, чьих; gözündən əskik eləməmək kimi не оставлять без своего внимания, присмотра кого; gözündən gəldi: 1. боком вышло; 2. жестоко расплатился; gözündən (gözünüzdən) gəlsin чтобы носом пошло, чтобы вышло боком (выражение укора за неблагодарность); gözündən gətirdi сделал так, что вышло боком; gözündən (gözlərindən) od tökülmək сверкать глазами; gözlərindən bilmək kimin угадать по глазам чьим; gözündən vurmaq бить в точку; gözündən düşmək kimin упасть в глазах чьих; gözlərindən görmək по глазам видеть; gözündən od yağdırmaq сверкать глазами; gözündən (gözlərindən) oxumaq читать по глазам; gözündən də bərk qorumaq (göz bəbəyindən artıq qorumaq) пуще глаза беречь; gözünə ağ salmaq kimin постоянно издеваться над к ем; gözünə batmaq kimin колоть глаза кому; gözlərinə qaranlıq çökdü kimin в глазах у кого потемнело; gözünə dönüm!: 1. ласк. дорогой! милый! родной мой! родимый! (употребляется при выражении просьбы, мольбы) 2. молодец! (выражение восхищения); gözünə dəymək kimin попадаться на глаза кому; gözünə durmaq kimin nə оказаться перед затруднением, стать поперёк горла (о чем-л.); gözünə iy salmaq kimin надевать (надеть) мундштук на кого; gözünə ilan-qurbağa görüncəyə kimi içmək допиться до зелёного змия; gözünə işıq vermək kimin оживлять, воодушевлять, окрылять кого; gözünə (gözlərinə) işıq gəlmək приходить, прийти в себя; gözünə görünmək kimin показываться, показаться, видеться, мерещиться, чудиться, представляться к ому; gözünə görünməmək kimin не показываться, не попадаться на глаза кому; gözünə yuxu getməmək (girməmək) никак не заснуть, не засыпать, глаз не сомкнуть; gözünə gəlməmək и в ус (себе) не дуть; gözünə pərdə gəlmək терять, потерять зрение; gözünə (gözlərinə) pərdə çəkmək kimin 1. держать в неведении кого 2. отводить, отвести глаза кому; gözünə sataşmaq kimin попадаться на глаза к ому; gözünə soxmaq kimin тыкать, ткнуть в глаз кому что; gözünə(nüzə) su ver(-in) бери(те) пример с кого-, с чего-л.; gözünə təpmək уплетать, уписывать за обе щеки; gözünə şirin (хош) gəlmək kimin показываться, показаться симпатичным (симпатичной) кому; gözünü (gözlərini) ağartmaq kimə см. göz ağartmaq; gözlərini ayırmamaq kimdən, nədən не спускать, не сводить глаз с кого, с чего; gözünü almaq kimin внушать, внушить страх кому; gözünü (gözlərini) aç, yaxşı bax открой глаза, проснись; разуй глаза; gözünü (gözlərini) açmaq kimin nəyə открывать, открыть глаза кому на что; gözümün nuru см. gözümün işığı; gözünü açıb-yumunca в (во) мгновение ока; в два счёта; gözünü bağlamaq kimin вводить, ввести в заблуждение кого, закрывать, закрыть глаза к ому; gözünü bir yumub min tökmək лить крокодиловы слёзы; gözünü qırpmadan глазом не моргнув, не страшась чего-л.; gözünü qorxutmaq kimin пугать, напугать кого, заставить быть осторожным; gözünü bərəltmək пялить, выпялить глаза; gözünü qan örtüb kimin стал бешеным, ничего не страшится; gözünü deşmək 1 kimin колоть глаза кому (вызывать, вызвать зависть у кого-л.); gözünü deşmək 2 kimin постоянно придираться к кому; gözünü (gözlərini) dikmək kimə, nəyə питать надежду, надеяться на кого, на что; gözünü gen ач! смотри как следует, открой глаза; gözünü yumub (yumaraq) очертя голову, не давая себе отчёта; gözünü yumub ağzını açmaq: 1. говорить все, что приходит на ум; 2. ругать на чём свет стоит; gözünü yummaq nəyə закрывать, закрыть глаза на что; gözünü yummamaq: 1. не сомкнуть глаз; 2. всё замечать; gözünü (gözlərini) yolda qoymaq kimin заставить долго ждать кого; gözünü oğurlamaq kimin отвлекать, отвлечь чьё внимание; gözünü torpaqlamaq см. gözünü oğurlamaq; gözünü çək! kimdən, nədən не надейся, не жди! не рассчитывай! на кого, на что; gözünü çəkə bilməmək kimdən, nədən не сводить глаз с кого, с чего; gözünü çəkmək kimdən, nədən не надеяться на кого, на что, не рассчитывать на кого, на что; gözünü çıxartmaq kimin 1. выцарапать глаз кому 2. см. gözünü deşmək 2 kimin; gözünü tökmək см. gözünü çıxartmaq 1. gözünün ağı-qarası один единственный, одна единственная (о детях); gözünün altını qaraltmaq kimin поставить синяк кому; gözünün altına almaq nəyi готовить себя к худшему; gözünün acısını almaq (çıxarmaq) немного вздремнуть; gözünün qabağına gətirmək kimi, nəyi оживить в памяти кого, что; gözünün qabağında qığılcımlar oynayır kimin круги перед глазами у кого; gözünün qabağında (önündə) fırlanmaq kimin вертеться перед глазами у кого; gözünün (gözlərinin) qorasını sıxmaq (axıtmaq, tökmək) выдавливать из себя слезы (через силу); gözünün quyruğu (ucu) ilə görmək видеть краем глаза; gözünün qurdunu öldürmək: 1. досыта наесться; 2. заморить червячка; gözünün zığını axıtmaq груб. плакать, реветь; gözünün içinə qədər yalan demək врать самым бессовестным образом; gözünün içindən çıxartmaq kimin, nəyin 1. вымещать, выместить (гнев, злобу на ком) 2. отомстить (за обиду, оскорбление и т.п.) к ому; gözünün içinə demək kimin сказать в глаза, сказать в лицо кому; бросить в лицо к ому; gözünün içinə dik baxmaq kimin смотреть смело в глаза кому; gözünün içinə düz baxmaq kimin глядеть прямо в глаза кому; gözünün içinə tüpürmək kimin плевать, плюнуть в глаза кому; gözünün yağını yemək kimin держать в черном теле; gözünün yaşı ovcunun içindədir kimin глаза на мокром месте у кого; слаб на слезу кто

  Azərbaycanca-rusca lüğət / göz

göz sözünün inglis dilinə tərcüməsi

• 1 I. i. 1. eye; ~lərini korlamaq to spoil* one’s eyes, to ruin one’s eyesight; iti ~ keen / sharp eye; ◊ ~dən düşmək to fall* into disesteem; to fall* into a disgrace; ~ etmək / vurmaq to wink (at); ◊ ~ə girmək to ingratiate oneself with smb., to curry smb.’s favour; ~ görə-görə yalan danışmaq / söyləmək to tell* a barefaced lie; ~ü qalmaq to be* unable to take one’s eyes off; ~ü almaq (asan görünmək) to think* oneself capable of doing smth.; ~ qoymaq (güdmək) to cast covetous eyes (upon d.); ~-qulaq olmaq to be* all eyes and ears; Bu uşaqdan göz-qulaq olun Keep a sharp eye on this child, Take care of this child; Gözümün nuru The light of my eye, darling; ◊ ~ü olmaq (istəmək) to desire smth. / smb. strongly; ~ü olmamaq (istəməmək) to have* no particular desire for; ~ü tutmaq (xoşuna gəlmək) to take* a fancy to; (sevmək) to fall* in love; ~ünü qırpmadan (yatmadan) without getting a wink of sleep; (qorxmadan) bravely; sərrast ~ true eye, keen eye; ~ünün içinə demək to say* to one’s face; ölümün / təhlükənin ~ünə dik baxmaq (qorxmamaq) to look danger / death straight in the eye; bir kəsin ~ündə in smb.’s eye, in smb.’s opinion; ◊ bir şeyə ~ yummaq to pay* no attention / no heed to smth.; ◊ bir kəsin ~ünü açmaq (başa salmaq) to open smb.’s eyes; ◊ gözdən iraq, könüldən qıraq zərb.məs. Out of sight, out of mind; ~-~ə tete-a-tete fr.; ~ünü zilləmək to stare (at) ◊ ~ünə təpmək (acgözlüklə yemək) to fall* upon one’s food; to gluttonize (d.); ◊ ~ünü döymək to blink, to look blank; ◊ ~ ağartmaq to look menacingly / threateningly; ~ünü bərəltmək to stare (at), to open one’s eyes wide; ~ünə pərdə çəkmək / toz üfürmək tocut* a dash, to show* off; ◊ ~ünə ağ salmaq to punish severely; ◊ ~ü uçmaq tolong / to desire for; ◊ ~ü süzülmək to be* sleepy, to want to sleep; ~ü sataşmaq to see* by chance / to notice accidentally; ~ü seçmək to make* out (d.), to discern (d.); ◊ ~ü su içməmək to have* one’s doubts (as to); ◊ ~ü kəlləsinə çıxmaq / dörd olmaq to look for smth. / smb. attentively; to look around worriedly; ◊ ~ü doymaq to have* had enough; ◊ ~ü qızmaq to fly* into a rage, to become* furious, to lose* one’s self-control, to fly* into a temper; ~ü yaşarmaq to shed* a few tears; to be* on the point of crying / weeping; ~ü yol çəkmək to stare (at), to be* thoughtful; ~ü götürməmək (qibtə etmək) to envy (d.); (zəhləsi getmək) to abhor (d.), to detest (d.); ~ü qamaşmaq to feel* colic in the eyes; to be* dazzled; Maşının işığı mənim gözlərimi qamaşdırdı The lights of the car dazzled my eyes; ~ə çarpmaq to be* striking; ~ dəymək, ~ə gəlmək to put* the evil eyes (on, upon), to put* off (by too much praise) (d.); Göz dəyməsin! Touch wood! ~ə girmək to worm oneself into the favour (of), to fawn on smb.; ~ verib işıq verməmək to give* no rest (i.), never to leave in peace; ◊ ~ qoymaq to watch (d.); to look (after), to keep* one’s eye (on); ~dən keçirmək to look over / through (d.); (cəld) to have* a glance (d.), to run* over (d.); ~ə sataşmaq to be* noticed; ~ünü qıymaq to screw upon one’s eyes; ~ünü ovuşdurmaq to rub one’s eyes; ◊ ~ünün ağı-qarası the only (one), darling; ◊ ~ünün kökü saralmaq to be* in an agony of suspense, to be* tired of waiting, to wait (d.) for a long time; Gözün(üz) aydın! I congratulate you!; 2. (iynədə) eye; iynənin ~ü the eye of a needle; 3. (bulaqda) origin, source; bulağın ~ü the origin / source of a spring; 4. (tərəzidə) pan, tray; tərəzinin ~ü the pan / the tray of a balance II. s.: ~ xəstəlikləri diseases of the eye; eye diseases; ~ xəstəxanası eye-hospital; ~ həkimi oculist, eyespecialist, eye-doctor; ~ almacığı anat. eye-ball; ~ qapağı eyeild; ~ ağı white (of the eye); ~ qarası bax bəbək; ~ yaşı tear; ~ çanağı (yuvası) anat. eye-socket

  Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / göz

göz sözünün fransız dilinə tərcüməsi

• 1 is. oeil m, yeux m pl ; chas m, trou m (iynədə) ; iti ~lü oeil sûr ◊ ~dən düşmək tomber vi (ê) en disgrâce ; perdre son prestige ; ~ vurmaq faire un clin d’oeil ◊ ~ə girmək tâcher d’être en vue ; ~ görə-görə yalan danışmaq (söyləmək) mentir devant tout le monde ; ~ü qalmaq oublier (s’) à regarder qn, qch ; ~ü almaq (asan görünmək) voir clairement ; ~ qoymaq guetter vt, épier vt ; ~ -qulaq olmaq être tout yeux et tout oreilles ; être sur ses gardes, être sur qui-vive ; ~ü tutmaq taper dans l’oeil ; ~ ünün içinə demək dire à qn ses quatre vérités ; ölümün ~ünə dik baxmaq regarder en face la mort ◊ ~dən iraq, könüldən qıraq zərb. məs. Loins des yeux, loin du coeur ◊ ~ünü döymək ne rien comprendre ◊ ~ü su içməmək n’attendre rien de bon de qn ◊ ~ü qızmaq entrer vi (ê) en fureur ; ~ü götürməmək ne pas supporter qn ◊ ~ünün ağı-qarası son unique joie ; tərəzinin ~ü plateau m d’une balance ; ~ almacığı anat. globe m oculaire

  Azərbaycanca-fransızca lüğət / göz

göz sözünün ləzgi dilinə tərcüməsi

• 1 сущ. 1. вил; qara gözlər чӀулав вилер; // вилин; göz ağı анат. вилин лаз; göz alması анат. вилин ич (вил вич, вилин лазни, вилин нини санал алай элкъвей шар хьтинди); göz qapağı вилин кьебекь; göz qarası (bəbəyi) анат. вилин нини, вилин чӀулав (кил. bəbək 1); göz yuvası анат. вилин хъалхъам, вилин чухур (вилин ич авай муг, легъв); // вилерин; göz həkimi вилерин духтур; 2. акун; göz zəifliyi вилерин зайифвал; iti gözlər хци вилер; 3. вил алаз хьун, гуьзетун, килигун; 4. куьлуь тӀвек, тӀеквен; iynənin gözü рапунин вил (хъуькъуьм); 5. булах (чешме) авалзавай чка, яд акъатзавай чка; чешме; bulağın gözü булахдин вил; 6. гвечӀи дакӀар (кассада, почтуна ва мс.); са патай муькуь патаз фин патал жугъундай, цлай ва мс. акъуднавай (ва я тунвай) тӀеквен; 7. хирен, буьвелдин ва мс. ирин авахьзавай чка; 8. паяриз пай хьанвай затӀунин ччара-ччара вилер (мес. шкафдин, гьибедин, дакӀардин); // üç göz ev пуд вилин кӀвал; 9. къуша ва я пуд луьле алай тфенгдин луьлейрикай гьар сад; 10. терездин къапарикай гьар сад; 11. пер. ялав, цӀай манада (мес. лампадин, шеминин); 12. муькъуьн даяхрин арайрикай гьар сад; 13. gözümdə (gözündə) зи (ви, адан) виляй, зи (ви, адан) назардай, заз (ваз, адаз) чиз, зи (ви, адан) фикирдай; ** göz aça bilməmək вил ахъайиз тахьун, мажал тахьун, вахт (фирсет) жугъуриз тахьун; göz (gözlərini) açan gündən (açandan) вил(ер) ахъа авур йикъалай (вил ахъа авурдалай инихъ) а) лап гъвечӀи чӀавалай, аял тир вахтундилай; б) гъавурда акьар (кьили кьатӀур) вахтундилай (инихъ); göz açıb yuman saatda вил ахъайна мичӀдай кьван вахтунда, вил мичӀна ахъайдалди, са геренда, гьасятда, фад; göz açıb yumunca вил мичӀна ахъайдалди, са гьеленда, лап фад; göz açmaq вил ахъаюн а) дидедиз хьун, дуьньядал атун, хун; б) мажал хьун, вахт хьун, имкан хьун; göz açmamaq вил ахъайиз тахьун, мажал (вахт, имкан) тахьун; göz ağartmaq вилер экъисун, куьчӀуьрардай саягъ килигун; göz ağartması vermək кил. göz ağartmaq; göz altından (altınca) baxmaq (süzmək) вилерин кӀаникай килигун, масабуру кьатӀун тийирвал, чинеба килигун; göz atmaq вил ягъун, виливди ишара авун; göz bəbəyi пер. вилин нини, азиз ва кӀани тир; göz bəbəyi kimi qorumaq (saxlamaq) вилин нини хьиз хуьн, дикъетдалди хуьн, къайгъу чӀугун; göz böyümək вилер чӀехи хьун, вилер экъис хьун, кичӀ акатун, кичӀе хьун; göz bulağı кил. bulaq; göz çəkmək (yığmaq) вил атӀун, гъил къачун; göz çıxarmaq кил. gözünü çıxarmaq б); göz dağı çəkmək ттагъ гун, ттагъ илисун, дерт (гъам) гун; göz dəymək вил акьун, вили ягъун, назар хьун, чӀал хьун; göz dəyməsin! вил такьуй! назар тахьуй!; göz dikmək а) вил ттун, масадан затӀуниз сагьиб хьун патал фикирун, алахъун; б) вил кутун, далу кутун, умуд хьун, архайин хьун; в) вил ттун, вил вегьин, килигун; göz dolandırmaq вил экъуьрун, вил агалдарун, кьуд-патаз килигун; göz dolusu вил ацӀана, хвешивилелди, шаддаказ, рикӀяй, рази тир гьалда; göz doymamaq кил. gözü doymamaq; göz etmək (eləmək) вил авун, вил ягъун, виливди ишара авун; göz gəzdirmək вил экъуьрун, вил аладарун, гьар патахъ килигун, кьиляй-кьилиз килигун; göz görə (görə-görə) вилиз акваз-акваз, ачухдаказ; göz götürmək (çəkmək) вил алудун, килиг тавун, гъил къачун; göz gözə baxmaq вил-виле ттуна килигун, ччин-ччинал ацукьун, сада-садан вилериз (ччиниз) килигун; göz gözə gəlmək вил-виле акьун, сад-садаз акун, сада-садаз килигун; göz gözü görməmək вилиз вил такун, виле эцягъяй тӀуб таквадайвал хьун, гзаф мичӀи хьун, вилеривай са затӀни кьатӀуз тахьун; göz işlədikcə вили атӀузмай кьван, вил агакьзамад кьван, вилериз аквазамад кьван; göz kəsməmək вил алуд тавун, дикъетдалди килигун, акъваз тавуна килигун; göz (gözü, gözləri) qabağına gətirmək вил(ер)ин кӀаник гъун, вилерикай карагарун, хиялдай ракъурун, рикӀел гъун; göz qabağına qoymaq вилин кӀаник тун (эцигун), фад вилиз аквадай, регьятдаказ жагъидай чкадал тун (эцигун); göz qabağında (qarşısında) вилин кӀаник, вилик, юкьвал, майдандал; göz qamaşdırmaq вилер тухун а) цӀарцӀар, нур гудай затӀуни; б) пер. гужлу эсер авун, таъсир авун; в) гьейран авун, гьейранарун (са затӀунин иервили); göz-qaş (gözlə-qaş) arasında фад, са гьеленда, гьасятда; göz qırpımında вил(ер) элядалди, вили лупӀдалди, вил мичӀна ахъайдалди (кил. göz açıb yumunca); göz qırpmaq вилер элягъун а) вилер фад мичӀна ахъаюн; б) пер. цӀапӀрапӀар авун, куькӀуьз элуьхъун; göz qoymaq (yetirmək) а) вил эцигун, чинеба килигун, фикир гун; б) вил алаз хьун, вилив хуьн, гуьзетун, килигун; göz-qulaq olmaq вил алаз хьун, килигун; göz oxşamaq вили кьун, рикӀи чӀугун, вилиз (рикӀиз) хуш атун, рикӀ ачухун; göz olmaq а) вил алаз хьун, чинеба хуьн; б) мукъаят хьун, килигун, хуьн; göz önünə gətirmək вил(ер)ин кӀаник гъун, вилерикай карагарун (гуьжуькьарун), рикӀел гъун (хкун); göz önünə qoymaq кил. göz qabağına qoymaq; göz salmaq кил. gözü düşmək; göz tutduqca кил. göz işlədikcə; göz ucu ilə (ucuyla) baxmaq вилин тумунай килигун, са уьтери килигун; göz (gözüm) üstə! кил. baş (baş üstə!); göz verib işıq verməmək вил гана экв тагун, гьамиша инжиклу авун, нарагьат авун, басхас авун; göz vurmaq (basmaq, etmək, çalmaq) вил ягъун (мичӀун, авун, кӀанчӀун), ишара авун патал са вил элягъун (мичӀна ахъаюн); göz yaşı вилин нагъв, стӀалар хьиз виляй авахьдай яд; göz yaşı kimi (təki) вилин нагъв хьтин, михьи, саф, мип-михьи (мес. булах, яд); göz yaşı tökmək (axıtmaq) вилин накъвар авадарун, шехьун; göz yetirmək вил экъуьрун, дикъет авун, килигун; göz yummaq вил мичӀун а) фикир тагун; б) гъил чӀугун, гъил къачун, саймазвал авун; göz yumub açınca (açana qədər) кил. göz açıb yuman saatda; gözdə-qulaqda olmaq кил. göz-qulaq olmaq; gözdən buraxmaq (qaçırmaq) вил алудун, такун, дикъет тавун; gözdən çəkilməmək виликай элячӀ (алат) тавун, гьамиша арада къекъуьн, вилин кӀаник хьун; gözdən düşmək виляй аватун, эвелан гьуьрмет амукь тавун, ихтибардай аватун; gözdən eləmək виливай авун, вил(ер)из зарар гун, вил(ер) буьркьуь авун, экуьнихъ цӀигел яз тун; gözdən iti вилер хци, хци вилер авай, вилериз хъсан аквадай; gözdən itmək вилерикай квахьун, вилериз ахкун тавун, фад акъатна фин; gözdən keçirmək а) вил экъуьрун, са уьтери килигун (кӀелун); б) вил аладарун, килигун, фикир гун; в) юхламишун; gözdən kənara buraxmamaq кил. gözdən qoymamaq; gözdən qaçmaq вилиз такун, дикъетдай къерехда амукьун; gözdən qoymamaq вил алуд ттавун, садан вири гьерекатриз фикир гун, дикъет авун, чинеба хуьн (килигун); gözdən (gözlərdən) olmaq вил(ер)ивай хьун, буьркьуь хьун; gözdən pərdə (əsgi) asmaq вилериз руг кӀвахун, ччин чуьхуьн, алцурарун; гьакъикъат чуьнуьхарна ттаб рахун, гьилле атун, нукьсанрин винел пад кӀевун; gözdən salmaq а) виляй вегьин, рикӀелай алудун, рикӀелай ракъурун; виляй авудун, гьуьрметдай авудун; б) яргъаз авун, яргъаз (къерехдиз) акъудун, яргъазарун; gözdən uzaq (iraq) olmaq (düşmək) виливай яргъаз хьун, сад-садакай ччара хьун, ччарадаказ яшамиш хьун, яргъара хьун, гъурбатдиз акъатун; gözdən yayınmaq катна чуьнуьх хьун, гагьатун, катун, цӀвехун, вилериз тахкун; gözə batmaq кил. gözə girmək; gözə dəymək (çarpmaq) вил хукӀун, (ягъай) вил акьун, акун, дикъет желб авун; gözə gəlmək а) кил. gözə görsənmək (görünmək); б) саймиш тавун, гьисаба такьун; в) кил. göz dəymək; gözə gətirmək вил акьурун, чӀалун; gözə girmək виле гьахьун, дикъет вичел желб ийиз алахъун, вичи-вич виле сухун, вичи-вич къалурун; gözə görünmək (görsənmək, çarpmaq) вилиз акун, вил акьун, дикъет желб авун; gözə xoş görünmək (gəlmək) вилиз (рикӀиз) хуш акун (атун), хушуниз атун, хуш атун, рикӀиз чими хьун, бегенмиш хьун; gözə kül (torpaq) atmaq (səpmək, üfürmək) вилериз руг (руьхъ) кӀвахун (вегьин), алцурарун, гьилле атун; gözə sataşmaq кил. gözə dəymək; gözə soxmaq виле хусун (сухун), дикъет желб авун; gözə torpaq tullamaq кил. gözdən pərdə (əsgi) asmaq; gözləri açıla qalmaq вилер ахъаз амукьун, сив ахъаз амукьун, гьейран хьун; gözləri alacalanmaq вилер чӀехи хьун, вилер экъис хьун, вилер иридаказ ахъа хьун (кичӀевиляй ва мс.); gözləri batmaq а) вилер акӀун, зайиф хьун, такьатдай аватун; б) кил. gözləri çuxura düşmək; gözləri böyümək вилер чӀехи хьун, вилер экьис хьун, кичӀевиляй, мягьтелвиляй ва мс. вилер иридаказ ахъа хьун; gözləri hədəqəsindən çıxmaq кил. gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq; gözləri ilə süzmək вилеривди алцумун, кӀвачелай-кьилелди килигун, кьиляй-кьилди килигун; gözləri işıqlanmaq кил. gözləri parıldamaq; gözləri qan çanağına dönmək вилериз иви хъиткьинун, вилин къенер яру хьун; gözləri quyuya düşmək вилер фура (чухурда) гьатун, вилер хъалхъамдиз хъфин, вилер акӀун, гзаф яхун хьун; gözləri parıldamaq вилери цӀарцӀар (экв, нур) гун, чина шадвилин лишанар гьатун, хвеши хьун; gözləri süzülmək вилер агаж хьун, вилин кьебекьар акьал жез авалун, ахвар агалтун; gözlərindən yuxu tökülmək вилерихъ ахвар агалтун, ксуз кӀан хьун; gözlərinə qaranlıq çökmək, gözlərinin qabağı qaralmaq вилерал мичӀивал акьалтун (кил. gözü (gözləri) qaralmaq); gözlərini açmaq вилер ахъаюн а) ахварай аватун, уях хьун; б) гъавурда ттун, уяхарун; в) гъавурда гьатун, кьили кьатӀун, уях хьун; gözlərini ağzına dikmək сивиз килигун, дикъетдалди садаз яб гун, ада вуч лугьудатӀа сабурсузвилелди хуьн; gözlərini dolandırmaq вил аладарун, кьуд пата вил экъуьрун, кьуд патахъ килигун; gözlərini dörd açmaq кьуд виливди хуьн, гзаф дикъетлу хьун, фикир гун; gözlərini oxşamaq (вилиз) хуш атун, бегенмиш хьун; gözlərini sıxmaq кил. gözünün qarasını sıxmaq; gözlərini süzmək а) вилер агажун, вилин кьебекьар сад-садав агудна хьиз гьейранвилелди килигун; б) наз авун, наз маса гун; gözlərinin ağı saralmaq вилер (вилин лаз) хъипи хьун, азарлу хьун, хесте хьун; gözlərinin içi gülmək вилер хъуьруьн, шадвал ччинлай малум хьун; gözü ac olmaq вил ичӀи хьун, темягькар хьун, вил ацӀун тавун, гьамиша са затӀуна вил аваз хьун; gözü (gözləri) açılmaq вил(ер) ахъа хьун, уях хьун, ахварай аватун (авамвилин), кьили кӀвалахиз авалун, писни-хъсан ччир хьун; gözü (gözləri) ağara qalmaq вилер экъис хьун, кичӀевиляй ва мс. вилер иридаказ ахъа хьун; gözü (gözləri) ağarmaq а) вилер лацу хьун, вилерал перде (хуш) акьалтна буьркьуь хьун, вилериз ахкун тавун; б) са кар кьилиз акъуддалди чӀехи азабар чӀугун, азиятриз къатламишун; gözü (gözləri) axmaq вилер акьал хьун, мичӀ хьун; gözü almaq а) вердиш хьун, белед хьун, ччир хьун; б) рах. вили кьун, уфтан хьунал чӀалахъ хьун, вичел архайин хьун; в) вили кьун, са шумуд затӀуникай сад бегенмиш хьун, хуш атун, хкягъун; ...gözündə qalmaq ...рикӀе амукьун, авур мурад (хуш ният) кьилиз акъат тавун, мураддихъ агакь тавун; ...gözündə qoymaq ...рикӀе тун, мурад (ният) кьилиз акъуд тавун, шад тавун; gözü (gözləri) ayağının altını görməmək вилерал пи акьалтун (пер.), гзаф дамах къачун, къудур хьун, садни кваз (гьисаба) тахкьун; gözü bağlanmaq (örtülmək) вилер акьал хьун (кӀев хьун, мичӀ хьун), са затӀни такун, гъавурда такьун, кьатӀун тавун; gözü (gözləri) böyümək вилер чӀехи хьун, вилер иридаказ ахъа хьун, тажуб хьун, мягьтел хьун; gözü çıxmış, gözün çıxsın! (tökülsün!) къаргъ. вил авахайди, вил авахьуй (акъатуй) ви! (“буьркьуь хьуй” манада къаргъиш); gözü (gözləri) dikilmək (dikilib qalmaq) вилер акӀун, вил алуд тавуна садаз килигиз акъвазун (амукьун); gözü (gözləri) dolmaq (doluxsunmaq) вилер ацӀун, вилер накъвадив ацӀун, шехьдай дережадиз атун, чӀзанун; gözü doymamaq вил ацӀун тавун а) гьар са затӀуна вил амукьун, къаних хьун, темягькарвал авун; б) вил амукьун (недай затӀуна); в) мураддив эхирда кьван агакь тавун; gözü (gözləri) dörd olmaq вилер кьуд хьун, кьуд виливди, дикъетдалди килигун; gözü dumanlanmaq вилерал циф акьалтун (пер.), хъиляй вилериз са затӀни тахкун; gözü düşmək а) вил ацукьун, акуна ашукь хьун, кӀан хьун; б) вил акьун, садлагьана акун; gözü gəzmək вил экъуьн а) жугъурун; б) вил экъуьрун, гьар патахъ килигун; gözü götürməmək вили такьун, вили кьун тавун, садал пехилвалун; gözü (gözləri) gülmək вилер хъуьруьн, хвеши хьун, шад хьун; gözü (gözləri) heç bir şey görməmək вилериз са затӀни такун, фикирди кьуна гьар са затӀ рикӀелай алатун; gözü ilə görən вилералди акурди, шагьид; gözü ilə görmək вилералди акун, са кардин (вакъиадин) шагьид хьун; gözü ilə (də) görmək istəməmək аквадай вилер тахьун, зегьле фин, акваз кӀан тахьун; gözü ilə yemək вилеривди тӀуьн, вилеривди алцумун, гзаф дикъетдалди килигун; gözü işləməmək вил(ер)и кӀвалах тавун, акун тавун, вилер зайиф хьун; gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq вилер келледиз акъатун а) гзаф хъел акатун, хъел атун; б) мягьтел хьун, аламат хьун; gözü-könlü açılmaq рикӀ алахьун, рикӀ ахъа хьун, рикӀ шад хьун, шад хьун; gözü (gözləri) qabağında (qarşısında, önündə) durmaq (olmaq, dikəlmək, canlanmaq) вилерикай карагун, рикӀелай алат тавун, гьамиша рикӀел алаз, хиялда аваз хьун; gözü qalmaq вил амукьун а) акур са затӀунин гьасретда хьун, гьасрет чӀугун, фикир чӀугун; б) килигиз акъвазун, вил алуд тавун, са затӀунин хуш таъсирдикай хкатиз тахьун; gözü (gözləri) qamaşmaq вилер тухун, цӀарцӀар (нур) гудай затӀуниз килигиз тахьун; gözü (gözləri) qaralmaq вилерал мичӀивал акьалтун а) кьил элкъуьн, гьалар пис хьун; б) гзаф кичӀе хьун; gözü qayıtmamaq кил. gözü doymamaq; gözü (gözləri) qızmaq (qızarmaq) вилер яру хьун, вилерал перде (хуш) акьалтун, хъиляй вилериз са касни тахкун, къизмиш хьун; gözü qorxmaq кичӀе хьун, вил ягъун, игьтиятлудаказ гьерекат авун (мус ятӀани кьилел атай са пис кар, бедбахтвал рикӀел хтуникди); gözü (gözün) olmaq вил алаз хьун, мукъаят хьун, назарат авун, хуьн; gözü (gözləri) önünə (qabağına) gəlmək вилерикай карагун, рикӀел атун (хтун); gözü örtülmək вил(ер) мичӀ хьун (акьал хьун, кӀев хьун), ахварал хьун, къвал-къерехда кьиле физвай агьвалатрин гъавурда акьун тавун, абурукай хабарсуз хьун; gözü (gözləri) pərdələnmək кил. gözü (gözləri) qızmaq; gözü (gözləri) pər-pər çalmaq кил. gözləri parıldamaq; gözü (gözləri) sataşmaq (ilişmək) (ягъай) вил акьун, садлагьана акун; gözü seçməmək вил(ер)и кьатӀун тавун, вил(ер)из хъсан такун, пис акун, зайиф акун; gözü su içməmək вили яд хъун тавун, чӀалахъ тахьун, агъун тавун, ихтибар тавун, шаклу хьун; gözü (gözləri) süzülmək а) вилер агаж хьун, вилер мичӀ жез авалун, ахвар агалтун (атун); б) вилер зуракӀ ахъа гьалдиз атун, хумар хьун; gözü tox olmaq вил тух хьун, вил ацӀун, са затӀунани вил тахьун, нефс тахьун; gözü tutmaq вили кьун, хуш атун, бегенмиш хьун, ашукь хьун, кӀан хьун; ...gözü uçmaq ...цӀигел хьун, вил хьун, са кас акун патал рикӀ акъатун; gözü (gözləri) yaşarmaq (yaşla dolmaq) вилериз нагъв хъиткьинун (атун), вилерал нагъв акьалтун, вилер накъвадив ацӀун, шехьиз авалун; gözü (gözləri) yol çəkmək вилер рекьи тухун а) вилер са нукьтада акӀана (са нукьтадиз килигиз) аламукьун; б) вил рекьел хьун, рекьериз килигун, рекьер хуьн; gözü (gözləri) yollara baxmaq кил. gözü (gözləri) yolda qalmaq; gözü (gözləri) yumulmaq вилер мичӀ хьун, ксуз кӀан хьун; gözündə canlanmaq вилерикай карагун, рикӀел атун (хтун); gözündən düşmək виляй аватун, са затӀуниз къарши гьевес амукь тавун; gözündən gəlsin! вилерай хту(ра)й! (гайи фан къадир течир, фу метӀел алай касдиз къаргъишдай ибара); gözündən kənara qoymamaq вил алуд тавун, гьамиша вичин патав хуьн, назаратдик хуьн; gözündən od tökmək вилерай цӀай авадарун, ккуз-ккуз шехьун; gözündən od tökülmək вилерай цӀай авахьун а) зиринг, викӀегь, дирибаш касдин гьакъинда; б) гзаф хъел кваз хьун, ччинай агъу авахьун; gözündən (gözündə, gözlərindən) oxumaq вилерай кӀелун, вилерин лишанрилай ччир хьун, кьатӀун; gözündən tökmək вилерай хкун, кефияр чӀурун, гьарам авун, тӀишерай хкун; gözündən uzaqda (olmaq) виливай яргъа хьун, хзандикай ччарадаказ яшамиш хьун, яд уьлкведа, гъурбатда хьун; ...gözünə almaq ...вилив кьун, гьисс авун, кьатӀун, назарда кьун (кьилел къведай са кар, бедбахтвал виликамаз); gözünə dəymək (ilişmək, sataşmaq) вил хкӀун, акун, дуьшуьш хьун, гьалтун; gözünə dönüm! “вил(ер)из кьий зун ви!” манада (алхишун ва я хагьишун къалурдай ибара); gözünə durmaq вилин цӀай хьун, четин акун, залан акун, четинвал чӀугун; gözünə dursun! кил. gözündən gəlsin; gözünə görünmək (görsənmək) вилиз акун а) акун, малум хьун; б) вилерикай карагун, хиялдай фин; gözünə görünməmək вилиз такун, гьисс тавун; gözünə xoş görünmək вилиз хуш акун, акурвал хушуниз атун, бегенмиш хьун; gözünə (gözlərinə) inanmamaq вилерал чӀалахъ тахьун а) акурдал чӀалахъ тахьун, агъун тавун; б) хиялдиз текъвер са кардин вилик тажублу хьун, какахьна амукьун; gözünə işıq gəlmək вилериз экв атун, ччандал атун; gözünə kölgə çökmək вилер хъалхъамда гьатун, яхун хьун, зайиф хьун; gözünə (gözlərinə qan sızılmaq) кил. gözü (gözləri) qan çanağına dönmək; gözünə (gözlərinə) qaranlıq çökmək кил. gözü (gözləri) qaralmaq; gözünə pərdə çəkmək вилериз перде чӀугун, авамвиле хуьн; gözünə pərdə gəlmək вилерал перде (хуш) акьалтун, вилериз тахкун, буьркьуь хьун; gözünə pərdə salmaq (tutmaq, çəkmək) кил. gözdən pərdə (əsgi) asmaq; gözünə soxmaq а) виле сухун, кубутдаказ къалурун; б) вил ичӀивилелди тӀуьн, гьажун; gözünə təpmək кил. gözünə soxmaq б); gözünə yuxu (çimir) gəlməmək (getməmək) вил ахварал тефин, вилериз ахвар татун, ксуз тахьун, ксун тавун, вил-вилик кя тавун; нарагьат хьун; gözünü (gözlərini) açmaq а) кил. göz açmaq; б) вилер ахъаюн, аюхарун, гъавурда ттун, ччин тийир затӀар ччирун; в) вич-вичел хтун, аюх хьун; г) хилас хьун; гъ) дикъет авун, фикир гун; gözünü ağartmaq вилер экъисун, гьелягъар кьун, куьчӀуьрарун; gözünü (gözlərini) ayırmamaq вил алуд тавун, са затӀуниз дикъетдалди, вил алуд тавуна килигун; gözünü (gözlərini) bərəltmək кил. gözünü ağartmaq; gözünü (gözlərini) çəkməmək вил алуд тавун, вилер акӀурна яргъалди (гзаф вахтунда) килигун; gözünü (gözlərini) çıxartmaq а) вилер акъудун, буьркьуь авун; б) вил акъудун, садан пехилвилиз себеб хьун; в) рахш. са затӀунин хъсанди туна (аламаз) писдакай галкӀун, писди къачун; gözünü (gözlərini) dikmək а) вилер акӀурун, вил алуд тавуна килигун; б) вил ттун, умуд кутун; gözünü dörd açmaq (eləmək) кьуд виливди килигун, гзаф дикъетлу хьун, уях хьун; gözünü (gözlərini) götürməmək вил алуд тавун, вил алуд тавуна килигун; gözünü (gözlərini) qan tutmaq вилер ивиди кьун, вилериз иви хъиткьинун, иви экъичиз гьазур хьун, иви экъичдай кьван хъел акатун; gözünü yerə dikmək вилер ччиле ттун (акӀурун), кьил ччиле ттун, агъуз килигун, кьил агъузун; gözünü (gözlərini) yollara dikmək вил(ер) рекьел хьун, вилив хуьн, вил(ер) рекьелай алуд тавун, рехъ (рекьер) хуьн; gözünü (gözlərini) yollardan çəkməmək кил. gözünü (gözlərini) yollara dikmək; gözünü yuxuya vermək а) ахварал фин, ксун; б) вил ахварал ракъурун, гьилле атун, ксурун, алцурарун; gözünü (gözlərini) yummaq вилер мичӀун, вилер акьалун а) кьин; б) ахварал фин, ксун; в) са куьнизни фикир тагун, гьар са затӀунив къайидаказ эгечӀун; gözünü (gözlərini) zilləmək вилер акӀурун, вилер акӀурна килигун (са затӀуниз, чкадиз); gözünün acısını almaq вил ахварун, са тӀимил ксун, са кьадар ксана ял ягъун; gözünün acısını çıxarmaq ксана юргъунвал алудун, ял ягъун; gözünün ağı-qarası хзандин тек велед, авай-авачир сад манада; gözünün altınca baxmaq кил. göz altından baxmaq; gözünün düşməni вилин душман (хуш текъведай, акуна дакӀан, душман хьиз аквадай касдикай рахадамаз); gözünün içinə baxmaq а) буйругъ кьилиз акъудун патал гьазур яз акъвазун; б) вилин къенез килигун, вилералди минетдай саягъ килигун; gözünün içinə demək ччинал лугьун (са касдин нукьсан ва мс. адан гугъуьналлаз ваъ, са чӀугварвални тавуна вичин ччинал, вичиз лугьун); gözünün kökü saralmaq вилер цӀару хьун, галатун (гуьзлемишдалди, садан рехъ хуьдалди); gözünün qabağında dayanmaq (olmaq) кил. gözü (gözləri) qabağında (qarşısında) durmaq (canlanmaq); gözünün qorasını sıxmaq (tökmək) вилерай нагъв авадарун, шехьун; gözünün qurdu ölmək вилин каш кьин, тӀимил тӀуьн, сиве ягъун; тух хьун; gözünün qurdunu öldürmək вилин каш кьин, тӀимил тӀуьн, сиве ягъун; gözünün qyuruğu (ucu) ilə baxmaq вилин тумунай килигун, масабуру кьатӀун тийирвал вилерин кӀаникай, чинеба килигун; gözünün quyruğu (ucu) ilə baxmamaq гьич галай патахъни килиг тавун, кваз такьун, гьисаба такьун, саймиш тавун; gözünün odunu almaq вилин цӀай къачун, виликамаз са затӀуналди куьчӀуьрарун, кичӀерар гун; gözünün üstündə qaşın var deməmək са гафни талгьун, кефина эця тавун, хатурда акьун тавун, гьар са тахсирдин винелай алатна фин; gözünün zılığını axıtmaq кил. gözünün qorasını sıxmaq; gözüm (gözün, gözü) var(dı) зи (ви, адан) вил алай (тир), заз (ваз, адаз) кӀанзавай (тир).

  Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / göz

göz sözünün türk dilinə tərcüməsi

• 1 çekmece, göz

  Azərbaycanca-türkcə lüğət / göz

göz sözü azərbaycan dilinin lüğətlərində