su sözü azərbaycan dilində

1 is. 1. Dənizləri, gölləri, çayları, bulaqları əmələ gətirən və hidrogenlə oksigenin kimyəvi birləşməsindən ibarət olan şəffaf rəngsiz maye. Yağış suyu. Çay suyu. İçməli su. – Stol üzərindəki qrafindən stəkana su töküb içdim. A.Şaiq. // Müalicə məqsədilə işlədilən mədən suları. Badamlı suyu. Borjom suyu. // Cəm şəklində: sular – mədən suları çıxan yerlər, bu sularla müalicə olunan kurort yerləri. Məktubundan belə görünür ki, yayda müalicə üçün sulara gedəcəksən. S.S.Axundov. // məc. Boş, mənasız sözlər, ibarələr, ifadələr, danışıqlar, əsərlər haqqında. Əsərdə su çoxdur. Kitabın yarısı sudur. 2. Çayın, dənizin, gölün su kütləsi. Su ilə əhatə olunmaq. Sudan keçmək. // Çay, bulaq, axar su. [Kərəm:] Su başında duran qızlar, gəlinlər; Allı gəlin, Xan əslimə bənzərsən. “Əsli və Kərəm”. …Naməlsəm məhəlləsinin bir neçə cavanları daha artıq səbir edə bilməyib əllərində bel su başına getdilər. N.Nərimanov. // Cəm şəklində – sular. Su sahələrinin, dənizlərin, göllərin, çayların bir hissəsi. Dövlət suları. Territorial sular. 3. məc. Tər mənasında. Su içində gəlib çıxdıq. Uşaq su içindədir, paltarını dəyiş. 4. Meyvədən, səbzəvatdan çıxarılan şirə. Nar suyu. Kök suyu. Alma suyu. Portağal suyu. // Bəzi ətirli bitkilərin yarpaq və çiçəklərindən distillə yolu ilə alınan ətirli maddə, maye. Gül suyu. Nanə suyu. 5. Xörəyin duru hissəsi. Xörəyin suyunu çoxaltmaq. Düşbərənin suyu çox düşüb. ◊ Su(yunu) dəyişmək – müalicə məqsədilə yaşadığı yerdən başqa yerə köçmək, ya getmək, iqlimini dəyişmək, havasını dəyişmək. Su ilə od arasında qalmaq – çaşbaş qalmaq, nə edəcəyini bilməmək, çaşmaq. Su kimi – rahat, rəvan, səlis; tez, incimədən, çətinlik çəkmədən. Su kimi əzbərləmək. Su kimi cavab vermək. – [Səriyyə Saraya:] [Müəllim] dedi ki, iki ayda lap su kimi oxumaq öyrədəcəyəm. Mir Cəlal. Su kimi getmək – tez xərclənib getmək (pul haqqında). Sudan quru çıxmaq – çətin, ağır vəziyyətdən qurtarmaq, heç bir ziyan, cəza görmədən yaxasını qurtarmaq. [Qurban:] Elədir, bu haramzada sudan quru çıxacaq. Ə.Məmmədxanlı. Suyu bir yerdən axmamaq – düz gəlməmək, bir-birinə öyrəşə bilməmək, yola getməmək (adətən ər-arvad haqqında). Əmisi qızı ilə Cəmilin ər-arvadlığı cəmisi üç ay çəkdi. Onların suyu bir yerdən axmazdı, ulduzları barışmazdı. Ə.Vəliyev. Suyu bulandırmaq – aranı qarışdırmaq, araya fitnə salmaq. [Muxtar anasına:] Bunlar hamısı bəhanədir, suyu bulandırmaqdır. B.Bayramov. Suyu sovulmuş dəyirmana oxşamaq (dönmək) – xaraba qalmaq, pis kökə düşmək, dağılmaq, işləməz hala gəlmək. [Qəndab:] Çingizin yaşadığı otaq suyu sovulmuş dəyirmana dönmüşdü. B.Bayramov. Suyu süzülə-süzülə (süzələnə-süzələnə) getmək (qayıtmaq) – kor-peşman, qanı qara, kefi pozulmuş halda, pərt. Sınıq düşən Səlim bəy suyu süzələnə-süzələnə Gorusa qayıdıb, istər-istəməz Peterburqa bir də xəbər yazdı. S.Rəhimov. Suyu üfürə-üfürə içən – çox ehtiyatlı, vasvası adam haqqında. [Zeynəb Leyliyə:] Ölçüb-biçəndən, suyu üfürüb içəndən aşiq olmaz? Ə.Məmmədxanlı. Çox (nə qədər) su axmış – illər keçmiş, çox vaxt keçmiş, xeyli ötmüş. Bu illər ərzində nələr olmamışdı, nə qədər sular axmış, nə qədər adamlar həlak olmuş, torpağın üstündə nə qədər dəyişikliklər baş vermişdi. M.İbrahimov. Gözü su içməmək – bax göz. Üzündə su yoxdur – bax üz. Üstünə su ələnmək – bax üst.

2 SU f. bax suy. SU’ ə. 1) nasaz, pis; 2) yamanlıq, pislik. Sui-qəsd birinin canına qəsd etmə; öldürmə; sui-iste’mal bir şeyi işlətməmə, öz hüquq və vəzifələrindən başqalarının zərərinə qanunsuz istifadə etmə; sui-niyyət pis niyyət, pis fikir; sui-təfsir pis məna vermə; sui-tə’sir pis təsir; sui-zənn pis xəyal; bədgümanlıq.

1 Vaxtilə yul (bulaq, arx), yulaq (çay, su), kölər (su yığılan yer), yelpir, yelpək (мо­чить), çoqra (кипеть), çoqrama yul (isti su), ol ton (yaş paltar), çilə (мочить), çi (ро­са), çun (мыться), yelpiş (отсыревать) və s. sözləri bu anlamda işlənib. M.Kaşğaridə oxuyuruq: Aqturur gözüm yulaq, / Tüşlənir ördək, yuğaq... / Yəni “Göz yaşım çay kimi axır, onun gölünə ördəklər, qazlar yığışır”. Su sözünün əsli cu kimi olub, “maye” mənasını əks etdirib. Süd, yelin, yağış, göl və s. sözlər “su” (cu) mənası ilə bağlıdır (yelin celin, yağış cağış, göl cöl kimi olub). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 SU Onun gözləri səbirsiz və iztirab ilə su arayırdı (S.S.Axundov); AB (kl.əd.) Nə ab ilə orda aldı dəstəmaz? (Aşıq Ələsgər); Bir çeşmə gərək önümdə pür ab; Ta bula ləbim onunla sirab (Xətayi); CU (kl.əd.) Gör, mehr qılırsa sərvi-dilcu; Bağinə həmişə bağlayım cu (Xətayi).

1 1. вода; 2. сок; 3. подливка;

2 I сущ. 1. вода: 1) прозрачная, бесцветная жидкость, образующая ручьи, реки, озёра, моря и т.д., представляющая собой химическое соединение водорода с кислородом. Təmiz su чистая вода, şəffaf su прозрачная вода, bulanıq su мутная вода, qaynar su горячая вода, qaynanmış su кипячёная вода, çiy su сырая вода, içməli su питьевая вода, şirin su пресная вода, duzlu su солёная вода, axar su проточная вода, durğun su стоячая вода, bulaq suyu родниковая вода, quyu suyu колодезная вода, dəniz suyu морская вода, yağış suyu дождевая вода, bir stəkan su стакан воды, bir qurtum su глоток воды, su şırnağı струя воды, su damcısı капля воды, suyun təmizlənməsi водоочистка, suyun şirinləşdirilməsi опреснение воды, su içmək пить, выпить воду, su tökmək налить воды 2) напиток или водный раствор какого-л. вещества, применяемый для утоления жажды, а также в лечебных или иных целях. Qazlı su газированная вода 3) водная масса реки, озера, моря. Xəzərin suyu воды Каспия, yeraltı sular грунтовые воды, suyun çirklənməsi загрязнение воды, suyun səthi поверхность воды (зеркало воды), suyun səviyyəsi уровень воды, suyun yatması спад воды 4) водные пространства, участки морей, озёр, рек. Məhəlli sular (ərazi suları) территориальные воды, dövlət suları государственные воды, neytral sular нейтральные воды 2. разг. сок: 1) напиток из жидкости, отжимаемой из ягод, фруктов, овощей. Üzüm suyu виноградный сок, nar suyu гранатовый сок, limon suyu лимонный сок 2) перен. об энергии, силе кого-л. Canında hələ su var kimin ещё в соку кто; suyunu çıxarmaq kimin выжать все соки из кого 3. бульон (чистый, ничем не заправленный мясной отвар). Ət suyu мясной бульон, toyuq suyu куриный бульон 4. разг. пот (выделение бесцветная жидкость, выделяемая подкожными железами). Uşaq suyun içindədir ребёнок весь в поту II прил. 1. водный (связанный с водой, относящийся к воде). Su axını водный поток, su yolu водный путь, su təsərrüfatı водное хозяйство, su nəqliyyatı водный транспорт, su mənbələri водные источники, su ehtiyatı водные ресурсы, su stansiyası водная станция, su rejimi водный режим, su mübadiləsi водный обмен (водообмен), su məhlulu водный раствор, su bitkiləri водная растительность; мед. su qızdırması водная лихорадка; эмбр. su qişası водная оболочка 2. водяной: 1) относящийся к воде. гидрогеол. Su buxarı водяной пар, su layı водяной слой, su pərdəsi водяная плёнка, su təbəqəsi водяная оболочка 2) приводимый в движение водой. гидротех., тех. Su çarxı водяное колесо, su turbini водяная турбина, su mühərrikləri водяные двигатели; физ. su manometri водяной манометр, su kalorimetri водяной калориметр; геол. su bağlayıcısı водяной затвор 3) как составная часть некоторых ботанических и зоологических названий. зоол. Su şəpərəsi водяная ночница, su əqrəbi водяной скорпион, su keçisi водяной козёл, su ulağı водяной ослик, su taxtabitiləri водяные клопы; su anbarı водохранилище, su axını водосток, su boşaltma водоотлив, su burulğanı водоворот, su qovşağı гидроузел, su doyumu водонасыщенность, su dövranı водооборот, su enerjisi гидроэнергия, suəmələgəlmə водообразование, su kəməri водопровод, sugötürmə водоразбор, su müalicəsi гидротерапия, su müalicəxanası водолечебница, su sayğacı водомер, su sahəsi акватория, su təchizatı водоснабжение, su çalovu водочерпалка, su faunası гидрофауна, su quşları водоплавающие птицы; бот. su sarmaşığı ежеголовка, мед. ağız suyu (tüpürcək) слюна; qızıl suyu позолота; sudan istifadə пользование водой (водопользование); suyu açmaq пустить воду, su vermək: 1) kimə поить, напоить кого, дать воду к ому 2) nəyə поливать, полить что 3) техн. закалять, закалить. Polada su vermək закалять сталь; su buraxmaq пропускать воду; su çəkmək: 1) черпать воду (из глубокого места, колодца и т.п.) 2) намокать, намокнуть (о ране) 3) впитывать, впитать воду, сделаться влажным 4) провести куда-л. воду; suya dönmək: 1) истаять 2) мокнуть, промокнуть; suya çəkmək: 1) мыть, промывать, промыть 2) полоскать, прополоскать в чистой воде; suya getmək идти за водой; suya girmək войти в воду, окунуться в воду; suyu çəkilmək: 1) выкипать, выкипеть 2) высыхать, высохнуть ◊ ağzına su almaq набрать воды в рот; ağzının suyu axır kimin слюнки текут у кого; aydan arı, sudan duru кристально чистый (о человеке); aralarından su keçmir kimin водой не разольёшь кого; aşına su qatmaq kimin насыпать соли на хвост кому; bulanıq suda balıq tutmaq в мутной воде рыбу ловить; dəyirmanına su tökmək (axıtmaq) kimin лить воду на мельницу кого, чью; dərisini sudan çıxarmaq спасти свою шкуру; elə bil üstünə su çiləndi kimin будто холодной водой обдали кого; elə bil suya batdı как будто (словно) в воду канул; barmağından su dammaz kimin зимой снега не выпросишь у кого; əlinə su tökməyə yaramaz kim kimin в подмётки не годится кто кому; iki damcı su kimi как две капли воды; kürkünü sudan çıxarmaq уметь выворачиваться, выкручиваться из затруднительного положения, уметь устраивать свои дела; gözüm su içmir kimdən, nədən не уверен, сомневаюсь в ком, в чём; gözünə su ver (gözünüzə su verin) бери (берите) пример с кого-л.; gözünün suyunu axıtmaq лить слёзы, плакать; odla su arasında между (меж) двух огней; между молотом и наковальней; su altından yasa gedən скрытный, скрывающий свои намерения; su altından yasa getmək действовать исподтишка; su axar çuxurunu tapar два сапога пара, одного поля ягода; saman altından su yeritmək действовать исподтишка, втихомолку; su bahasına (qiymətinə) дешевле пареной репы, за чечевичную похлёбку; su(yu) bulandırmaq мутить воду; su qabı (bardağı) suda sınar повадился кувшин по воду ходить, на том ему и голову сложить; su ilə od arasında bişmək (bişib bərkimək) пройти (сквозь) огонь и воду (и медные трубы); su ilə çörək kimi lazımdır нужно как хлеб насущный; hava və su kimi lazımdır необходимо (нужно) как воздух и вода; su içmək kimi asan iş дело проще простого; su kimi bilmək (əzbərləmək) знать назубок, выучить; su kimi getmək (axmaq): 1) легко проходить, пройти 2) уплывать, уплыть (быстро израсходоваться); su topuğundandır kimin море по колено кому; suda balıq kimi как рыба в воде (непринужденно, хорошо); sudan quru çıxmaq выйти сухим из воды; suya düşmək потерпеть крах (фиаско), кончить провалом; suyu bir yerdən axmamaq не уживаться, не ужиться, никак не привыкнуть друг к другу (о супругах); suya düşmüş cücə kimi как мокрая курица; suya salıb çıxarmaq kimi устраивать головомойку кому; suyu kəsilmiş (sovulmuş, qurumuş) dəyirman kimi мерзость запустения (полное опустошение, разорение); suyu süzülən qarı kimi как в воду опущенный; suyu süzüləsüzülə (getmək, qayıtmaq) несолоно хлебавши (уйти, вернуться); suyu süzülən cücə kimi как мокрая курица; suyu üfləyə-üfləyə (üfürə-üfürə) içmək быть чрезмерно осторожным; suyu çəkmək kimə смахивать на кого (быть похожим на кого, напоминать кого); suyun lal axanı, adamın yerə baxanı в тихом омуте черти водятся; suyunu dəyişmək сменить (переменить) климат; suyunun suyu бурда бурдой; sular qaralanda когда начнёт смеркаться; xəlbirlə su daşımaq решетом воду носить; üzündə su yoxdur kimin нет ни стыда, ни совести у кого; ни стыда, ни совести у кого; üzünün suyu getmək (tökülmək) терять, потерять стыд; üzünün suyunu tökmək kimin: 1) срамить, осрамить 2) смущать, смутить кого, говорить непристойности; ürəyinə su səpmək kimin успокаивать, успокоить кого, рассеять чьё беспокойство; yeyib üstündən su içmək nəyin присваивать, присвоить что (завладеть чьим-л. имуществом и т.п.); elə bil üstünə soyuq su töküldü (ələndi) будто окатили (обдали) холодной водой кого; üstünə soyuq su ələmək kimin охладить пыл чей; o vaxtdan çox sular axıb с тех пор много (немало) воды утекло (ушло); çulunu sudan çıxarmaq: 1) сводить концы с концами 2) связывать, связать концы с концами; кое-как справляться, справиться с чем-л

1 I. i. 1. water; yağış ~yu rain-water; təzə ~ fresh water; şirin ~ sweet water; mineral ~ mineral water; dəniz ~yu sea-water; ağır ~ kim. heavy water; ~ ilə getmək to travel by water; iki damla ~ kimi oxşar as like as two peas; ◊ Elə bil ağzına ~ alıb ≅ He is silent as the grave; ~ vermək 1) bax suvarmaq; 2) (polada) temper; ~ kimi bilmək məc. to know* perfectly; ~ kimi oxumaq to read* fluently / easily; ~ qiymətinə satmaq to sell* for nothing / very cheap; ~ çəkmək 1) to lay* on water (supply); (evə) to put* (the) water in the house; 2) (quyudan və s.) to draw* water; 3) to absorb, to take* in, to suck in; ~ çıxartmaq 1) to lay* on water (supply); 2) (quyudan) to draw* water; ~ya dönmək to turn into water, to turn watery / thin; ~ya çəkmək (yuyulmuş paltarı və s.) to rinse (d.); to swill (d.); ~yu çəkilmək to dry, to dry up; (xörək) to boil away; ~yu çəkmək (oxşamaq); to be* like, to bear* resemblance; 2. juice, sap; ağcaqayın ~yu birch sap; meyvə ~yu fruit juice; 3. (xörəyin) dressing; (ət) gravy II. s. water; ~ enerjisi water power; ~ dəyirmanı water mill; ~ borusu water pipe; ~ təchizatı water supply; ~ yolu waterway; ~ nasosu water pump

1 is. eau f ; ~ nəqliyyatı vasitəsi ilə (dənizlə) par transport par eau ; ~ya buraxılma (gəminin) lancement m d’un navire ; ~yun çirkləndirilməsi pollution f de l’eau

1 сущ. 1. яд; yağış suyu марфадин яд; su içmək яд хъун; // цин; su damcısı цин стӀал; 2. пер. гьакӀан буш, манасуз гафар, ибараяр, рахунар, эсерар; 3. вацӀун, гьуьлуьн, вирин яд; вацӀ, гьуьл, булах, чешме, авахзавай яд; könlü balıq istəyən quyruğunu suya vurar. Ata. sözü гъед кlанида тум цел эляда; // sular гз. ятар а) вацӀун, гьуьлуьн, вирин ва мс. цикай ибарат тир пай; dövlət suları девлетдин ятар; б) мядендин ятар авай, курортдин ва мс. чкаяр; 4. пер. яд, гьекь; at su içindədir балкӀан цин къене ава; 5. яд, меже (емишрин, хъчарин ва мс.); üzüm suyu ципицӀрин яд; 6. яд, къафундин (хуьрекдин) кьеж квай, жими пай; ** su(yunu) dəyişmək пер. яд дегишун, ял ягъун ва я мс. макьсаддалди са патахъ фин, гьава дегишун; su ilə od arasında qalmaq цинни цӀун арадал аламукьун, ийир-тийир хьун, акахьна (какахьна) амукьун, вуч ийидатӀа течиз амукьун; su kimi яд хьиз, михьиз, сересдиз; фад, четинвал чӀугун тавуна, регьятвилелди; su kimi getmək яд хьиз фин, фад харж хьана фин (пул); sudan quru çıxmaq цяй кьуруз экъечӀун, четин везиятдай са зарарни галукь тавуна хев хкудун; suyu bir yerdən axmamaq яд са патахъ тефин, сад-садав дуьз татун, вердиш тахьун, рекье тефин (гъуьлни паб); suyu bulandırmaq яд рагъуларун, араяр акадарун, арада фитне ттун; suyu sovulmuş dəyirmana oxşamaq (dönmək) яд амачир регъуьз ухшар хьун (элкъуьн), харапӀа хьун, пис куькве гьатун, чукӀун; suyu süzülə-süzülə (süzələnə-süzələnə) getmək (qayıtmaq) яд кӀвахьиз-кӀвахьиз фин (хъфин, хтун), пашман яз, иви чӀулав яз, кефияр чӀуру яз (хъфин, хтун); suyu üfürə-üfürə içən къайи циз уф гудайди, гзаф игьтиятлу, кстах касдин гьакъинда; çox (nə qədər) su axmış гзаф (гьи кьадар) ятар фенва, йисар (вахтар) алатнава; gözü su içməmək кил. göz; üzündə su yoxdur кил. üz; üstünə su ələnmək кил. üst.

1 su