* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 sif. 1. Bədənin sol tərəfinin əksi olan hissəsində yerləşən. Sağ ayaq. Sağ göz. – Usta … sağ əlini qaldırıb, bir az havada fırladı. Çəmənzəminli. [Qızın] sağ yanağındakı bir xal üzünə xüsusi bir gözəllik verirdi. Ə.Sadıq. // Sol qola müqabil olan qol tərəfdə yerləşmiş. Alı kişi qabaqca sağ axurdakı ata yaxınlaşdı. “Koroğlu”. Yanır sağ döşündə qızıl bir nişan. S.Vurğun. // Üzü cərəyana tərəf durduqda həmin səmtə uyğun gələn. Çayın sağ sahili. Arazın sağ kənarında. 2. Siyasi və ictimai həyatda qabaqcıl cərəyanlara düşmən olan; mürtəce, mühafizəkar. // Hər hansı burjua partiyası üzvlərinin, yaxud siyasi, fəlsəfi cərəyan nümayəndələrinin əsas kütləsinə nisbətən daha mürtəce, daha mühafizəkar görüşləri müdafiə edən. Sağ leyboristlər. Sağ sosialistlər (bu məna parlament salonunda mürtəce partiyaların üzvlərinin sədrdən sağ tərəfdə oturması ənənəsindən gəlmişdir). Sağ partiyalar. // İs. mənasında – sağlar. Sağlara meyil edən qruplar. – Biz açarkən bizə düzgün yollar; Sürünür arxada sağlar, sollar. M.Müşfiq. ◊ Sağ əl məc. – ən yaxın adam, köməkçi sirdaş, sədaqətli dost, yoldaş. Molla Məmməd … şeyxin sağ əlidir. E.Sultanov. [Nazlı:] Mustafa Fərhad qardaşın sağ əlidir. Ə.Məmmədxanlı. Sağ əli(n) başıma (başımıza, başınıza, başına) – birinə qismət olan, nəsib olan yaxşı bir şeyi, xoşbəxtliyi özü və başqaları üçün də arzu etmək mənasında ifadə. Sağ gözü kimi istəmək – çox istəmək, həddindən artıq əzizləmək. [1-ci əcinnə:] Sən qorxma, səni xanım sağ gözü kimi istəyəcək. Ə.Haqverdiyev. Sağına-soluna keçmək – 1) bax sağınasoluna göz gəzdirmək. Qara şal çuxalı əlindəki siyahıya baxıb məhbusların sağınasoluna keçdi. Mir Cəlal; 2) yaltaqlanmaq, yalaqlıq eləmək. Düşdü əyyar onun ayağına; Soluna keçdi, gah sağına. S.Ə.Şirvani. Sağına-soluna göz gəzdirmək – hər tərəfi yoxlamaq, nəzərdən keçirmək. [Anam] sağına-soluna göz gəzdirir, yerə baxır, zıqqıldayırdı. Mir Cəlal.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / sağ2 sif. 1. Diri, canlı, ölməmiş, salamat (ölü əksi). Atası hələ sağdır. Sağ qalsaq görərik. – Bəy xanımın əlini alıb … dedi: – Nə qədər mənim canım sağdı, sənə mən nökərəm, ay xanım! C.Məmmədquluzadə. [Sultan bəy:] Ay… rəhmətlik Sona, sağ olaydı… Ü.Hacıbəyov. Hər könüldən bir səs gəlir; Ölməmişəm, sağam! – deyə. S.Vurğun. 2. Sağlam. Bu xəstələrin qanını dəyişdirib ondan maya qayırıb onu sağ adamın bədəninə çiçək döyən kimi döyüb onları bu xəstəlikdən mühafizə edirlər. H.Zərdabi. // Salamat, zədəsiz. Nə birincin, əgər nə yağın var; Şükr qıl, sağ əlin, ayağın var. S.Ə.Şirvani. □ Sağ gün – xəstə olmayan gün (daim xəstə olan adam haqqında). Cahanın sağ günü yatacaqda keçirdi. İ.Musabəyov. Sağ qalmaq – salamat qalmaq, ölməmək, ölümdən qurtarmaq. Təpə uçdu, dağ qaldı; Maral qaçdı, sağ qaldı; Yar yada qismət oldu; Mənə ağlamaq qaldı. (Bayatı). Sağ-islahat (sağ yer) qoymamaq – tamam hər yerini əzmək, zədələmək, şikəst etmək. Hasan paşa yanındakı adamlarda sağ-islahat qoymadı. “Koroğlu”. Sağ yer qalmamaq – salamat yeri qalmamaq, hər yeri zədələnmək; bərk şikəst olmaq. Avariyaya düşüb, sağ yeri qalmayıb. – [Alını] o qədər döydülər ki, ağzının, burnunun qanı bir-birinə qarışdı, baş və gözündə sağ yer qalmadı. Çəmənzəminli. 3. məc. Saf, xalis, bütöv, düz. [Əlləzoğlu:] Neçə ildə bizə bir sağ söz deyib şərt kəsmədin ki, … mən də arxayın olam. İ Hüseynov. ◊ (Çox) sağ ol(un)! – 1) təşəkkür ifadəsi; təşəkkür edirəm, çox razıyam, minnətdaram. [Şeyx Sənan Özdəmirə:] Sağ olun, əskik olmayın, oğlum! H.Cavid. [Camadarlar:] Çox sağ ol, Məşədi! Allah bərəkət versin! Ü.Hacıbəyov; 2) vidalaşıb ayrılanda deyilir: salamat qal(ın). [Firidun:] Sağ ol, Gülnaz, gedirəm. – Gülnazı qapıya qədər … ötürdü. M.İbrahimov. Sağ olsun – bir kəsin işindən, hərəkətindən məmnunluğu, buna görə də təşəkkürü, razılığı bildirir. Sağ olsunlar bizi qanan oxucularımız! Avama ümid yoxdur! C.Məmmədquluzadə. Bağça müdirəsi dilağız etdi: – Sağ olsun Şirzad yoldaş, gedib rayondan bu avadanlığı aldı, gətirdi. M.İbrahimov. (Ay) sağ olmuş – xitab, ya təşəkkür kimi işlənən ifadə. [Hacı Murad:] Ay sağ olmuş, mənim ömrüm keçmişdir. S.S.Axundov. [Bayram kişi:] Eh, sağ olmuş, hökumət kimdir, biz kimik? Hökumətin bir nümayəndəsi elə lap mən özüm. M.Rzaquluzadə. Sağ olmamış – qarğış məqamında işlənən ifadə.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / sağ3 I 1. SAĞ Baxdı sola, baxdı sağa; alt budağa, üst budağa (R.Rza); SAĞ TƏRƏF Firəngiz sinə aşağı enəndə sağ tərəfə, Ceyran bulağının üstündəki yasxanaya xeyli adam toplaşdığını gördü (B.Bayramov). 2. SAĞ Müəllim ..son siyasi hadisələrdən danışır, sağları tənqid edirdi (A.Şaiq); MÜRTƏCE. II sağ bax 1. diri, salamat 1; 2. sağlam
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / sağ1 SAĞ – XƏSTƏ Bəli, sağları sağaldıram (S.S.Axundov); Xəstə gözlərini açdı (S.Qədirzadə). SAĞ – SOL Allah sağ əli sol ələ möhtac eləməsin (Ata. sözü).
Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / sağ1 SAĞ I is. Tərəf, solun əks tərəfi. Qızıl gənclik nərə çəkir sağımızda, solumuzda (M.Müşfiq). SAĞ II sif. Sağlam, canlı, yaşayan. Sağdır hələ o günlərin qoca bağbanı; Yad eyləyir nifrət ilə keçmiş zamanı (S.Rüstəm). SAĞ III f. Əmcəyi sıxıb süd çıxarmaq. Tez durub sübh sağardım inəyi; Xansənəmdən diləməzdim köməyi (M.Ə.Sabir).
Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / sağ2 1 I прил. 1. живой (такой, который живет, обладает жизнью). Sağ adam живой человек 2. здоровый (обладающий крепким здоровьем). Sağ adam buna dözməz, o ki, xəstə ola здоровый человек, и тот не выдержит этого, не то что больной 3. целый (нераненый, невредимый). Müharibə qurtardı, o, cəbhədən sağ qayıtdı война закончилась, и он вернулся с фронта цел II предик. sağdır жив. Nənəm hələ sağdır моя бабушка еще жива ◊ sağ qalmaq: 1) оставаться, остаться в живых 2) выжить; sağ qoymamaq kimi не оставлять в живых кого; sağ deyil kim нет в живых кого; sağ ikən: 1) при жизни 2) пока жив; sağ yer qoymamaq kimdə живого места не оставить на к ом; sağ yeri qalmayıb kimin живого места нет (не осталось) на к ом; (ай) sağ olmuş: 1) выражение одобрения, пожелания долгой жизни 2) выражение удивления; (çox) sağ ol (-un)! большое тебе (вам) спасибо! благодарю; sağ olsun дай бог ему (ей) здоровья; sağ olmayasan! будь ты проклят! sağ olmamış проклятый 2 I прил. правый: 1. расположенный в той стороне тела, которая противоположна сердцу. Sağ göz правый глаз, sağ əl правая рука, sağ yanaq правая щека, sağ ayaq правая нога, sağ çiyin правое плечо 2. расположенный со стороны той руки, которая противоположна левой. Sağ tərəf правая сторона, sağ cinah правый фланг 3. расположенный с этой стороны, если стоять лицом по направлению течения (о береге реки). Çayın sağ sahili правый берег реки 4. консервативный, реакционный. Sağ qüvvələr правые силы, sağ dairələr правые круги, sağ partiyalar правые партии 5. истор. враждебный политике коммунистической партии внутри самой партии. Sağ qruplaşmalar правые группировки, sağ təmayül правый уклон II сущ. 1. правая сторона кого, чего. Çayın sağı правая сторона реки 2. в знач. сущ. правые. Sağların siyasəti политика правых, sağların məğlubiyyəti поражение правых; физ. sağ əl qaydası правило правой руки ◊ sağ qulağından alıb sol qulağına ötürmək пропускать, пропустить мимо ушей; sağ əli kimin правая рука чья; sağ əli(-n) başıma (başımıza, başınıza, başına) дай бог и мне … (нам, вам и т.д.); sağını solundan ayıra bilməmək ни бельмеса не знать (совсем ничего не знать, не понимать)
Azərbaycanca-rusca lüğət / sağ1 s. 1. living, alive; Nə qədər ki sağam... As long as I live; 2. right; ~ tərəf right side, off side; O mənim sağ əlimdir He is my right hand; ~ partiya right-wing party, party of the right; Sağ ol(un) Thank you, Thanks
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / sağ1 sif. droit, -e ; ~ qüvvələr forces f pl de droites ; ~ ekstremistlər extrémistes m pl de droite ; ~ opportunizm opportunisme m de droite ; ~ partiyalar partis m de droite
Azərbaycanca-fransızca lüğət / sağ1 прил. 1. эрчӀи; sağ qulaq эрчӀи яб; sağ ayaq эрчӀи кӀвач; 2. эрчӀи; эрчӀи патан (яни революциядиз, прогрессдиз акси тир, консервативный тир); sağlar эрчӀибур; ** sağ əl пер. эрчӀи гъил, лап мукьва кас, куьмекчи, дуст, юлдаш; sağ əli(n) başıma (başımıza, başınıza, başına) садаз кьисмет (несиб) хьайи хъсан са затӀ (кар, хушбахтвал) жувазни (вичизни, масабурузни) мурад авун манада ибара; sağ gözü kimi istəmək вилин нини хьиз кӀан хьун, гзаф кӀан хьун; sağına-soluna keçmək а) кил. sağına-soluna göz gəzdirmək б) алтад хьун, ялтахвал авун, ялтахвалун; sağına-soluna göz gəzdirmək гьам эрчӀи, гьам чапла пата вил экъуьрун, вириниз килигун.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / sağ2 прил. сагъ (1. ччан алай, дири, саламат тир (“кьенвай” акси); 2. сагълам; саламат; sağ gün сагъ югъ, азарлу тушир югъ (гьамиша азарлу касдин гьакъинда); sağ qalmaq сагъ амукьун, саламат амукьун, кьин тавун, текьена амукьун, рекьиникай хкатун; sağ-islahat (sağ yer) qoymamaq сагъ (саламат) чка тун тавун, виринихъ зарар галукьарун, набутарун; sağ yer qalmamaq сагъ (саламат) чка амукь (кумукь) тавун, виринихъ зарар галукьун, набут хьун; 3. пер. саф, халис, битав, дуьз); ** (çox) sağ ol(un)! паракъван сагърай! ви (куь) ччан сагъ хьуй, зун квелай (валай) паракьван рази я; сагърай!; sağ olsun сагърай, ччан сагъ хьуй, адан абатхийир хьуй; (ay) sağ olmuş я абатхийир хьайиди, я хзан сагъ хьайиди.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / sağ