Nar
Nar (lat. Punica) — bitkilər aləminin mərsinçiçəklilər dəstəsinin ağlarotukimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Nar ilkin olaraq Aralıq dənizi bölgəsində görülmüşdür . 16-cı əsrin sonlarında İspanlar Amerikaya, 1769-cu ildə isə ispan köçkünləri Kaliforniyaya gətirmişlər.
Meyvənin mövsümü Cənub yarımkürədə martdan may ayına qədər, Şimal yarımkürəsində isə sentyabrdan fevral ayına qədər olur . Sağlam sarkotestalar və ya şirə kimi nar çörək bişirməkdə, yemək hazırlamaqda, şirə qarışıqlarında, yemək qarnirlərində, kokteyl və şərab kimi spirtli içkilərdə istifadə olunur.
Nar Yaxın Şərq və Qafqaz regionunda, şimal və tropik Afrikada, İranda, Hindistan yarımadasında, Mərkəzi Asiyada, Cənub-Şərqi Asiyanın daha quru hissələrində və Aralıq dənizi hövzəsində geniş şəkildə becərilir.
== Etimologiyası ==
Narın adı orta əsrlərdə Latın pōmum "alma" və qranātum "toxumlu" sözlərindən yaranmışdır. Ola bilsin ki, köhnə fransız dilində meyvə, pomme-qranat sözündən qaynaqlanan nar qədim ingilis dilində "Qrenadanın alması" kimi tanınırdı - bu termin bu gün yalnız heraldik blazonlarda qalır. Bu, Latın qranatusunu İspaniyanın Qranada şəhərinin adı ilə qarışdıran xalq etimologiyasıdır ki, bu da əlaqəsi olmayan ərəb sözündəndir.
Adi nar
Adi nar (lat. Punica granatum) — bitkilər aləminin mərsinçiçəklilər dəstəsinin ağlarotukimilər fəsiləsinin nar cinsinə aid bitki növü.
Narın elmi adı iki latın sözünün birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Punica" — tünd qırmızı və ya parlaq qırmızı, "granatus" isə dənə deməkdir.
Nar çox qədimdən becərilən və istifadə olunan bitkidir. Onun ən qiymətli sortu eramızdan əvvəl Qədim Yunanıstanın Karfagen vilayətində becərilmişdir.
Hündürlüyü 1,5–4 (5) m olan, budaqları qarşı-qarşıya yerləşmiş balaca ağac və ya koldur. Qısalmış budaqları çox vaxt tikanlara çevrilir.
== Təbii yayılması ==
Vətəni Kiçik və Orta Asiya, Dağıstan, Şərqi və Cənubi Zaqafqaziyadır.
== Botaniki təsviri ==
3–5 m hündürlüyündə çoxlu gövdələrə malik, yarpağını tökən kol və ya kiçik ağacdır.
Nar (Mobile)
Nar — Azerfon MMC-nin Azərbaycanda fəaliyyət göstərən GSM standartlı mobil rabitə operatoruna məxsus olan əmtəə nişanı.
Şirkətin açıqlamasına görə “Nar” əmtəə nişanı Azərbaycanın zəngin mədəni və tarixi irsinin çağdaş həyatla bağlılığının rəmzi olaraq seçilib. “Nar” ölkədə ilk dəfə olaraq 3G texnologiyasını təqdim edib və geniş 4G şəbəkəsini abunəçilərinin istifadəsinə verib. “Nar” şəbəkəsi hazırda ölkə ərazisinin 91%-ni əhatə edir və 2,24 milyondan çox abunəçiyə yüksəkkeyfiyyətli xidmət göstərir.
“Nar” şəbəkə keyfiyyətinin davamlı təkmilləşdirilməsi strategiyası çərçivəsində səs keyfiyyətinin nəzərəçarpacaq dərəcədə artımını və səsin təmiz ötürülməsini təmin edən “HD-Voice” (High Definition Voice) xidmətini təqdim edib.
== Tarixi ==
Azerfon MMC şirkəti 2005-ci ildə rəsmi qeydiyyatdan keçib. 2007-ci il mart 21-də “Nar Mobil” əmtəə nişanı ilə fəaliyyətə başlayıb (link). 2008-ci ildə “Nar” Azərbaycanda 3G texnologiyası əsasında xidmət təklif edən mobil operator olub. 2016-ci ildə şirkət re-brendinq edərək loqosunu dəyişdi və əmtəə nişanını “Nar mobile” yerinə sadəcə “Nar” olaraq təsbit etdi.
== Tətbiqi ==
Nar şirkətinin Nar+ adlı tətbiqi var.
Nar (dəqiqləşdirmə)
Nar — meyvə.
Nar (şirkət) — Mobil operator.
Nar (film, 1981) — Azərbaycan filmi.
Nar (Nepal) — Nepalda kənd.
Nar (albom) — Musiqi albomu.
Nar (şirkət)
Nar — Azerfon MMC-nin Azərbaycanda fəaliyyət göstərən GSM standartlı mobil rabitə operatoruna məxsus olan əmtəə nişanı.
Şirkətin açıqlamasına görə “Nar” əmtəə nişanı Azərbaycanın zəngin mədəni və tarixi irsinin çağdaş həyatla bağlılığının rəmzi olaraq seçilib. “Nar” ölkədə ilk dəfə olaraq 3G texnologiyasını təqdim edib və geniş 4G şəbəkəsini abunəçilərinin istifadəsinə verib. “Nar” şəbəkəsi hazırda ölkə ərazisinin 91%-ni əhatə edir və 2,24 milyondan çox abunəçiyə yüksəkkeyfiyyətli xidmət göstərir.
“Nar” şəbəkə keyfiyyətinin davamlı təkmilləşdirilməsi strategiyası çərçivəsində səs keyfiyyətinin nəzərəçarpacaq dərəcədə artımını və səsin təmiz ötürülməsini təmin edən “HD-Voice” (High Definition Voice) xidmətini təqdim edib.
== Tarixi ==
Azerfon MMC şirkəti 2005-ci ildə rəsmi qeydiyyatdan keçib. 2007-ci il mart 21-də “Nar Mobil” əmtəə nişanı ilə fəaliyyətə başlayıb (link). 2008-ci ildə “Nar” Azərbaycanda 3G texnologiyası əsasında xidmət təklif edən mobil operator olub. 2016-ci ildə şirkət re-brendinq edərək loqosunu dəyişdi və əmtəə nişanını “Nar mobile” yerinə sadəcə “Nar” olaraq təsbit etdi.
== Tətbiqi ==
Nar şirkətinin Nar+ adlı tətbiqi var.
Nar Mobile
Nar — Azerfon MMC-nin Azərbaycanda fəaliyyət göstərən GSM standartlı mobil rabitə operatoruna məxsus olan əmtəə nişanı.
Şirkətin açıqlamasına görə “Nar” əmtəə nişanı Azərbaycanın zəngin mədəni və tarixi irsinin çağdaş həyatla bağlılığının rəmzi olaraq seçilib. “Nar” ölkədə ilk dəfə olaraq 3G texnologiyasını təqdim edib və geniş 4G şəbəkəsini abunəçilərinin istifadəsinə verib. “Nar” şəbəkəsi hazırda ölkə ərazisinin 91%-ni əhatə edir və 2,24 milyondan çox abunəçiyə yüksəkkeyfiyyətli xidmət göstərir.
“Nar” şəbəkə keyfiyyətinin davamlı təkmilləşdirilməsi strategiyası çərçivəsində səs keyfiyyətinin nəzərəçarpacaq dərəcədə artımını və səsin təmiz ötürülməsini təmin edən “HD-Voice” (High Definition Voice) xidmətini təqdim edib.
== Tarixi ==
Azerfon MMC şirkəti 2005-ci ildə rəsmi qeydiyyatdan keçib. 2007-ci il mart 21-də “Nar Mobil” əmtəə nişanı ilə fəaliyyətə başlayıb (link). 2008-ci ildə “Nar” Azərbaycanda 3G texnologiyası əsasında xidmət təklif edən mobil operator olub. 2016-ci ildə şirkət re-brendinq edərək loqosunu dəyişdi və əmtəə nişanını “Nar mobile” yerinə sadəcə “Nar” olaraq təsbit etdi.
== Tətbiqi ==
Nar şirkətinin Nar+ adlı tətbiqi var.
Nar bayramı
Nar bayramı — Azərbaycan ərazisində, əsasən də Göyçay rayonunda, nar yığımı vaxtı keçirilən bayram şənliyi. Nar Bayramı hər ilin oktyabr və noyabr aylarında Azərbaycanın Göyçay rayonunda nar və ondan ənənəvi istifadə üsullarını və onun simvolik mənasını qeyd etmək məqsədilə təşkil edilən festivaldır.
== Tarixi ==
"Nar bayramı" ilk dəfə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və Göyçay rayon İcra Hakimiyyətinin birgə təşəbbüsü ilə 3 noyabr 2006-cı ildə keçirilmişdir.
Tədbirdə bir sıra xarici ölkə səfirləri, habelə respublikadan kənarda yaşayan göyçaylı iş adamları da iştirak edirdilər. Tədbir iştirakçıları şəhərin mərkəzi meydanında nar məhsullarından hazırlanmış şirələrə qonaq edildilər.
"Nar bayramı, ənənəvi nar festivalı və mədəniyyəti" 2020-ci ilin dekabrın 16-da UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irsin qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin 15-ci iclası zamanı UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni İrsi üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.
== Bayram haqqında ==
Bayram Azərbaycanın nar paytaxtı olan Göyçayda keçirilir, burada 4 min hektar sahədə nar yetişən bağlar salınıb.
Nar bayramında Göyçay rayonun ayrı-ayrı kəndlərində yetişən nar növləri və onlardan hazırlanmış məhsullar rayon mərkəzinə gətirilir və şəhər meydanında təşkil olunmuş sərgidə nümayiş etdirilir. Şəhər mərkəzində gənc idmançıların çıxışları və konsert proqramlarına tamaşa edilir.
Nar bayramı festivalının proqramına nar yarmarkası, ondan hazırlanan şirə, Azərbaycan mətbəxinin təamlarının dequstasiyası, folklor, rəqs, mahnı qruplarının və idmançıların çıxışı, eləçə də müxtəlif müsabiqələr daxildir.
Nar qovurma
== Tarixi ==
Bu yeməyin vətəni Göyçaydır.
== Sadə nar qovurma ==
=== Ərzaqlar ===
nar — 3 ədəd
yumurta — 2 ədəd
baş soğan — 1 ədəd
=== Hazırlanma qaydası ===
Narı dənələyib soğanla qovurursan. duz — istiot vurulur. Üstünə yumurta çalınıb tökülür və bişirilir. Bunu həmçinin plovnan da yemək olar.
== Ətli nar qovurma (I) ==
=== Ərzaqlar ===
Qoyun əti – 330 q,
ərinmiş yağ – 30 q,
nar – 50 q,
şabalıd – 180 q,
baş soğan – 100 q,
zəfəran – 0,05 q,
keşniş və şüyüd – 15 q,
istiot – 0,1 q, duz.
=== Hazırlanma qaydası ===
Qoyun əti 60–70 qramlıq tikələrə doğranır, duz və istiot vurulub yağda qızardılmış soğan, təmizlənmiş şabalıd, bulyon və zəfəran şirəsi əlavə edib öz buğunda bişirilir. Hazır olmağa 5 dəq. qalmış nar dənələri və ya şirəsi əlavə olunur. Süfrəyə verildikdə üstünə göyərti səpilir.
Nar şirəsi
Nar şirəsi — Əsl nar şirəsi zəngin tünd qırmızı rəngdədir, günəş işığında yarı şəffafdır. Nar meyvəsinin pulpasından sıxılaraq alınan meyvə şirəsidir. Nar şirəsi təravətləndirici şirin və ya turş dada, bəzən bir qədər turş dada malikdir.
== Sıxılmış nar şirəsi ==
Nara turş dad verən onun şirəsində olan limon turşusudur. Belə ki, cır narın şirəsində 5–9 %, becərilən narda isə 2–4 %-ə qədər limon turşusu vardır. Nar meyvəsinin qabıq hissələrində isə 22–39 % aşı maddəsi vardır. Bundan əlavə narın şirəsində çoxlu miqdarda şəkər və C vitamini vardır. Narın tərkibində 8–19 % qlükoza və fruktoza, 1 % saxaroza, şirin sortlarda 0,2 %, turşa-şirin sortlarda 2–3 %, turş narlarda isə 3–7 % limon turşusu vardır. Narın tərkibində bədən üçün faydalı maddələr vardır. Bir sıra elmi araşdırmalar və həkim rəylərinə əsasən, şirin nar ağ ciyər, mədə və qara ciyər xəstəliklərinə kömək edir.
Nar şorbası
Nar şorbası (fars. آش انار āš e anār; azərb. anar aşı) — Azərbaycan və İranın milli xörəklərindən biri.
== Tarixi ==
Bu yeməyin vətəni İran və İraqdır. Çorba, qədim Çin və Spartada miladdan əvvəl I əsrdə hazırlanmışdır. Daha sonra bu qidalandırıcı və faydalı yemək bütün dünyada yayılmış və onun müxtəlif reseptləri icad edilmişdir. Müasir növ şorba maddələr sayı, məhsullar dəsti və hətta tutarlılıq baxımından əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Bu mütləq maye şorba deyil — məsələn, Alman aintopf və ya Fin şorbası calakeutto kimi çox qalın və qidalı ola bilər. Bütün bunlar bu resepti icad edən insanların ənənələrindən asılıdır. Ən qeyri-adi, əlbəttə ki, əriştə və şokoladdan olan Yapon şorbası, Karib dənəsində hazırlanan — iguana şorbası və Afrikada bişirilən qəhvə, banan və kirdən olan şorbalardır.
Nar bağı
Nar bağı — Rejissor İlqar Nəcəfin filmi.
== Məzmun ==
Film Anton Çexovun məşhur "Albalı bağı" pyesinin motivləri əsasında çəkilib.Hadisə əyalətlərdən birində baş verir. Şamilin (Qurban İsmayılov) iri nar bağı var, onu kəndin imkanlı adamlarından biri (Kazım Abdullayev) almaq istəsə də o, satmır. Onun oğullarından biri ölüb, digəri Qabil (Səmimi Fərhad) isə evlənib, sonra heç kəsə nəsə demədən ailəsini də atasının yanında qoyaraq Rusiyaya gedib. Baba gəlini Sara (İlahə Həsənova) və 11-12 yaşlı nəvəsi Cəlalla (Həsən Ağayev) yaşayır. Günlərin birində gözlənilmədən oğul qayıdır. O, atasına ailəsini Rusiyaya aparacağını deyir, nar bağını satdırır və pulu da götürərək ailəsindən gizlin tək Rusiyaya qayıdır.Çünki onun başqa ailəsi var və borcu olduğundan qızı girov götürülüb.Bu pul ona qızının xilası üçün lazımdır...
== Festivallar və mükafatlar ==
Film 13-cü Avrasiya Beynəlxalq Film Festivalında mükafatlarla təltif olunub. Qurban İsmayılov filmdə ifa etdiyi roluna görə "Ən yaxşı kişi rolu", film "Münsiflər heyətinin xüsusi mükafatı" və FIPRESCI (Beynəlxalq Kinotənqidçilər Federasiyası) tərəfindən "Xüsusi vurğulama"ya layiq görülüb.
"Nar bağı", 22-28 iyul tarixlərində Astanada keçirilən festivalın əsas müsabiqə proqramında təqdim olunub.
Azərbaycan mədəniyyətində nar
Azərbaycan mədəniyyətində nar — Azərbaycanda narın müxtəlif növləri yetişdirilir, bu da Azərbaycan təbiətinin zənginliyindən, burada doqquz iqlim zonasının mövcudluğundan irəli gəlir. Al qırmızı rəngli nar meyvəsi ölkəmizin milli simvoluna çevrilmişdir.
Nar ağacı qədim zamanlardan çiçəklərinin, meyvəsinin, al qırmızı, şirəli, dadlı dənəciklərinin gözəlliyi, şirin qoxusu ilə məşhurdur. Əbəs yerə narı meyvələrin şahı adlandırmırdılar. Deyilənə görə, padşahların tacının forması nar tacının formasından götürülüb. Nar təkcə gözəlliyinə, dadına görə deyil, həm də faydasına görə meyvələrin şahı sayıla bilər. Hələ qədim zamanlarda Şərqdə böyük məna kəsb edən nar meyvəsi Çində məhsuldarlıq rəmzi sayılırdı. Məhəmməd peyğəmbər öz sələflərinə nar meyvəsini yeməyi tövsiyə edərək deyirdi ki, nar insanın qəlbini paxıllıqdan və nifrətdən təmizləyir.
== Mədəniyyətdə narın rolu ==
Bir çox Azərbaycan rəssamları öz yaradıcılığında nar mövzusuna müraciət ediblər. Azərbaycan təsviri sənətinin böyük şəxsiyyətlərindən biri olan Toğrul Nərimanbəyov öz əsərlərində nar mövzusuna dəfələrlə müraciət etmişdir.
Nar (Mobil Operator)
Nar — Azerfon MMC-nin Azərbaycanda fəaliyyət göstərən GSM standartlı mobil rabitə operatoruna məxsus olan əmtəə nişanı.
Şirkətin açıqlamasına görə “Nar” əmtəə nişanı Azərbaycanın zəngin mədəni və tarixi irsinin çağdaş həyatla bağlılığının rəmzi olaraq seçilib. “Nar” ölkədə ilk dəfə olaraq 3G texnologiyasını təqdim edib və geniş 4G şəbəkəsini abunəçilərinin istifadəsinə verib. “Nar” şəbəkəsi hazırda ölkə ərazisinin 91%-ni əhatə edir və 2,24 milyondan çox abunəçiyə yüksəkkeyfiyyətli xidmət göstərir.
“Nar” şəbəkə keyfiyyətinin davamlı təkmilləşdirilməsi strategiyası çərçivəsində səs keyfiyyətinin nəzərəçarpacaq dərəcədə artımını və səsin təmiz ötürülməsini təmin edən “HD-Voice” (High Definition Voice) xidmətini təqdim edib.
== Tarixi ==
Azerfon MMC şirkəti 2005-ci ildə rəsmi qeydiyyatdan keçib. 2007-ci il mart 21-də “Nar Mobil” əmtəə nişanı ilə fəaliyyətə başlayıb (link). 2008-ci ildə “Nar” Azərbaycanda 3G texnologiyası əsasında xidmət təklif edən mobil operator olub. 2016-ci ildə şirkət re-brendinq edərək loqosunu dəyişdi və əmtəə nişanını “Nar mobile” yerinə sadəcə “Nar” olaraq təsbit etdi.
== Tətbiqi ==
Nar şirkətinin Nar+ adlı tətbiqi var.
Nar (film, 1981)
== Məzmun ==
Təbiətin gözəl neməti olan nar uzun əsrlərdir ki, süfrələrimizin bəzəyi, xalq təbabətinin qiymətli incisi kimi şöhrət qazanmışdır. Şahnar, qırmızıqabıq, bala mürsəl, şirin nar, gülövşə nar-film bu gözəl nemət, narın məhsuldarlığının yüksəldilməsinə qayğı göstərilməsi haqqında söhbət açır.
== Filmin heyəti ==
=== Film üzərində işləyənlər ===
Rejissor: Cahangir Mehdiyev
Ssenari müəllifi: Arif Əliyev
Operator: Fəraməz Məmmədov
Bəstəkar: Sevda İbrahimova
Səs operatoru: Şamil Kərimov
== Mənbə ==
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 326.
Nar bağı (film, 2017)
Nar bağı — Rejissor İlqar Nəcəfin filmi.
== Məzmun ==
Film Anton Çexovun məşhur "Albalı bağı" pyesinin motivləri əsasında çəkilib.Hadisə əyalətlərdən birində baş verir. Şamilin (Qurban İsmayılov) iri nar bağı var, onu kəndin imkanlı adamlarından biri (Kazım Abdullayev) almaq istəsə də o, satmır. Onun oğullarından biri ölüb, digəri Qabil (Səmimi Fərhad) isə evlənib, sonra heç kəsə nəsə demədən ailəsini də atasının yanında qoyaraq Rusiyaya gedib. Baba gəlini Sara (İlahə Həsənova) və 11-12 yaşlı nəvəsi Cəlalla (Həsən Ağayev) yaşayır. Günlərin birində gözlənilmədən oğul qayıdır. O, atasına ailəsini Rusiyaya aparacağını deyir, nar bağını satdırır və pulu da götürərək ailəsindən gizlin tək Rusiyaya qayıdır.Çünki onun başqa ailəsi var və borcu olduğundan qızı girov götürülüb.Bu pul ona qızının xilası üçün lazımdır...
== Festivallar və mükafatlar ==
Film 13-cü Avrasiya Beynəlxalq Film Festivalında mükafatlarla təltif olunub. Qurban İsmayılov filmdə ifa etdiyi roluna görə "Ən yaxşı kişi rolu", film "Münsiflər heyətinin xüsusi mükafatı" və FIPRESCI (Beynəlxalq Kinotənqidçilər Federasiyası) tərəfindən "Xüsusi vurğulama"ya layiq görülüb.
"Nar bağı", 22-28 iyul tarixlərində Astanada keçirilən festivalın əsas müsabiqə proqramında təqdim olunub.
Nar ağacının nağılı (film, 1989)
== Məzmun ==
Bu nağılvari əhvalatda macəralar da var, möcüzələr də, yalandan atışmalar da var, doğruçu təqiblər də.
Bütün uşaq nağıllarında olduğu kimi, bu cizgi filmində də hər şey yaxşı qurtarır və pis oğlan nəhayət mehriban və xeyirxah olur.
== Filmin heyəti ==
=== Film üzərində işləyənlər ===
Ssenari müəllifi: Sara Nəzirova (Sara Nəzərova kimi)
Kinorejissor: Vahid Talıbov
Quruluşçu rəssam: A.Sadıqzadə, Yuri İsaykin
Kinooperator: Ramiz Ağayev, Ziya Xəqani
Bəstəkar: Mobil Babayev
Cizgi rəssamı: Vahid Talıbov, Bəhmən Əliyev, Firəngiz Quliyeva, Əziz Məmmədov, Ş.Nanaziaşvili
Səs operatoru: Akif Nuriyev
Rəssam assistenti: Məlahət Hümbətova
Montaj edən: Lidiya Vyalsova
Redaktor: Çingiz Qaryağdı
Filmin direktoru: Faiq Abdullayev
== Mənbə ==
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 317.
Kökatan nargülü
Kökatan nargülü
== Təbii yayılması ==
Şimali Amerika, Çin və Vyetnamda yayılmışdır.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 15 m-ə qədər olan, iri, qalın gövdəsi üzərində külli miqdarda hava kökləri əmələ gətirən sarmaşıqdır. Budaqda xırda yarpaqların sayı 9–11 ədəd olub, qarşılıqlı, lələkvari, ellipsvari, uzunluğu 3–6 sm-dir, üst hissəsi yaşıl, kənarları dişli, çılpaq, alt hissəsi isə açıq-yaşıl, kənarları bütöv, damarcıqları damarcıqları tüklüdür. Qıfabənzər iri çiçəkləri, 10 sm uzunluğunda, 5 sm enində, kənarları tünd-narıncı rəngli, çiçəkləri dəstədə 4–12 ədəd olmaqla süpürgə çiçək qrupunda toplanır. Çiçək tacının uzunluğu 5–7 sm, diametri 3–4 sm olub, uzunsov-boruşəkilli, üstdən narıncı, içəridən sarıdır. Çiçəkləməsi yay aylarına təsadüfən edir və uzun müddət çiçəkləyir. Meyvələrin uzunluğu 12 sm-ə qədər olan, uzunsov-silindrik qutucuqlardır. Toxumlarla, kök qələmləri və zoğlarla çoxaldılır.
== Ekologiyası ==
Zəngin və orta miqdarda nəmişli torpaqlarda tez böyüyür. Quraqlığa davamlı, işıq və istisevəndir, ancaq qışda −20 °C temperaturda şaxta vurur.
Ligularia narynensis
Ligularia narynensis (lat. Ligularia narynensis) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin liqulariya cinsinə aid bitki növü.
Maqsud Narikbayev
Maqsud (Maksut) Sultan oğlu Nərikbayev (qaz. Мақсұт Сұлтанұлы Нәрікбаев; 30 mart 1940, Elkeldi rayonu[d], Almatı vilayəti – 12 oktyabr 2015, Astana) — Sovet və Qazaxıstan dövlət xadimi, Qazaxıstan Baş Prokuroru (1995–1996), Qazaxıstan Ali Məhkəməsinin sədri (1996–2000), Qazaxıstan Ali Məhkəmə Şurasının üzvü, 2-ci dərəcəli dövlət ədliyyə müşaviri, ən yüksək hakim ixtisas dərəcəsi, hüquq doktoru, professor.
== Həyatı ==
1940-cı ildə Qazaxıstan SSR, Almatı vilayətinin Taldı-Kurqan rayonu, Erkin kəndində anadan olub. Ukraynada bir texniki məktəbdə oxuyan Qazaxıstan Prezidenti N. A. Nazarbayevin tələbə yoldaşı. Huac qəbiləsindən gəlir.
1959-cu ildə Ukraynada bir texniki məktəbi bitirdikdən sonra mədəni və informasiya təşkilatlarında çalışdı: bir klub rəhbəri, Taldı-Kurqan Radio və Televiziya Müdirliyinin müxbiri və redaktoru. Taldı-Kurgan Rayon İşçi Xalq Deputatları Sovetinin icraiyyə komitəsinin mədəniyyət şöbəsinə rəhbərlik edirdi.
Qazaxıstan Dövlət Universitetini bitirib. S. M. Kirov, hüquq sahəsində ixtisaslaşmışdır.
1974-cü ildə universiteti bitirdikdən sonra Taldı-Kurqan şəhər prokurorluğunda stajyer olaraq çalışdı və daha sonra böyük müstəntiq oldu.
May Narva
May Narva (est. Mai Narva; doğ. 22 oktyabr 1999, Tallin, Estoniya) — Eston şahmatçı. Qadınlar arasında beynəlxalq qrosmeyster (2014).
== Həyatı ==
May Narva şahmatçılar ailəsində anadan olub. O, eston şahmatçılar Boris Rıtovun və Merike Rıtovanın nəvəsi, FİDE ustası Yaan Narvanın və qadınlar arasında şahmat üzrə Estoniya çempionu Regina Narvanın isə qızıdır.
Üç dəfə qadınlar arasında şahmat üzrə Estoniya çempionatlarında qalib olub: 2014, 2016 (əlavə turnirdən sonra), 2017. 2014-cü ildə Batumidə U16 yaş qrupunda qızlar arasında Avropa çempionu olub. 2015-ci ildə Karpaçda Estoniyanın qızlardan ibarət komandasının heyətində U18 yaş qrupunda Avropa komanda birinciliyinin qalibi olub. Estoniyanı şahmat olimpiadalarında təmsil etmişdir (2014, 2016).
Mikio Naruse
Mikio Naruse (20 avqust 1905[…], Tokio[d] – 2 iyul 1969, Tokio[d]) — Yaponiya kinorejissoru.
== Həyatı ==
Mikio Naruse 20 avqust, 1905-ci ildə Tokio şəhərində anadan olmuşdu.
Mikio Naruse 2 iyul 1969-cu ildə Tokio şəhərində vəfat edib.
Müqəddəs Nikolay kilsəsi (Narikala)
Müqəddəs Nikolay kilsəsi (gürc. ნარიყალას წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია) – Tbilisinin Qədim şəhər rayonunun ən yüksək hissəsində olan Narikalanın içində yerləşən Gürcü pravoslav kilsəsidir.
== Tarixi ==
Müqəddəs Nikolay kilsəsi mənbələrdə ilk dəfə XII əsrdən xatırlanır. 1730-cu ildə kilsə, çareviç Vaxtuşi tərəfindən xatırlanır.
Gürcüstanın Çar Rusiyasına birləşdirilməsindən sonra Narikala strateji əhəmiyyətini itirir və general Yermolovun əmri ilə qala daxilində barıt anbarları yaradılır. 1827-ci ildə anbarda baş vermiş güclü partlayış qalanın ciddi zədələnməsinə, Müqəddəs Nikolay kilsəsinin isə təməlinə kimi dağılmasına gətirib çıxarır.
1966-cı ildə qala ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı Müqəddəs Nikolay kilsəsinin qalıqları üzə çıxarılır. 1996-cı ildə memar Tariel Kiparoudzenin layihəsi əsasında qədim kilsə binasının təməlləri üzərində yeni kilsə inşa edilmişdir. 1997-ci ildə Gürcüstan katolikos-patriarxı II İlyanın iştirakı ilə kilsənin ithaf mərasimi keçirilmişdir.
== İstinadlar ==
== Ədəbiyyat ==
მ.
Məzrayə-i Narzəməz (Sulduz)
Məzrayə-i Narzəməz (fars. مزرعه نرزمز) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sulduz şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə yaşayış yoxdur.
Nadiya De Nardin
Nadiya De Nardin (d. 14 noyabr 1975; Aqordo, İtaliya) — İtaliyanı təmsil edən buzüstü hokkeyçi.
== Karyerası ==
Nadiya De Nardin İtaliya yığmasının heyətində 2006-cı ildə İtaliyanın Turin şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XX Qış Olimpiya Oyunlarına qatıldı. Qrup mərhələsində baş tutan üç oyunun hamısında məğlub olan İtaliya yığması, Turin Olimpiadasını sonuncu, 8-ci yerdə başa vurdu.
Narıncı
Narıncı — qırmızı və sarı rənglər arasında olan rəng. 590—620 nanometr dalğa uzunluğuna sahibdir.
Narıncı inqilab
Narıncı inqilab — 2004-cü ilin noyabr-dekabr aylarında Ukrayna prezidentliyinə namizəd Viktor Yuşenkonun tərəfdarlarının digər namizəd Viktor Yanukoviçin qeyri-qanuni prezident elan edilməsinə qarşı keçirdikləri və kütləvi çıxış, mitinq, piket, tətil və digər vətəndaş itaətsizliyi ilə müşahidə edilən etiraz aksiyaları.
Petro Narıncı İnqilabın iştirakçısı olub. O deyir ki, Maydan müqəddəsdir: “Bütün dünya Kiyevdəki Narıncı İnqilab haqda bilir. Ancaq indi hər şey əvvəlki vəziyyətə qayıdıb.
Narıncı maklyura
Narıncı maklyura (lat. Maclura pomifera) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin maklyura cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Ioxylon pomiferum Raf.
Joxylon pomiferum Raf.
Maclura aurantiaca Nutt.
Maclura pomifera var. inermis C.K.Schneid.
Toxylon aurantiacum (Nutt.) Raf.
Toxylon maclura Raf.
Toxylon pomiferum (Raf.) Sarg.
Narıncı rəng
Narıncı — qırmızı və sarı rənglər arasında olan rəng. 590—620 nanometr dalğa uzunluğuna sahibdir.
Narıncıboyun kazuar
Narıncıboyun kazuar (lat. Casuarius unappendiculatus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin kazuarkimilər dəstəsinin kazuarlar fəsiləsinin kazuar cinsinə aid heyvan növü.
Narınqala (Naxçıvan)
Narınqala— Müdafiə divarları ilə möhkəmləndirilmiş qala tipli orta əsr istehkam kompleksi
== Tarixi ==
Hökmdar və ya feodal hakiminin əsas iqamətgahı olan Naxçıvanda saray, xəzinə], cəbbəxana, müxtəlif inzibati və təsərrüfatı binaları və s. Naxçıvan şəhərinin müdafiə istehkamı kimi XVII əsrin ortalarınadək mövcud olmuşdur.
Səfəvi-Osmanlı müharibələri zamanı güclü dağıntaya məruz qalmış qalanın əvvəlki möhtəşəmliyini bərpa etmək mümkün olmamışdır. Hazırda qalıqları Naxçıvan şəhərinin ərazisində qalmaqdadır. Xalq arasında "Köhnəqala" adlanan Naxçıvan Narınqalası Tunc və Dəmir dövrlərinə aid olunan qalalarla ( Oğlanqala, Qazançıqala, Çalxanqala) oxşarlıq təşkil edir.
== Həmçinin bax ==
Oğlanqala
Çalxanqala (qala)
== Mənbə ==
Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 441.
Narıstan
Narıstan (az.-əski. نارێستان, fars. انارستان) - İranın Zəncan ostanının Tarım şəhristanının Gilvan bəxşinin Gilvan qəsəbəsinin ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2016-cı ilin məlumatına görə kənddə 131 nəfər yaşayır (40 ailə).
Narışlar
Narışlar — Azərbaycan Respublikasının Laçın rayonu Daşlı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.
== Tarixi ==
Narışlar kəndi Çalbayır silsiləsinin ətəyindədir. Kənd narışlar nəslinin adını daşıyır. XIX əsrdə Cavanşir qəzasında Narışlı adlı binə də olmuşdur. Samux rayonunun Çoban Abdallı kəndindı Narışdılar məhəlləsi, Başqırdıstanın Baray rayonunda Narış adlı kənd mövcuddur.
1992-ci ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. 1 dekabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin nəzarətindədir.
== İqtisadiyyatı ==
Əsas təsərrüfatı heyvandarlıq idi.
Narşərab
Narşərab — (azərb. nar + şərab) Azərbaycan mətbəxinin milli kulinariya markası hesab olunan, adından göründüyü kimi nar şirəsindən hazırlanmış, adətən balıq və ət yeməklərində xüsusən kababda ədviyyat kimi istifadə olunan sous ya qatran. Narşərab sayəsində yeməklər yüngül turşməzə dad verirlər. Geniş tətbiqini tapmış narşərab xüsusi qablaşdırılmış şəkildə satılır. Əlbəttə ev şəraitində hazırlanmış narşarablar öz rəng və tam xüsusiyyəti ilə daha da seçilirlər. Ev şəraitində hazırlanmış narşərablar tərkibində konservant və rəng qatışıqlarının olmaması ilə seçilirlər. Nar meyvəsinin malik olduğu keyfiyyətlər: yüksək miqdarda vitamin C, meyvə turşuları, antioksidləşdiricilər tam şəkildə narşərabda da öz əksini tapmışdır.
== Tərkibi ==
Narşərabın tərkibi əsasən nar meyvəsinin tərkibi ilə eynidir. Bura 10 % limon turşusu və 45 % şəkər daxildir. Qatrana əlavə olaraq keşniş, reyhan, darçın, dəfnə yarpaqları bəzən qara və qırmızı istiot da qatılır.
Natalya Narışkina
Natalya Kirillovna Narışkina (1 (11) sentyabr 1651, Moskva – 4 (14) fevral 1694, Kreml) - rus çariçası, I Pyotrun anası.
== İstinadlar ==
== Ədəbiyyat ==
Корсакова В. Наталья Кирилловна // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
Azərbaycan Nar İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası
Azərbaycan Nar İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası (qısaca: ANİİA) — Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən assosiasiyalardan biri.
== Tarixi ==
Azərbaycan Nar İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası 2016-cı ilin noyabr ayından fəaliyyətə başlayıb və ilk günlərdən Azərbaycanda narçılıqla məşğul olan fiziki və hüquqi şəxsləri öz ətrafına toplamağa nail olmuşdur. Dəqiq qeydiyyatlar nəticəsində bu sahədəki mövcud problemləri aradan qaldıran ANİİA narçılığın inkişafı istiqamətində aqrotexniki maarifləndirmə işləri aparmış və bu sahədə fəaliyyət göstərən yerli və xarici mütəxəssislərlə görüşlər keçirərək yüksək təcrübələr əldə etmişdir.
Assosiasiya "Azərbaycan Nar İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası" İctimai Birliyi adı ilə 31 oktyabr 2016-cı il tarixində Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçmişdir.
Assoasiasiyanın ilk yığıncağı 17 mart 2017-ci il tarixində keçirilmişdir.
Assosiasiya üzvləri AZPROMO-nun dəstəyi ilə keçirilən beynəlxalq sərgi və tədbirlərdə, narın ixracı ilə əlaqədar təşkil olunan bütün xarici forumlarda AZPROMO-dan olan həmkarları ilə birgə iştirak edirlər.
== Fəaliyyəti ==
Assosiasiya Azərbaycan narının yerli və xarici bazarlara mütəmadi təchizatı, istehsal və emal prosesləri ilə bağlı təcrübələrin və bacarıqların artırılması, istehsalatda yüksək texnologiyanın tətbiqi, xammal təchizatı sahələrində və ixracının təşviq edilməsi istiqamətində fəaliyyət və xidmət göstərir.
ANİİA 2017-ci il dekabr ayının 22-də keçirilmiş tədbirdə nazirliyin "İlin Ən Fəal Assosiasiyası" mükafatı ilə təltif edilmişdir.
== Rəhbərlik ==
Assosiasiyaya rəhbərliyi sədr edir. İlk sədri Fərhad Qaraşov olmuşdur.
