* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 Aşağıdakı mənalarda və hallarda işlədilən ədat. 1. Sual cümlələrinin sonunda gələrək, xəbərə aid olur, xəbərin və ya ümumiyyətlə, cümlənin mənasındakı sualı qüvvətləndirir. Ay Xanpəri, daha biz niyə dayanmışıq ki? M.Hüseyn. Burada təəccüblü nə var ki? S.Rəhimov. Ay bala, bir yerin ağrımır ki? Mir Cəlal. 2. Əvəzliklərdən sonra gələrək, onu başqa sözlərdən fərqləndirir, daha çox nəzərə çarpdırır. [Fuad:] Sən ki mənim nişanlımsan? C.Cabbarlı. Bunu ki bizlərdə hamı bilir. S.Rəhimov. O ki yaxşı adamdır, usta! Mir Cəlal. 3. Cümlənin sonunda etiraz məqamında işlədilir. Bu olmadı ki. M.S.Ordubadi. Mən uşaq-zad deyiləm ki. M.Hüseyn. 4. Əsasən cümlələrin sonunda kinayə məqamında işlədilir. Bizlərdə südü stəkanla içməzlər. Bura şəhər-zad deyil ki. M.Hüseyn. Hamı bu cür ola bilməz ki. Ə.Vəliyev. 5. Gözlənilməz bir hadisə baş verdiyi zaman əmələ gəlmiş vəziyyəti bildirmə məqamında işlədilir. Kişi yenə də məni yaxaladı ki… S.Rəhimov. [Sadıq:] Ay aman, bu da gəlib çıxdı ki… S.Rəhman. 6. Kinayə, istehza və ya etiraf məqamında işlədilir. O lap uşaqdır ki. – [Salmanov:] Gəlsin, ondan qorxmuram ki. S.Rəhman.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / ki2 bağl. 1. Baş cümlə ilə budaq cümlələri bir-birinə bağlayır. Elə yavaş danışır ki, eşitmək olmur. Elə dumandır ki, göz gözü görmür. – Səkinə yaxşı bilirdi ki, son zamanlar qızının … nəbzi əvvəlkilər kimi vurmur. M.İbrahimov. Orasını da deməliyik ki, Murad Bayramın üstünə yaman düşmüşdü. Ə.Vəliyev. 2. Bağlayıcı vəzifəsini görən bir sıra sözlərə (ki, necə, hansı, niyə və s.) qoşularaq, onlarla sonrakı sözlər arasında əlaqəni daha da qüvvətləndirir. Necə ki, dedim. Kim ki, cavab verdi… 3. Bəzi modal sözlərdən (yəqin, görünür, əlbəttə, gərək, guya və s.) sonra gələrək, ehtimallıq, zərurilik və gerçəklik məzmununun cümlələrin ikinci hissəsinə keçməsi üçün şərait yaradır. Yəqin ki, mənim qarama hirslənib getdiniz. İ.Əfəndiyev. Gərək ki, məktəbdən gəlmişdi. Mir Cəlal. 4. Feldən sonra gələrək, başqasının nitqini ifadə etməyə xidmət edir. Bir dəfə Güllü mənə demişdi ki, qızım, sənin bu dünyada bir xoşbəxtliyin var… İ.Əfəndiyev. 5. Ədatlardan sonra işlənərək, ədatla birlikdə cümləni və ya onun müəyyən hissəsini qüvvətləndirməyə xidmət edir. İndi ki bu mənim pulumu görüb, bu qədər əziyyətə düçar olub, belə adamlar vəfalı olarlar. (Nağıl). İndi ki sən xahiş edirsən, qızın pulunu keçərəm. Mir Cəlal. 6. Müxtəlif sözlərdən sonra gələrək həmin sözlərin mənasını qüvvətləndirir. Yaxşı ki dəvət etmişik. – Bu ki mənim əlimdə su içmək kimi bir şeydi. (Nağıl). Mən ki damdan, bacadan baxmaz idim; Su kimi hər tərəfə axmaz idim. M.Ə.Sabir. 7. Sadə bağlayıcı, qoşma, ədat, feli bağlama, işarə əvəzliyi və s.-dən sonra gələrək, mürəkkəb bağlayıcı əmələ gətirir; məs.: ancaq ki, ona görə ki, yaxud ki, bunun üçün ki, indi ki, odur ki.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / ki2 I союз 1. что: 1) присоединяет к главному предложению придаточное изъяснительное со значением сообщения, высказывания, восприятия, мысли. Dedi ki, imtahana hazırlaşır сказал, что готовится к экзамену; qəzetlər xəbər verirlər ki, … газеты сообщают, что …; mən görürəm ki, … я вижу, что …, o anlayır ki, … он понимает, что …; mən hiss edirəm ki, … я чувствую, что …; məlumdur ki, … известно, что …; doğrudur ki, … правильно, что …; heyif ki, … жалко, что …; aydındır ki, … ясно, что …; təəccüblüdür ki, … удивительно, что …; iş burasındadır ki, … дело в том, что …; məsələ burasındadır ki, … вопрос в том, что … 2) присоединяет придаточное определительное. Mənim ümidim var idi, ki … у меня была надежда, что …; o elə bir musiqi yazıb ki, … он написал такую музыку, что … 3) присоединяет к главному предложению придаточные обстоятельственные меры и степени. Elə qaranlıq idi ki, … было так темно, что …; o qədər yoruldum ki, … устал до того, что … 2. чтобы: 1) присоединяет к главному предложению придаточное изъяснительное со значением желательного, возможного, предполагаемого действия. İstəyirəm ki, sülh olsun хочу, чтобы был мир; istəmirəm ki, … не хочу, чтобы …, çalışacağam ki, … буду стараться, чтобы … 2) присоединяет к главному предложению придаточные образа действия. Elə yazmaq lazımdır ki, hamı başa düşsün надо писать так, чтобы все поняли, elə yaşamaq lazımdır ki, … надо жить так, чтобы … 3. который (присоединяет к главному предложению придаточное определительное). Bədbəxtliklər var ki, yalan danışmaqdan doğur есть несчастья, которые возникают из-за ложных речей 4. какой (присоединяет придаточное определительное со значением качества, свойства). Onda elə bir məhəbbət doğmuşdu ki, … в нем зародилась такая любовь, какая … II част. 1. же (подчеркивает, выделяет слово, после которого оно ставится). O ki yaxşı adamdır он же хороший человек, biz ki uşaq deyilik мы же не дети 2. ведь (усиливает основное содержание высказывания, предположения, утверждения, вопроса и т.п.). O ki mənim dostumdur ведь он мой друг, dərsini ki bilmirsən ты ведь не знаешь урока III в составе сложных союзов: 1. причины. Ona görə ki потому что, ondan ötəri ki ввиду того что, благодаря тому что 2. следствия. Belə ki так что 3. уступительных. Baxmayaraq ki, … несмотря на то что, невзирая на то что … IV в составе сложных фразеологизированных конструкций. O ki qaldı … что касается … O ki qaldı mənə, mən hələ işləyəcəyəm что касается меня, то я еще буду работать, o ki qaldı bu işə, bu iş çox çətindir что касается этой работы, то она очень трудная 2. olur ki, … бывает, что … Olur ki, heç gəlmir бывает, что совсем не приходит 3. elə olmur ki, … не бывает, чтобы. … Elə gün olmur ki, o gəlməsin не бывает дня, чтобы он не приходил, elə dərs olmur ki, o cavab verməsin не бывает урока, чтобы он не отвечал, indi ki belə oldu раз так случилось (вышло) …, odur ki, поэтому, elə gün olmur ki, … что ни день …
Azərbaycanca-rusca lüğət / ki1 bağ. 1. that; O, dedi ki,... He said that...; 2. əd. but; well; O ki, sənin qardaşındır But he is your brother; Bu ki çox asandır But it is very easy; Mən ki uşaq deyiləm Well, I am not a child; 3. (mürəkkəb bağlayıcılar və ədatlar tərkibində); kim ~ who; Kim ki, sənə başqasından qeybət qırır, səndən də başqasına qeybət qırar Who chatters to you will chatter of you too; necə ~ as; Necə ki demişdi, elə də oldu It happened so as he had predicted; ancaq ~ but; ona görə ~ because; bunun üçün ~ because; odur ~ therefore; İndi ~ ..., Madam ~... Since...; İndi ki / madam ki, getmirsən, qal evdə Since you are not going, stay at home
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / ki1 1) bağ. que ; O dedi ~. . . Il (elle) a dit que. . . ; 2) əd. mais ; bien o ki, sənin qardaşındır mais il est ton frère ; 3) kim ~ celui qui ; necə ~ comme ; ona görə ~ parce que
Azərbaycanca-fransızca lüğət / ki