BƏƏ-də təhsil
BƏƏ-də təhsil — Ərəbistan yarımadasının şərq hissəsində, Fars və Oman körfəzləri sahilində yerləşən Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində mövcud olan çoxşaxəli təhsil sistemi.
== Tarixi ==
BƏƏ tarixinə nəzər saldıqda burada təhsillə bağlı bir sıra mühüm hadisələrə rast gəlmək olar.
BƏƏ-nin müasir təhsil sistemi əsasən XX əsrin ikinci yarısından sonra formalaşıb. 1952-ci ildə ölkədə çox az sayda formal məktəblər fəaliyyət göstərirdi. 1960-1970-ci illərdə məktəblərin yaradılması proqramının tətbiqi təhsil sisteminin nisbətən genişlənməsinə səbəb oldu.
BƏƏ-də neft yataqlarının işlənilməsinə başlandıqdan sonra təhsilin inkişafına daha böyük diqqət yetirilmişdir. Ölkədə təhsil ən prioritet sahələrdən biri kimi önə çəkilib. İxtisaslı mütəxəssislərin yetişdirilməsi üçün investisiya qoyuluşunun ölkənin gələcəyi baxımından əhəmiyyətini qəbul edən BƏƏ federal hökumətin ümumi xərclərinin 25 faizini təhsilə sərf edir.
Ölkə üzrə savadlılığın ümumi səviyyəsi 91 faiz təşkil edir. Bu ölkədə əhalinin savadlılıq səviyyəsinin yüksəlməsinə nail olmaq üçün bir sıra davamlı tədbirlər həyata keçirilir.
SSRİ-də sənayeləşmə
SSRİ-də sənayeləşmə 1929-cu ilin mayından 1941-ci ilin iyununa qədər həyata keçirilən inkişaf etmiş kapitalist dövlətlərindən iqtisadiyyatın geri qalmasını azaltmaq məqsədilə Sovet İttifaqının sənaye potensialının sürətlə artması prosesindən ibarət idi.
Sənayeləşmənin rəsmi vəzifəsi Sovet İttifaqının əsasən aqrar dövlətdən aparıcı sənaye dövlətinə çevrilməsi idi. Sosialist sənayeləşməsinin başlanğıcı "cəmiyyətin kökündən yenidən qurulmasının üçqat tapşırıqı" (sənayeləşmə, kənd təsərrüfatının kollektivləşdirilməsi və mədəni inqilab) tərkib hissəsi kimi əsası xalq təsərrüfatının ilk beşillik inkişaf planı (1928-1932) ilə qoyulmuşdur. Bu dövrdə yeni dövlət istehsal fondlarının yaradılmasına 45 000 000 000 rubl sərmayə qoyulmuşdur.
Sovet dövründə sənayeləşmə, sovet mətbuatının yazdığı kimi, böyük qoçaqlıq hesab olunurdu.
Ağır sənaye istehsalının istehsal güclərinin və həcmlərinin sürətlə artması kapitalist ölkələrindən iqtisadi müstəqilliyin təmin edilməsi və ölkənin müdafiə qabiliyyətinin möhkəmləndirilməsi üçün böyük əhəmiyyətə malik idi. Bu zaman Sovet İttifaqı aqrar ölkədən sənaye ölkəsinə keçid etdi. Böyük Vətən müharibəsi zamanı Sovet sənayesi nasist Almaniyasının sənayesi üzərində üstünlüyünü sübut etdi.
== QOELRO ==
Ölkənin elektrikləşdirilməsi planının hazırlanmasına hələ 1915-ci ildə başlanılıb və müəyyən fasilədən sonra bolşeviklərin dövründə davam edib. 1920-ci ilin dekabrında QOELRO planı VIII Ümumrusiya Sovetlərinin qurultayı tərəfindən bəyənilmişdir, bir il sonra isə IX Ümumrusiya Sovetlərinin qurultayı təsdiq edilmişdir.
SSRİ-də təhsil
SSRİ-də xalq təhsili sistemi — Sovet İttifaqında mövcud olan təhsil sistemidir.
Sovet İttifaqında təhsil şəxsiyyət xüsusiyyətlərinin tərbiyəsi və formalaşması ilə sıx bağlı idi. Sovet məktəbi təkcə ümumtəhsil problemlərini həll etməyə, şagirdlərə təbiətin, cəmiyyətin və təfəkkürün inkişaf qanunauyğunluqları haqqında bilikləri, əmək vərdiş və bacarıqlarını öyrətməyə deyil, həm də bu əsasda şagirdlərin kommunist baxışlarını və əqidəsini formalaşdırmaq, tələbələri yüksək mənəviyyat, sovet vətənpərvərliyi və proletar beynəlmiləlçiliyi ruhunda tərbiyə etmək idi .
== Tarixi ==
Sovet İttifaqında təhsilin prinsipləri hələ 1903-cü ildə RSDLP-nin II Qurultayında elan edilmiş RSDLP Proqramında təsbit edilmişdir: hər iki cinsdən olan uşaqlar üçün 16 yaşa qədər universal pulsuz icbari təhsil; sinif məktəblərinin ləğvi və milli əsaslarla təhsildə məhdudiyyətlər; məktəbin kilsədən ayrılması; öz ana dilində öyrənmək və s.
Sovet dövləti yaranandan bəri təhsilə üstünlük verilirdi.1917-ci il noyabrın 9-da (1917-ci il oktyabrın 26-da (8 noyabr) II Ümumrusiya Sovetlər Qurultayından sonrakı gün) Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi və Xalq Komissarları Sovetinin birgə dekreti ilə təhsil üzrə Dövlət Komissiyası yaradıldı bütünlükdə xalq maarif və mədəniyyət sistemini idarə etmək vəzifəsi həvalə edilən təhsil üzrə Dövlət Komissiyası yaradılmışdır.
Rusiya Sosialist Federativ Sovet Respublikası zəhmətkeşlərin biliyə real çıxışını təmin etmək üçün fəhlələri və ən yoxsul kəndliləri tam, hərtərəfli və pulsuz təhsillə təmin etmək vəzifəsini qoyur.
1918-ci ilin oktyabrında "RSFSR-nin vahid əmək məktəbi haqqında" əsasnamə məktəb yaşlı uşaqların pulsuz və birgə təhsilini tətbiq etdi . 1919-cu il dekabrın 26-da ölkə əhalisinin səkkiz yaşından əlli yaşınadək oxuyub yaza bilməyən bütün əhalisinin öz istəkləri ilə öz ana və ya rus dilində oxumağı və yazmağı öyrənməli olduğunu bildirən fərman imzalandı.
Əhalinin əhəmiyyətli hissəsinin, xüsusən də kəndlilərin savadsızlığı ciddi problem idi. Sovet rəhbərliyi ümumi savadlılığa nail olmağı prioritet məsələlərdən biri hesab edirdi.
Sənə də qalmaz
Sənə də qalmaz — musiqisi Tofiq Quliyev tərəfindən 1960-cı illərdə yazılmış, sözləri Rəsul Rzaya məxsus olan mahnıdır.
İlk dəfə Rəşid Behbudov tərəfindən ifa edilmişdir. Sonralar Müslüm Maqomayev, Şövkət Ələkbərova, Lütfiyar İmanov, Rauf Atakişiyev, Faiq Ağayev, İran müğənnisi Sami Yusuf, Türkiyə müğənnisi Rafet El Roman və bir çox populyar müğənnilər tərəfindən ifa edilmişdir.
Tintin SSRİ-də
Tintin Sovetlər ölkəsində — Belçika yazıçısı Erjenin yazdığı Tintin macəralarından biri. Tintin macəralarının birincisidir. 20 yanvar 1929-cu ildən 11 may 1930-cu ilə kimi "Le Petit Vingtième" yayımlanmışdır.
== Mövzu ==
Tintin sadiq iti Milu ilə birlikdə işlədiyi qəzetdən iş üçün SSRİ-nin paytaxtı Moskvaya göndərilir. Onun mindiyi qatar Rusiya gizli polis təşkilatı tərəfindən partladılır və bu "qəza"nın müqəssirinin Tintin olduğunu iddia edirlər. Tintin həbsxanaya göndərilir, amma polisdən yayınaraq oradan qaça bilir. Daha sonra maşın oğurlayır və Moskvaya çatmazdan qabaq başına bir neçə hadisə gəlir. Burada o, SSRİ-nin silah gücü ilə insanlara səs verdirtdiyini və boş fabrikaların sadəcə əcnəbiləri aldatmaq üçün tikildiyini görür. Həmçinin SSRİ-nin sadəcə kommunist olan gəncləri işlə təmin etdiyini öyrənir. Tintin Moskvanın buğda cəhətdən aclıq çəkdiyini, beləcə SSRİ liderlərinin kommunist maskası altında tarlaları talan etmək fikirlərini görür.
ABŞ-də QİÇS
ABŞ-də QİÇS (ing. HIV/AIDS in the United States) — Amerika Birləşmiş Ştatlarında QİÇS-lə bağlı vəziyyəti izah etmək üçün istifadə olunan termin. Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı Sindromuna ABŞ-də ilk dəfə 1969-cu ildə rast gəlinmişdir. 1970-ci illərin sonu 1980-ci illərin əvvəllərində Kaliforniya ştatında və xüsusəndə bu ştatın Los-Anceles şəhərində həkimlər tərəfindənçoxlu sayda insanda Kaposi sarkoması xərçəngi aşkarlanmışdır. Virusun Haitidən gəlmiş miqrantlarla ölkəyə daxil olduğu təxmin edilməkdədir.
320 milyondan çox əhalinin yaşadığı ölkədə 1.2 milyon HİV müsbət şəxsin yaşadığı təxmin edilir. Bu şəxslərdən təqribən 1/8 hissəsi virus daşıyıcısı olmasından xəbərsizdir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının HİV/QİÇS üzrə proqramının 2009-cu ilə aid məlumatına görə ABŞ-də yaşayan 1.2 milyon HİV müsbət şəxsdən 310 mini qadınlardır.
Kaliforniya ştatında uşaqlarda daxil olmaqla HİV müsbət vətəndaşların sayı 184 mindən çoxdur. 85.958 nəfər bu günə qədər virusun səbəb olduğu xəstəliklərdən dünyasını dəyişib.
ABŞ-də din
ABŞ-də din — ABŞ konstitusiyasına edilən birinci dəyişiklik dinin azad həyata keçirilməsinə zəmanət verir və qurulmasına uyğun olaraq Konqresi qanunların qəbul edilməsinə qadağa qoyur.
2013-cü ildəki sorğuda amerikalılar 56%-i dinin "onların həyatında çox önəmli rol" oynadığını demişdilər, bu rəqəm də digər inkişaf etmiş ölkələrdən çok daha yüksəkdir. 2009-cu il Qellap sorğusunda amerikalıların 42%-i həftəlik və ya demək olar ki, həftəlik kilsədə iştirak etdiyini söylədilər, bu rəqəm ən az Vermontda olmaqla 23% və ən çox Missisipidə olmaqla 63% dəyişir.
ABŞ-də fahişəlik
ABŞ Konstitusiyasının 1-ci maddəsinə görə, ABŞ-də fahişəlik Federal Konqresin səlahiyyətində deyildir, bu səbəbdən onun tənzimlənməsi ayrı-ayrı ştatların öhdəliklərinə verilir. Təkcə Nevada ştatından başqa ştatların hamısında cinsi xidmətlərin alqı-satqısı bu və ya digər dərəcədə qanunla qadağandır.
== Tarixi ==
1672-ci ildə Bostonda fahişəxanalar qadağan edildi; bu, Amerikanın ilk fahişəlik əleyhinə qanunu idi.
Kanzasda 1868-ci ildə fahişəxanalar qadağan edildi. 1870-ci ildə Kaliforniyada 3.536 Çinli qadın var idi ki, onların 61%-ı siyahıyaalmada peşə olaraq fahişəliyi qeyd etmişdir. 1880-ci ildə bu rəqəm yüzdə 24-ə düşdü.
5 iyul 1870-ci ildə Missuri ştatının Sent-Luis Şəhər Şurası qeydiyyatdan keçmiş fahişələrin icbari tibbi müayinədən keçməsini tələb edən fahişəliyin tənzimlənməsi fərmanını qəbul etdi. Lakin, artıq 1874-cü ildə 100 min adamın imzaladığı ərizə sayəsidə fərman ləğv edildi.
1890-cı ildən Montana ştatının Byutt şəhərində leqal fahişəxana fəaliyyət göstərirdi, lakin 1982-ci ildə bağlandı.
6 iyul 1897-ci ildən 14 noyabr 1917-ci ilədək Yeni Orleanda fahişəlik peşəsi ilə məşğul olanlara aid reqlament tətbiq olundu; qırmızı işıqlar rayonu Storivill oldu.
ABŞ-də idman
ABŞ-də idman (ing. Sports in the United States) — ABŞ mədəniyyətinin mühüm tərkib hissələrindən biri.
Amerika futbolu bir çox göstəriciyə görə ən məşhur tamaşaçı idmandır, Milli Futbol Liqası (NFL) dünyada ən yüksək ortalama iştirakçıya malik idman liqasıdır və Super Boul dünyada milyonlar tərəfindən izlənilir. Beysbol XIX əsrin sonundan ABŞ-nin milli idman növü olaraq qəbul edilib, Böyük Beysbol Liqası (MLB) üst liqadır. Basketbol və buzüstü hokkey ölkənin növbəti iki aparıcı peşəkar komanda idmandır, Milli Basketbol Assosiasiyası (NBA) və Milli Hokkey Liqası (NHL) üst liqalardır. Bu dörd böyük idman peşəkarlıqla oynanıldıqda hər biri ilin fəqli, lakin üst-üstə düşən vaxtlarında bir mövsüm keçirirlər. Kollec futbolu və basketbolu böyük auditoriyanı cəlb edir. Futbolda ölkə 1994 FİFA Dünya Kubokuna ev sahibliyi etdi, kişi milli futbol komandası on dəfə Dünya Kubokuna vəsiqə qazanıb və qadın milli futbol komandası üç dəfə FİFA Qadınlararası dünya çempionatı qalibi olub, MLS ABŞ-də bu idmanın ən yüksək liqasıdır (21 Amerika və 3 Kanada komandası çıxış edir). ABŞ-də professional idman bazarı təxminən 69 milyard $ təşkil edir, bu bütün Avropa, Yaxın Şərq və Afrika ölkələrinin cəmindən təxminən 50% böyükdür.
ABŞ-də səkkiz Olimpiya oyunları təşkil edilib (2028 Yay Olimpiya Oyunları doqquzuncu olacaq).
ABŞ-də köləlik
ABŞ-də köləlik— ABŞ-də kölələrin, qulların əməyindən istifadə.
== Tarixi ==
Avropa ticarətinin Afrika sahillərinin çevrəsindən keçməsi Amerikada qullaşdırılmış afrikalıların məskunlaşması ilə nəticələnmişdi.
1859-cu ildə Virciniya ştatında Con Braunun başçılığı ilə köləliyin ləğv edilməsi uğrunda üsyan başladı.
ABŞ-də 1861–1865-ci illəri əhatə edən vətəndaş müharibəsi başa çatdıqdan sonra hüquqi cəhətdən köləlik ləğv edildi.
Köləliyin ləğvində XVI ABŞ prezidenti Avraam Linkolnun əhəmiyyətli rolu olmuşdur.
ABŞ-də seçkilər
== Maliyyələşmə ==
ABŞ-də bu məsələ 1971-ci ildə qəbul edilmiş Seçki kampaniyaları haqqında Federal Aktla tənzimlənir. ABŞ-də siyasi partiyalara seçki zamanı könüllü "donorlar" pul buraxır. 1996-cı ildə bu xərclər Senata keçirilən seçki kampaniyasında 2/3-ni, Nümayəndələr Palatasına seçkilərdə isə ½ -ni təşkil edib. Akt seçki ianələrini ciddi çəkildə məhdudlaşdırıb. Məsələn, hər bir vətəndaş il ərzində dəstəklədiyi namizədin xeyrinə yalnız 1000 dollar keçirə bilər. Mənsub olduğu siyasi partiyanın Mərkəzi Komitəsinə isə il ərzində 20 min dollar vermək icazəsi var. Əgər digər bir namizəd xoşuna gəlirsə, vətəndaş onun fonduna yalnız 5 min dollar keçirə bilər. Qeyd edək ki, xarici ölkə vətəndaşlarının Amerikanın siyasi partiyalarını maliyyələşdirməsi qadağandır.
ABŞ-nin iki partiyası — Demokratlar və Respublikaçılar seçki ianələrdən yaxşı bəhrələnirlər.
Məsələn, ABŞ seçkilərlə bağlı Federal Komissiyasının məlumatlarına görə, 2005-ci ilin yanvarından 2006-cı ilin iyununa qədər Respublikaçıların seçki Fonduna 695 milyon dollar yığılıb.
ABŞ-də təhsil
ABŞ-nin təhsil sistemi – ABŞ-nin təhsil sistemi həm federal və ştat, həm də yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən idarə edilir. Dövlət məktəbləri sistemi hər yerdə mövcuddur və desentralizasiya olunmuş, idealdan kənardır. Digər tərəfdən isə Amerikanın xüsusi ali məktəbləri, bütün dünyadan tələbə və aspirantları özünə cəlb edir.
ABŞ-də savadlılıq dərəcəsi 97%-dir. Lakin 2003-cü ilin məlumatlarına əsasən 25 və 25-dən yuxarı yaşda olanların 84,6%-i orta təhsillilərdir. 52,5%-i müəyyən ali təhsilə, 27 %-i bakalavr pilləsi üzrə təhsil alıblar. Təhsil əsasən hər yerdə, Puerto-Rikodan başqa (burada rəsmi dil ispan dilidir), ingilis dilində aparılır.
Tarixi səbəblərə görə (Konstitusiyada təhsildən bəhs edilmir, buna görə də təhsilin ştatlar tərəfindən idarə edilməsi nəzərdə tutulur) ABŞ-də təhsil məktəbləri üçün ciddi federal standartlar qoyulmayıb. Ali təhsil müəssisələrinin akreditəsi ilə ştatları idarə edən xüsusi təşkilatlar məşğul olur. Hər ştatın akreditə olunmamış "universitetlər"lə mübarizəsində öz qanunları var.
SSRİ-də fəlsəfə
SSRİ-də fəlsəfə — XX əsr fəlsəfə tarixində demək olar ki, tədqiq olunmamış dövrlərdən biri də sovet dövrü fəlsəfəsidir. 70 il ərzində Sovet İttifaqı adlanan böyük bir ölkədə yayılan və inkişaf edən fəlsəfədən danışmamaq doğru olmazdı. Bu ölkədə nəinki müharibələr, dəhşətli sosial eksperimentlər aparılmış, həmçinin fəlsəfə ilə də məşğul olmuşlar. Sovet quruluşunun hazırkı tənqidçilərinin fikrincə, sovetlər birliyində 10 illərlə fəlsəfə olmamış, intellektual həyat məhv olmuş, ancaq mərkəzi paytaxt şəhərlərində qadağan olunmuş söhbətlər aparılmışdır. Əlbəttə bütün bunlar ağ yalandır. Əslində Sovetlər İttifaqında başdan– başa savadsızlığın ləğvi, əyintilərlə olsa da mədəni inqilabın həyata keçirilməsi mümkün olmuşdur. Bəzilərinin bəyənmədikləri alimlərin əksəriyyəti aristokrat ailələrindən deyil, sadə fəhlə və kəndli ailələrindən çıxmış adamlar olmuşdur. Əslində sovet dövrü bütövlükdə fəlsəfi təhlil baxımından mürəkkəb, maraqlı və həm də dramatik olmuşdur.
XX əsrin 20–30-cu illərində bir sıra görkəmli alim–filosofların məcburi mühacirətə yollanması (onlar bolşeviklərin ideoloji doktrinaları ilə razılaşmırdılar) heç də fəlsəfi həyata son qoymadı. Sovetlər birliyində qalıb işləyən və eləcə də yetişməkdə olan yeni filosof nəsilləri çox çətin bir siyasi dövrdə yaşamalarına, bəzi fikirləri açıq şəkildə deyə bilmədiklərinə, hətta öz ideyalarına görə həyatlarını belə qurban verməklərinə baxmayaraq, fəlsəfə elmini inkişaf etdirmişlər.
SSRİ-də fəlsəfəsi
SSRİ-də fəlsəfə — XX əsr fəlsəfə tarixində demək olar ki, tədqiq olunmamış dövrlərdən biri də sovet dövrü fəlsəfəsidir. 70 il ərzində Sovet İttifaqı adlanan böyük bir ölkədə yayılan və inkişaf edən fəlsəfədən danışmamaq doğru olmazdı. Bu ölkədə nəinki müharibələr, dəhşətli sosial eksperimentlər aparılmış, həmçinin fəlsəfə ilə də məşğul olmuşlar. Sovet quruluşunun hazırkı tənqidçilərinin fikrincə, sovetlər birliyində 10 illərlə fəlsəfə olmamış, intellektual həyat məhv olmuş, ancaq mərkəzi paytaxt şəhərlərində qadağan olunmuş söhbətlər aparılmışdır. Əlbəttə bütün bunlar ağ yalandır. Əslində Sovetlər İttifaqında başdan– başa savadsızlığın ləğvi, əyintilərlə olsa da mədəni inqilabın həyata keçirilməsi mümkün olmuşdur. Bəzilərinin bəyənmədikləri alimlərin əksəriyyəti aristokrat ailələrindən deyil, sadə fəhlə və kəndli ailələrindən çıxmış adamlar olmuşdur. Əslində sovet dövrü bütövlükdə fəlsəfi təhlil baxımından mürəkkəb, maraqlı və həm də dramatik olmuşdur.
XX əsrin 20–30-cu illərində bir sıra görkəmli alim–filosofların məcburi mühacirətə yollanması (onlar bolşeviklərin ideoloji doktrinaları ilə razılaşmırdılar) heç də fəlsəfi həyata son qoymadı. Sovetlər birliyində qalıb işləyən və eləcə də yetişməkdə olan yeni filosof nəsilləri çox çətin bir siyasi dövrdə yaşamalarına, bəzi fikirləri açıq şəkildə deyə bilmədiklərinə, hətta öz ideyalarına görə həyatlarını belə qurban verməklərinə baxmayaraq, fəlsəfə elmini inkişaf etdirmişlər.
ABŞ-də liberalizm
Amerika Birləşmiş Ştatlarında liberalizm fərdin hüquqlarının qəsb edilməzliyi əsasında təşkil olunmuşdur. Liberal ideyaların əsasları kimi söz azadlığı, mətbuat azadlığı, inanc azadlığı, din və dövlətin ayrılığı, haqqların qorunması və qanun qarşısında bərabərlik kimi dəyərlərin azadlıqçı fikirləri qəbul edilir. ABŞ liberalizminin dünyadakı liberalizmdən oturmuş ənənəvi aristokratiyası olmadığına görə fərqlənir və Avropadakı sinfi mübarizəni özündə ehtiva etmir.
ABŞ-də səhiyyə
ABŞ-də səhiyyə, əsasən, özəl şirkətlər tərəfindən təmin olunur və ödənişlər dövlət xidmətləri, ictimai sığortalar və pasiyentlərin özləri tərəfindən edilir. Amerika Birləşmiş Ştatları universal səhiyyə xidməti mövcud olmayan yeganə inkişaf etmiş ölkədir.
Mən də Darıxdım (serial)
Mən də Darıxdım (türk. Ben de Özledim) Eflatun Film-in hazırladığı, Star TV-də yayımlanan absurd-komediya növündə Türkiyə teleserialıdır. Baş rollarda Ali Atay, Serkan Keskin və Osman Sonantın oynadığı serialda aktyorların, yayımdan çıxarılan və 3 mövsüm TRT-də yayınlanmış Leyla ile Mecnun serialından sonra yaşadıqlarını başa salır. Serial barədə ilk xəbər 4 sentyabr 2013 tarixində serialın prodüseri Funda Alp tərəfindən rəsmi Twitter hesabından verilmişdir.
== İstehsal ==
Ssenari müəllifi Burak Aksak, rejissorları Onur Ünlü və Erkan Tunç, prodüserləri Orkun Ünlü və Funda Alp olan serialın birinci bölümü 25 oktyabr 2013 tarixində Star TV kanalında yayımlanmışdır. Seriala ssenari müəllifi, rejissor və prodüserlər də çəkiliblər. Serialın əsas mövzularından biri də Leyla The Band qrupudur. Serialın ilk bölümündə 3 mövsüm yayımlanmış, final bölümü olmayan Leyla ile Mecnun serialının 3 dəqiqəlik qısa finalı da göstərilmişdir. Son bölümü (13-cü bölüm) 29 yanvar 2014-cü il tarixində yayımlanmışdır.
== Mövzu ==
Leyla ile Mecnun serialı birdən-birə yayımdan çıxarılır.
Mən də Darıxdım (teleserial)
Mən də Darıxdım (türk. Ben de Özledim) Eflatun Film-in hazırladığı, Star TV-də yayımlanan absurd-komediya növündə Türkiyə teleserialıdır. Baş rollarda Ali Atay, Serkan Keskin və Osman Sonantın oynadığı serialda aktyorların, yayımdan çıxarılan və 3 mövsüm TRT-də yayınlanmış Leyla ile Mecnun serialından sonra yaşadıqlarını başa salır. Serial barədə ilk xəbər 4 sentyabr 2013 tarixində serialın prodüseri Funda Alp tərəfindən rəsmi Twitter hesabından verilmişdir.
== İstehsal ==
Ssenari müəllifi Burak Aksak, rejissorları Onur Ünlü və Erkan Tunç, prodüserləri Orkun Ünlü və Funda Alp olan serialın birinci bölümü 25 oktyabr 2013 tarixində Star TV kanalında yayımlanmışdır. Seriala ssenari müəllifi, rejissor və prodüserlər də çəkiliblər. Serialın əsas mövzularından biri də Leyla The Band qrupudur. Serialın ilk bölümündə 3 mövsüm yayımlanmış, final bölümü olmayan Leyla ile Mecnun serialının 3 dəqiqəlik qısa finalı da göstərilmişdir. Son bölümü (13-cü bölüm) 29 yanvar 2014-cü il tarixində yayımlanmışdır.
== Mövzu ==
Leyla ile Mecnun serialı birdən-birə yayımdan çıxarılır.
SSRİ-də ilin futbolçusu
SSRİ-də ilin futbolçusu mükafatı SSRİ futbol liqasında hər mövsüm üzrə parlaq oyun nümayiş etdirmiş futbolçulara 1964-cü ildən 1991-ci ilədək təqdim edilən mükafatdır. Səsvermə həftəlik idman qəzeti olan Futbol qəzetinin jurnalistləri arasında keçirilirdi. Hər bir jurnalist ilin 3 ən yaxşı oyunçusunun adını qeyd edə bilərdi. Mükafatın təsisi ideyası Lev Yaşinin 1963-cü ildə Qızıl top mükafatını qazanmasından sonra yarandı.
SSRİ-də məcburi köçürülmələr
SSRİ-də məcburi köçürülmələr — Sovet İttifaqında əhalinin məcburi köçürülmələri dedikdə Sovet İttifaqında anti-sovet və ya anti-kommunist hərəkatlar içində olub, "fəhlə sinfinin düşmənləri" hesab edilən şəxslərin və ya qrupların, müxtəlif iş növlərində əmək gücü olaraq istifadə edilmək üçün ehtiyac olan yerlərə köçürülmələri və dövlət idarəsi tərəfindən planlanan köçürülmələr nəzərdə tutulur.
== Təsirləri ==
Sürgün edilən şəxslər və ya qruplar, bəzi hallarda isə bütöv millətlər əhalinin az olduğu yerlərə köçürülürdülər. Dövlət tərəfindən birbaşa idarə olunan bu məcburi köç siyasətinə təxminən 6 milyon insanın daxil olduğu təxmin edilir. Bəzi mənbələr isə bu siyasət nəticəsində 1 milyon şəxsin həyatını itirdiyini bildirir.
II Dünya müharibəsində Qızıl Ordunun girdiyi bölgələrdə, xüsusilə də Nasist Almaniyasını dəstəkləyən bölgələrə güclü köç dalğaları olmuşdur.
SSRİ-də qəbiristanlıqların dağıdılması
Qəbiristanlıqların dağıdılması — SSRİ-də 1920-1930-cu illərdə geniş vüsət alan müxtəlif konfessiyaların nekropollarının dağıdılması təcrübəsidir. Nəticədə keçmiş SSRİ ölkələrində inqilabdan əvvəlki qəbirlər demək olar ki, tamamilə yox olub.
== Səbəbləri ==
Kilsə və monastır nekropollarının dağıdılması, eləcə də məbədlərin özlərinin dağıdılması 1920-ci illərin sonlarında SSRİ hökuməti tərəfindən başladılan və Böyük Vətən müharibəsinin başlanmasına qədər ən fəal şəkildə həyata keçirilən din əleyhinə kampaniyanın təzahürlərindən biridir.
Kilsə və qəbiristanlıqların dağıdılması, ibadət yerlərinin bağlanması, profilinin dəyişdirilməsi və sökülməsi ilə əsaslandırıldı. Ümummilli 1941-ci il Vətən Müharibəsi ateist ideologiyası xristian ziyarətgahlarının, o cümlədən qəbiristanlıqların dağıdılmasını nəzərdə tuturdu. Məbədlərin yaxınlığında qəbiristanlıqlar olduğuna görə sovet adamları onların yanında duran məbədləri də ziyarət edirdilər.
Xalq Komissarları Sovetinin 7 dekabr 1918-ci il tarixli “Qəbiristanlıqlar və dəfn mərasimləri haqqında” Fərmanı ilə pravoslav kilsəsi və digər konfessiyalarin, dəfn mərasimlərin keçirilməsinə xitam verildi.Digər tərəfdən, tarixən inkişaf etmiş şəhər quruluşu, o cümlədən məbədlərdəki çoxsaylı qəbiristanlıqlar sənayeləşmə şəraitində sürətlə inkişaf edən şəhərlərin inkişafına mane olurdu.Meqapolislərdə, Moskvada, Sankt-Peterburqda, Nijni Novqorodda biznes rəhbərləri boşalmış əraziləri tez bir zamanda inkişaf etdirmək üçün təkcə kilsənin deyil, həm də ümumşəhər qəbiristanlıqlarının sökülməsində təkid edirdilər.Çox vaxt onların üzərində parklar,yaşayış binaları və hətta sənaye obyektləri görünürdü.
Nəhayət, II Yekaterinanın dövründə olduğu kimi, 1771-ci ildə Senat Moskvada dağıdıcı vəba epidemiyası ilə əlaqədar öz fərmanı ilə ölülərin şəhərdə dəfn edilməsini qadağan etdikdə, hakimiyyət sanitar şəraitin yaxşılaşdırılması mülahizələrinə istinad etdi. 1920-ci illərdə qəbul edilmiş qəbiristanlıqların təşkili və saxlanilmasına dair sanitar norma və qaydalar, qəbiristanlıqların ictimai binaların yanında yerləşdirilməsinə qadağa qoyuldu. Böyük şəhərlərdəki keçmiş monastırlar müxtəlif qurumların yerləşdirilməsi üçün istifadə edildiyindən, onlarda yerləşən nekropollar sökülməyə məruz qalırdı.
ABŞ-də gəlir bərabərsizliyi
Amerika Birləşmiş Ştatlarında gəlir bərabərsizliyi XX əsrin əvvəllərindən bəri aparılan ölçmələrdə qeyri-müntəzəm şəkildə artıb və azalıb. 1920-ci və 2000-ci illərdə pik həddə çatan gəlir bərabərsizliyi 1950-ci və 1980-ci illər arasında nisbətən az müşahidə edilib.
ABŞ-də narkotik siyasəti
ABŞ-də narkotik siyasəti — federal hökumətin narkotik maddələrinin və onların istifadəsinin tənzimlənməsi ilə bağlı yeritdiyi siyasət. XX əsrin əvvəllərindən etibarən hökumət bu sahədəki siyasətlərini icbari şəkildə tətbiq eləyir və həyata keçirir. Həyata keçirilən siyasətlər tibbi istifadələr xaricində kokain, tiryək, morfin və heroin kimi maddələrin istifadəsini qadağan edir. Qida və Dərman ilə Narkotikə Nəzarət administrasiyaları bu sahədəki islahatları məcburi şəkildə həyata keçirir. Narkotik maddələrin təsnifatı Nəzarət Edilən Maddələr Aktına əsasən tərkib maddələrinə, potensial zərərlərə və potensial tibbi istifadə imkanlarına görə aparılır. Sözügedən təsnifata əsasən narkotik maddələri 4 qrupa bölünür: alkoqol, çətənə, opioidlər və oyadıcılar.
ABŞ-də səhiyyə islahatı
Amerika Birləşmiş Ştatlarında səhiyyə islahatı uzun tarixə malikdir. Tez-tez yeni islahatların keçirilməsi barədə təkliflər edilsə də, bunlar nadir hallarda həyata keçirilib. 2010-cu ildə bu islahatla əlaqədar iki qanun — 23 mart tarixində Pasiyentin Qorunması və Əlçatan Himayə Aktı və 30 mart tarixində onu əvəz edən Səhiyyə və Təhsildə Uzlaşma Aktı qüvvəyə minib.
SSRİ-də Krımın transferi
SSRİ-də Krımın transferi — 1954-cü ildə Sovet İttifaqında Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin Krım vilayətinin Rusiya SFSR-dən Ukrayna SSR-ə keçməsini nəzərdə tutan inzibati tədbiri.
Sovet İttifaqının tərkibində olduğu müddətdə Krımda əhali dəyişikliyi baş vermişdir. İkinci Dünya müharibəsi zamanı Krım tatarlarının almanlarla guya əməkdaşlıq etməsi nəticəsində bütün Krım tatarları sovet rejimi tərəfindən deportasiya edilmiş və yarımadaya başqa xalqlar, əsasən də ruslar və ukraynalılar köçürülmüşdür. Müasir ekspertlər qeyd etmişdilər ki, deportasiya Dardanel boğazına çıxmaq və tatarların türk etnik qohumlarının olduğu Türkiyədə ərazilər əldə etmək və ya azlıqları Sovet İttifaqının sərhəd bölgələrindən çıxarmaq ilə bağlı planın bir hissəsi idi.
Deportasiya zamanı 8,000-ə yaxın Krım tatarı vəfat etmiş, on minlərlə insan isə ağır sürgün şəraiti səbəbindən sonradan həlak olmuşdur.
19 fevral 1954-cü ildə vilayət Rusiya SFSR-nin tərkibindən Ukrayna SSR-in yurisdiksiyasına verilmişdir. Buna səbəb kimi "iqtisadiyyatının ayrılmaz xarakteri, ərazi yaxınlığı, Krım vilayəti və Ukrayna SSR arasında sıx iqtisadi və mədəni əlaqələr", Pereyaslavl müqaviləsinin bir hissəsi olaraq Ukraynanın Rusiya ilə birləşməsinin 300 illiyi göstərilmişdir.
== Rusiyanın Krımı anneksasiyası ==
2014 Ləyaqət inqilabından sonra Sevastopol və Krım əraziləri Rusiya Federasiyası tərəfindən ələ keçirilmişdir. Anneksasiya Krım əhalisinin 96%-nin "Bəli" deyə səs verdiyi referendumdan sonra rəsmiləşdirilmişdir. Bu addım Ukrayna hökuməti tərəfindən qınanmış və Krımı Ukraynanın bir hissəsi kimi tanımaqda davam edən BMT dövlətlərinin əksəriyyəti tərəfindən məhəl qoyulmamışdır.
Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri
Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri (türk. Gence-Karabağ eyaletinin Mufassal Defteri) — Osmanlı İmperiyası hakimiyyəti dövründə Gəncə-Qarabağ əyalətində gəlir mənbəələrini müəyyən etmək və vergiləri nizamlı şəkildə toplamaq məqsədilə yaradılmış özündə statistik məlumatları əks etdirən sənəd.
== Haqqında ==
Osmanlı dövlətinin Gəncə-Qarabağ bölgəsini 1725-ci ildə ələ keçirməsindən sonra vergi yığmaq məqsədilə 1727-ci ildə hazırlanan "Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri"ndə Gəncə-Qarabağ əyalətinin kəndlərində nə qədər adamın yaşadığını, onların adı, milli və dini mənsubiyyəti göstərilirdi. Qanunnamə ilə başlayan dəftərdə ərazi-inzibati vahidlərə və onlara tabe olan yaşayış məskənlərinə görə vergi mükəlləfiyyəti daşıyanların adı, atasının adı, ailə vəziyyəti, bəzi hallarda isə, xüsusilə şəhərlilər üçün, peşəsi haqqında məlumat verildikdən sonra əvvəlcə onların əkib-becərdikləri dənli bitkilərdən natural verginin həcmi və ağca ilə dəyəri sonra isə bağ-bostan, arı pətəkləri, işləyən dəyirmanlar, hevyanlar üçün ödənən vergilərin və s. dəyəri yazılırdı.
Hər il əyalətdən illik gəlir barədə verilən məlumatlar dövlət dəftərxanasında yoxlanılır, əgər hər hansı bir səbəbdən çatışmazlıq ortaya çıxardısa, böyük vəzirin sədrliyi ilə iclasları keçirilən Divanın çıxardığı qərara əsasən vəziyyətin yoluna qoyulması haqqında əyalətin bəylərbəyinə "buyuruldu", "hökm" və s. göndərilirdi. Səbəb daha ciddi olduğu təqdirdə, məsələyə sultanın özü müdaxilə edərdi.
=== Texniki məlumat ===
İki nüsxə olan bu dəftərlərdən biri aidiyyəti olduğu əyalətdə, digəri isə İstanbulda, dövlət dəftərxanasında saxlanılırdı. Hal-hazırda yeganə nüsxəsi İstanbulda Başbakanlık Arxivində (№ 903) saxlanılır.
Gəncə (dəqiqləşdirmə)
Yaşayış məntəqələri
Gəncə — Azərbaycanın, 2-ci böyük şəhəri.
Gəncə (Göygöl) — Azərbaycan Respublikasının Göygöl rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
Gəncə (Əsədabad) — İranın Həmədan ostanının Əsədabad şəhristanının Pir Səlman bəxşinin ərazisinə daxil olan kənd.
Gəncə — İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında, indiki Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonu ərazisində kənd.
Digər
Gəncə Müstəqil Jurnalistika Mərkəzi — 2001-ci ilin iyul ayında Gəncədə açılmış təşkilat.
Gəncə Müsəlman Milli Komitəsi — qeyri-hökumət ictimai təşkilatı.
Gəncə Müəllimlər Seminariyası — Azərbaycanda müəllim kadrları hazırlayan ik seminariya (1914).
Gəncədə futbol — Gəncə şəhərində futbol haqqında
Gəncə şəhəri 17 nömrəli tam orta məktəb — Azərbaycan Respublikasının Gəncə şəhərində ümumi təhsil müəssisəsi.
Gəncə Dəmiryol Stansiyası
Gəncə Dəmiryol Stansiyası — Gəncə şəhərindən keçən Bakı–Tbilisi dəmiryolu xətti üzərində vağzal tipli dəmiryol stansiyası. 29 dekabr 2013-cü ildə Gəncə dəmiryol stansiyasının inzibati binası əsaslı təmirdən sonra istifadəyə verilib.
Gəncə Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunanlar
Gəncə Şəhidlər Xiyabanı — Gəncə şəhərində Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğurunda şəhid olanların dəfn olunduğu məzarlıq.
== Tarixi ==
Gəncənin 4 saylı qəbiristanlığında yerləşir. 2012-ci ilə qədər Gəncə şəhəri Azərbaycan torpaqlarının ərazi bütövlüyü uğrunda 468 şəhid verib və 367 şəhid burda dəfn olunub. Xiyabanın 1000 kvadratmetrə yaxın ərazisində Gəncə şəhidlərinin xatirəsinə ucaldılan abidə kompleksinin hündürlüyü 18 metrdir
2020-ci il əvvəində Şəhidlər Xiyabanında 376 şəhidin, həmçinin 5 nəfər Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının (Ənvər Arazov, Elbrus Allahverdiyev, Şahlar Hüseynov, İqor Makeyev, Pərviz Səmədov) və Gəncənin ilk qadın şəhidi Sevda Cabbarovanın məzarları var.
Hacı Murad (dəqiqləşdirmə)
Hacı Murad —
Hacı Murad (roman) —
Hacı Murad (opera) —
Hacı Murad (operetta) —
Hacı Murad Yagizarov — Azərbaycan teatr və kino aktyoru.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər
Hacı Məhəmmədsadıq xan Mirzə Yusif oğlu Müşiri-Dəftər (?-?) — Məşrutə hərəkatının üzvü
== Həyatı ==
Hacı Məhəmmədsadıq xan Mirzə Yusif Mustovfinin oğlu, o da Mirzə Məhəmməd Mustovfinin, o da Mirzə Mətiya Mustovfi Təbrizinin oğludur. Bu ailə Azərbaycanın qədim əyanlar zümrəsinə məxsusdur.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər Hacı Səməd xan Şücaəddövlənin hakimiyyəti dönəmində şəhərin ədliyyə idarəsinin rəisi olmuşdu.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər Məşrutə inqilabı dövründə Təbrizin maliyə idarəsində çalışmışdı. Sonra Həştirud bölgəsində maliyə idarəsinə başçılıq etmişdi.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər Müxbirüssəltənənin valiliyi dönəmində şəhərdə "Heyəti-Fəllah" adlı əncümən təşkil etmişdi.
Hacı Məhəmmədsadıq xanın Məhəmmədvəli xan, Zeynalabdin xan adlı oğlanları vardı.
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu, Məşrutə ensiklopediyası, Bakı, 2011. 624 səh.
Hacı Seyid Nəsrulla xan Dəbirəssəltənə
Hacı Seyid Nəsrulla xan Mirzə Rəfi oğlu Diba-Təbatəbai (1861-1933) — İranın ictimai-siyasi xadimi.
== Həyatı ==
Hacı Seyid Nəsrulla xan Mirzə Rəfi oğlu Diba-Təbatəbai 1861-ci ildə Təbriz şəhərində doğulmuşdu. İbtidai təhsilini atası Məhəmmədrəfi Nizamülüləmadan almışdı. Sonra mədrəsədə oxumuşdu. Müzəffərəddin mirzə Cənubi Azərbaycanın valisi olarkən Nəsrulla xanı sarayına dəvət etmişdi. Münşibaşı vəzifəsində çalışmışdı. Şah Tehrana gedəndən sonra onu dövlət torpaqlarının (xalisəcat) rəisi vəzifəsinə təyin etmişdi. Əvvəlcə Nasirəssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Hacı Seyid Nəsrulla xan Dəbirəssəltənə 1933-cü ildə vəfat edib.
== Ailəsi ==
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu, Diba ailəsi, "Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2011, №10, səh.52-64.
Hacıbəyli qardaşlarının opera-operetta artistləri dəstəsi
Hacıbəyli qardaşlarının opera-operetta artistləri dəstəsi — Azərbaycanda fəaliyyət göstərmiş müstəqil artistlər truppası. Truppaya Üzeyir Hacıbəyli və Zülfüqar Hacıbəyov rəhbərlik ediblər.
== Yaradılması ==
1914-cü ildə "Nicat" cəmiyyəti ilə Üzeyir Hacıbəyli arasında "Leyli və Məcnun" operasına sahiblik barədə yaranmış münaqişədən sonra Hacıbəyli qardaşları müdiriyyəti yaradılıb. 1916-cı il avqustun 31-dən isə Üzeyir və Zülfüqar "Hacıbəyli qardaşlarının opera-opererta artistləri dəstəsi" təşkil edilib. Dəstəyə Üzeyir Hacıbəyli rəhbərlik edib. "Açıq söz" qəzetində bu barədə bunlar yazılıb :
== Fəaliyyəti ==
Truppa yalnız Bakıda yox, həm də Qafqaz, Volqaboyu və Orta Asiyanın bir çox şəhərlərinə qastrol səfərlərinə gedib tamaşaları səhnələşdirirdi. Truppanın repertuarında əsasən Hacıbəyli qardaşlarının opera və operettaları, "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm", "Aşıq Qərib", "Ər və Arvad", "Evliykən subay", "Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun" və digər musiqili komediyalar əsas yer tutub.
Truppa 1917-ci ilin aprelində Tiflisdə qastrolda olub. Burada "Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun", "Şah İsmayıl", "Aşıq Qərib" tamaşalarını səhnələşdiriblər. Göstərilən tamaşalara rejissorluğu Abbas Mirzə Şərifzadə, dirijorluğu isə Üzeyir Hacıbəyli edib.
Hacılı Dəmiryol Stansiyası
Hacılı — Azərbaycan Dəmir Yollarının eyni adlı stansiyası.
== Ümumi məlumat ==
Hacılı stansiyası Füzuli rayonunun Araz Yağlıvənd kəndində yerləşir. Azərbaycan Dəmir Yollarının şərq xəttinə xidmət edir. İmişli-Mincivan distansiyasında, Ələt-Culfa xəttindədir.
Hadrut sikkə dəfinəsi
Hadrut sikkə dəfinəsi — Azərbaycan Respublikası Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsində aşkarlanan dəfinədə olan numizmatik materiallar.
== Tapılma yeri və ümumi məlumat ==
Hadrut dəfinəsi Azərbaycan xanlıqlarının pul təsərrüfatını açıqlayır. 1939-cu ildə Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsində gümüş sikkələr dəfinəsi aşkarlanmışdır. Dəfinədəki 64 (altmış dörd) ədəd sikkə illi Azərbaycan Tarixi Muzeyinə təhvil verilmişdir. Dəfinədəki sikkələrin numizmatik təyinatı nəticəsində Azərbaycan xanlıqları (1185–1205 = 1771–1790-ci illərin Şamaxı, 1189–1206 =1775 – 1791-ci illərin Gəncə və 1209 = 1794-cü ilin Pənahabad) dövrünə aid gümüş abbasılardan ibarət olduğu müəyyən edilmişdir.
== Səciyyəvi xüsusiyyətləri ==
Şamaxı xanlığı
NF 34555. Şamaxı xanlığı. 1186 = 1772, gümüş abbası, 3,04 q
Gəncə xanlığı
NF 34575. Gəncə xanlığı. 1189 = 1775, gümüş abbası, 2,98
Qarabağ xanlığı
NF 34580.
Haiti (dəqiqləşdirmə)
Haiti:
Haiti — Haiti adasının üçdə ikisini və bir neçə adada yerləşən dövlət.
Haiti (ada) — Karib dənizində Vest-Hind bölgəsində Böyük Antil adalarında ölçüsünə görə ikinci böyük ada.
Herat (dəqiqləşdirmə)
Herat (İran) — İranın Yəzd ostanında şəhər.
Herat vilayəti — Əfqanıstanın İranla həmsərhəd olan vilayəti.
Herat — Əfqanıstanın qərbində Herat vilayətinin mərkəzi olan şəhər.
Herat bəylərbəyliyi — 1510-1722-ci illərdə mövcud olmuş Səfəvilərin mühüm mərkəzlərindən biri.
Heterotip dərələr
Heterotip dərələr (rus. гетеротипные долины, ing. heterotypic valleys) — yun. heteros-başqa və tupos-görünüş, nümunə, tip ayrı-ayrı hissələri mənşəcə fərqlənən tektonik, erozion və s. və yaxud geoloji strukturlarla müxtəlif münasibətdə olan, morfoloji cəhətdən qeyri-yekcins dərələr.
Heybət dəmir yolu stansiyası
Heybət dəmir yolu stansiyası — Bakı şəhərinin Qaradağ rayonunun ərazisində yerləşmiş yolu stansiyası.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 6 iyun 2018-ci il tarixli Sərəncamı ilə ləğv edilmişdir. Buna səbəb Heybət dəmir yolu stansiyasına bitişik hissədə inşa edilmiş Abşeron dəmir yolu stansiyası olmuşdur.
Stansiya Meyvəli bazarının yaxınlığında yerləşirdi.
Heydər Əliyev (dəqiqləşdirmə)
Heydər Əliyev — Azərbaycan siyasi və dövlət xadimi. Azərbaycanın 3-cü Prezidenti (1993–2003).
Heydər Əliyev həmçinin bu mənaları ifadə edə bilər:
== Şəxslər ==
Heydər Əliyev (İlham Əliyevin oğlu) — Hazırkı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin ən kiçik övladı və yeganə oğlu.
== Prospektlər ==
Heydər Əliyev prospekti — Bakıda prospekt.
Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodu
Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodu — Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin strukturlarından biri. Zavodun təməli 1978-ci ildə qoyulmuşdur.
== Tarixi ==
Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodunun təməli 1978-ci ildə qoyulmuşdur. 1984-cü ildə istismara verilən BDÖZ dənizin 200 metrədək dərinliyində quraşdırılmaq üçün dərin özüllər istehsal edən nəhəng sənaye müəssisəsidir.
Ümumi istehsal gücü ildə 60 000 ton metalkonstruksiya olmaqla, müxtəlif dərinliklərdən asılı olaraq ildə 2-3 dərin dəniz özülü yığmağa imkan verir.
1985-ci ildə quraşdırılmış ilk stasionar dəniz platforması hazırda Günəşli neft yatağında istismar olunur. Zavod 1986-cı ildə layihə gücünə çatdırılmışdır.
Zavodda ötən dövr ərzində 178 mertədək dərinlik üçün 12 dəniz platforması hazırlanmışdır. 1992-ci ildə ilk dəfə olaraq "Bp" şirkəti üçün Şimal dənizində quraşdırılmaq məqsədilə boruların hazırlanması üzrə kontrakt BDÖZ-də uğurla həyata keçirilmişdir.
Zavodun mövcudluğu "Əsrin müqaviləsi"nin bağlanması üçün təməl yaratdı və bu da Azərbaycanın iqtisadi inkişafını bir çox illər öncədən müəyyənləşdirdi.
Heydər Əliyevin ölümü və dəfni
Azərbaycanın sabiq prezidenti Heydər Əliyev 12 dekabr 2003-cü il tarixində ABŞ-nin Klivlend Klinikasında səksən yaşında ürək çatışmazlığından yerli vaxtla səhər saat 10-da dünyasını dəyişmişdir.
13 dekabrda Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev dəfn mərasiminin təşkili üzrə Dövlət Komissiyasının yaradılması haqqında sərəncam imzalayıb. 14 dekabr Heydər Əliyevin qəbri Bakıya gətirilib.
Heydər Əliyevlə vida mərasimində xeyli sayda xarici qonaqlar iştirak edib.
== Dəfn prosesinin təşkili ==
Dekabrın 13-də Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Heydər Əliyevin dəfni üzrə Dövlət Komissiyasının yaradılması haqqında sərəncam imzaladı. Aşağıdakı siyahıda komissiyanın üzvləri göstəriib.
İlham Əliyev - Respublika Prezidenti, Dövlət Komissiyasının sədri
Murtuz Ələsgərov - Azərbaycan Milli Məclisinin sədri
Artur Rasizadə - Azərbaycanın baş naziri
Ramiz Mehdiyev - Prezident Administrasiyasının rəhbəri
Fərhad Abdullayev - Konstitusiya Məhkəməsinin sədri
Vilayət Quliyev - Xarici İşlər Naziri
Səfər Əbiyev - müdafiə naziri
Namiq Abbasov - milli təhlükəsizlik naziri
Ramil Usubov - daxili işlər naziri
Zakir Qaralov - Baş prokuror
Allahşükür Paşazadə - Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri
Mahmud Kərimov - Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti
Hacıbala Abutalıbov - Bakı meri
Anar Rzayev - Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri
== Dəfni ==
Heydər Əliyevin dəfn mərasimi 2003-cü il dekabrın 15-də Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhərində Respublika Sarayında keçirilib. Dəfn mərasimi Azərbaycanın əsas telekanalları ilə canlı yayımlanıb. Heydər Əliyevlə vida mərasimi yeddi saat çəkib. Dəfndə 250,000 nəfər iştirak edib.
Heyratı (dəqiqləşdirmə)
Heyratı — Azərbaycan zərb muğamı.
Heyratı — eyniadlı zərb muğamı üzərində qurulmuş Azərbaycan rəqsi.
Heyratı — Azərbaycan kəlağayı növü.
Heyratı — Azərbaycan xalça növü.
Heyratı — Azərbaycanda döyüş xoruz növü.
Heyrətamiz Hörümçək-adam (dəqiqləşdirmə)
Heyrətamiz Hörümçək-adam (ing. The Amazing Spider-Man) — Marvel Comics tərəfindən istehsal olunan, Hörümçək-adam haqqında Amerikan komik kitab seriyası.
Hicri Dədə
Hicri Dədə (1881, Kərkük, Mosul vilayəti – 11 dekabr 1952, Kərkük) — “Kərkük” qəzetinin baş yazarı, təzkirəçi, şair.
== Həyatı ==
Hicri Dədə 1877-ci ildə Kərkükün Çay məhəlləsində anadan olub. Onun əsl adı Mahmud, ləqəbi Hicridir. Atası Müridzadə Molla Əli, babası şair Naziri Dədədir. İlk təhsilini Kərkükdə Hacı Mustafa Qirdar mədrəsəsində Oçuşlu Molla Məhəmməd Əfəndidən alıb. Vaiz Molla Rza əfəndinin tələbəsi olub və bir müddət Kərkükün tanınmış ziyalılarından olan Əli Hikmət əfəndidən də bəhrələnmişdir. Həmçinin, Molla Qabilzadədən ədəbiyyat dərsləri alan Hicri Dədə boş vaxtlarında şeirlər də yazmışdır. 1912-ci ildə Piryadi məhəlləsində yerləşən məsciddə ərəbcə yazılan məscidin kitabını oxuyarkən yazdığı "Nemə lazım" şeirini söyləyir və mədrəsə təhsilini yarımçıq qoyaraq özünü şeir və ədəbiyyata həsr edir. Təxminən, 1920–1922-ci illərdə ailə həyatı qurmuş və bu evlilikdən iki qız, iki oğul övladı dünyaya gəlmişdir. O, 1952-ci il 11 dekabrda vəfat etmişdir..
Hidralar dəstəsi
Hidralar dəstəsi (lat. Hydrida ) — Bağırsaqboşluqlular tipinə aid olan dəstə.
== Görünüşü ==
Bu dəstənin quruluş xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün şirin suda yaşayan hidraların quruluşu ilə tanış olaq . Hidralar uzunsov, kisəşəkilli bədənə malik sadə quruluşlu bağırsaqboşluqlulardır. Bədənin bir tərəfində ağız dəliyi yerləşir ki , bu oral qütb adlanır. Ağızın ətrafında yığılıb –açılmaq qabiliyyətinə malik olan qol çıxıntıları vardır. Bu çıxıntılar uzandıqda onların uzunluğu bədən ölçüsündən bir neçə dəfə artıq olur. Çıxıntıların sayı 5-dən 8-ə kimi, bəzi hidralarda isə daha çox olur. Ağız dəliyi qastral boşluğa açılır və bu boşluq qol çıxıntılarında davam edir. Hidraların bədəninin divarı ikiqat hüceyrələrdən — ektoderma və entoderma qatlarından ibarətdir.
Hind dəlibəngi
Zərərsiz dəlibəng (lat. Datura innoxia) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinin dəlibəng cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki xarakteristikası ==
Çoxillik (kulturada birillik) ot bitkisi olub, yabaşəkilli-budaqlanan, qırmızımtıl-bənövşəyi gövdəyə malikdir. Yarpaqları növbəli, enli yumurtavari, dayaz oyuqlu, sıx tükcüklü, uzun saplaqlı, kəskin məstedici iyi vardır. Çiçəkləri tək, düzgün, beşüzvlü, ikiqat çiçək yatağı vardır. Kasacığı boruşəkilli, yaşıl, tacı boruşəkilli-qıfabənzər, ağ rəngli olub, uzunluğu 20 sm-dir. Meyvəsi başı aşağı əyilmiş, demək olar ki, şarşəkilli qutucuqdan ibarət, sıx yumşaq tikancıqlardan ibarətdir. Toxumları çoxsaylı, yastılaşmış, böyrəkvari olmaqla, açıq-sarı rənglidir. İyuldan oktyabr ayına qədər çiçəkləyir, meyvələri isə avqustda yetişir.
Qutucuqları əl ilə toplanılmalıdır.
